Για το Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Κουίρ Ταινιών Outview
Της Ιφιγένειας Καλαντζή*
Όλοι οι καλοί χωράνε… δέκα χρόνια τώρα στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Κουίρ Ταινιών Outview (Ταινιοθήκη 14-24/4/2016), που προσθέτει τη διεμφυλική διάσταση στο χρωματικό φάσμα του ουράνιου τόξου, σήμα κατατεθέν ενάντια στις προκαταλήψεις. Με γκέι, λεσβίες, τρανς και αμφί πρωταγωνιστές, οι ταινίες αυτές παρουσιάζουν στο ευρύ κοινό διαφορετικά από τα κυρίαρχα πρότυπα, ενισχύοντας την αντίληψη αποδοχής του διαφορετικού, ανεξάρτητα φύλου, τάξης, εθνικότητας, φυλής, θρησκείας και ηλικίας.
Je ne suis pas féministe mais… /2015, ντοκιμαντέρ των Φλοράνς και Σιλβί Τισό, για την 75χρονη σήμερα, ανοιχτά λεσβία Γαλλίδα κοινωνιολόγο Κριστίν Ντελφί, η οποία, ακολουθώντας τα χνάρια της Σιμόν ντε Μποβουάρ, στη θεωρητική ανάδειξη του γαλλικού φεμινιστικού υλισμού, εισήγαγε εξειδικευμένες «γυναικείες» σπουδές, συνδέοντας εργασιακές και κοινωνικές ανισότητες με τη διάκριση του φύλου. Επηρεασμένη από τους αγώνες για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων στην Αμερική, όπου σπούδασε, ίδρυσε το Απελευθερωτικό Κίνημα Γυναικών στη Γαλλία, το 1970, τονίζοντας και την εκμετάλλευση της άμισθης οικιακής εργασίας. Όσο οι αγγαρείες βαρύνουν κυρίως τις γυναίκες, ενώ οι άντρες εξακολουθούν να απολαμβάνουν προνόμια, αγώνας για την ισότητα σημαίνει πως Για να κερδίσουν οι γυναίκες, θα πρέπει να χάσουν κάτι και οι άντρες. Δηλώνοντας πως η ιεραρχία των φύλων θεμελιώνεται στην παιδική ηλικία, η Ντελφί καταθέτει στην κάμερα στοχασμούς και προσωπικές εξομολογήσεις.
Περιγράφοντας την αντίσταση των ίδιων των γυναικών στην ίδρυση λεσβιακής ομάδας τότε, υπογραμμίζει πως δεν ήταν μονάχα εναντίωση σε μια εμφανή κατηγοριοποίηση, καθώς η ταξινόμηση εξακολουθεί να αποτελεί προνόμιο του κυρίαρχου, επειδή αμφισβητεί την αξίωσή του, κάνοντας σύνδεση και με την εξουσιαστική δομή της αποικιοκρατίας.
Η Ντελφί συμμετείχε και στις διαμαρτυρίες για τη νομοθετική απαγόρευση της ισλαμικής μαντίλας στη Γαλλία, τονίζοντας ότι στο όνομα του φεμινισμού δημιουργείται ένας νομικά κατοχυρωμένος διαχωρισμός, τη στιγμή που αυξάνεται η ισλαμοφοβία.
Τη ρήση η ομορφιά θέλει θυσίες αμφισβητεί το ανατρεπτικό ντοκιμαντέρ Vulva 3.0 /2014, των Γερμανίδων Κλαούντια Ρίτσαρντζ-Ουλρίκε Ζίμερμαν.
Τα τηλεοπτικά πρότυπα στις διαφημίσεις έχουν καθιερώσει μια πορνογραφική αισθητική, μακριά από την ποικιλομορφία του αληθινού γυναικείου σώματος και τη φυσιολογία του γυναικείου γεννητικού οργάνου, με αποτέλεσμα μετά τις «διορθωτικές» επεμβάσεις που κατακρεουργούν γυναικεία στήθη και σώματα, αυτή η «καλλωπιστική» τακτική να επεκτείνεται και στην απόκρυφη περιοχή. Ορμώμενες από τη σοκαριστική επισήμανση καθηγητριών σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, σχετικά με την αποστροφή των κοριτσιών στις φωτορεαλιστικές απεικονίσεις του αιδοίου, οι σκηνοθέτριες συνθέτουν ένα εντυπωσιακό ιστορικό, με επιστημονικές απόψεις, για την απεικόνιση των γυναικείων γεννητικών οργάνων. Εντύπωση κάνει η μετάβαση από το ψηφιακό ρετουσάρισμα της απεικόνισης ενός αποδεκτού μορφολογικά αιδοίου, από έναν γραφίστα εμπορικού περιοδικού, στην άρνηση αποδοχής εικόνων γυναικείας φυσιολογίας και την προσφυγή στην πλαστική χειρουργική επέμβαση του γεννητικού οργάνου, μέχρι την κλειτοριδεκτομή, άλλη μια μορφή επιβαλλόμενου ακρωτηριασμού του γυναικείου σώματος, για θρησκευτικούς λόγους. Είναι επίσης εντυπωσιακό πως, ενώ στις γκραβούρες ανατομίας του 17ου αιώνα υπήρχε ολοκληρωμένη μορφολογία του αιδοίου, βαδίζοντας προς τον 20ό αιώνα, περιορίζεται η αναπαραστατική διάσταση της κλειτορίδας, με παράλληλη κατάργηση της εσωτερικής οργανικής απεικόνισης της λειτουργίας της.
Στο αφιέρωμα για το σύγχρονο χορό, προβλήθηκε το Feelings are Facts: The Life of Yvonne Rainer /2014 του Τζακ Γουόλς, για την σπουδαία χορογράφο Ιβόν Ρέινερ, 81 ετών σήμερα, που αποκάλυψε δημόσια στα 57 της πως είναι λεσβία.
Η Ρέινερ εξέφρασε τη μετα-μοντέρνα κίνηση στο χορό, που δεν έχει αφηγηματική ή μουσική δομή, αλλά εδράζει στο τυχαίο, αποδομώντας τις προϋπάρχουσες τεχνικές χορού, ενάντια στα μοντερνιστικά διδάγματα της Μάρθα Γκράχαμ, συμπορευόμενη με το πειραματικό ντουέτο Μέρσι Κάνινχαμ – Τζον Κέιτζ. Χορευτές, χορογράφοι και θεωρητικοί σχολιάζουν κινηματογραφημένες χορογραφίες ερμηνευμένες από την ίδια, που παραθέτει ενδιάμεσα βιογραφικά στοιχεία, επεξηγώντας και το σκεπτικό της δουλειάς της. Ιδρύοντας το Χοροθέατρο Τζάντσον, αναζήτησε την αυθεντικότητα της προσωπικής κίνησης, δίνοντας έμφαση σε καθημερινές κινήσεις του σώματος που μετέφερε με επαναλήψεις σε συνθέσεις ξεκομμένων φράσεων, διερευνώντας την αλληλουχία τους. Ξεφεύγοντας από τη χορευτική αυστηρότητα, η Ρέινερ απάλλαξε το σώμα από την προσδοκία της ομορφιάς, ενώ ενέταξε τη λεγόμενη κίνηση του πεζού, προσδίδοντας καλλιτεχνική υπόσταση στο κοινότυπο. Στα πειραματικά ταινιάκια της του ’70, μέσα από κείμενα φεμινιστικών προσεγγίσεων της Λόρα Μάλβεϊ, για την ταυτότητα φύλου, σχολιάζονται οι προκαθορισμένοι κοινωνικοί και ταξικοί ρόλοι, ενάντια στο χολιγουντιανό μοντέλο.
Στο Oriented /2015, που προβλήθηκε στο αφιέρωμα Διπλή μειονότητα, ο Τζακ Γουίντζενφελντ ακολουθεί τρεις 25άρηδες γκέι Παλαιστίνιους στο Τελ-Αβίβ, μοιρασμένους στην εθνική και σεξουαλική τους ταυτότητα, σε μια υπό κατοχή πατρίδα με παραδοσιακές αγκυλώσεις. Ανάλαφρη νεανική αφήγηση, με στιγμιότυπα σε φιλικές συναντήσεις και καταγεγραμμένες συζητήσεις για την παρατεταμένη πολεμική καθημερινότητα, κι ας μην βρίσκονται στη Δυτική Όχθη. Αυτοσκηνοθετούνται σε βιντεοκλίπ που ανεβάζουν στο διαδίκτυο, ανάμεσα σε εξάρσεις και έρωτες, με ειλικρίνεια και ευαισθησία.
* Η Ιφιγένεια Καλαντζή είναι θεωρητικός-κριτικός κινηματογράφου [email protected]
