Γιάννης Φαρσάρης: Σε καιρούς κρίσης οι δημιουργοί μπορούν πλέον να παρακάμψουν τα παραδοσιακά κανάλια παραγωγής και διανομής και να απευθυνθούν κατευθείαν στο κοινό.
Συνέντευξη στον Κώστα Στοφόρο
Ο εκδότης να παίρνει συνέντευξη από τον συγγραφέα; Δεν μοιάζει και πολύ δεοντολογικό! Κι όμως, θα το τολμήσω. Νομίζω το εγχείρημα αξίζει τον κόπο. Είμαι, βλέπετε, ένας από τους 122 εκδότες που θεώρησαν σημαντικό να συμβάλουν στο να πάρει σάρκα και οστά ένα βιβλίο: Ο Φόβος κανένας του Γιάννη Φαρσάρη. Μια συλλογή 29 μικροδιηγημάτων που μπορείτε κι εσείς να διαβάσετε κατεβάζοντας το βιβλίο ελεύθερα στο διαδίκτυο (https://www.openbook.gr).
Θεωρώντας την προσπάθεια αυτή ως ένα σημαντικό βήμα που ανοίγει νέους δρόμους στην καλλιτεχνική δημιουργία και αντιστρατεύεται την εμπορευματοποίηση, εξασφαλίζοντας παράλληλα στον δημιουργό τους αναγκαίους πόρους για να μπορεί να συνεχίσει, σκέφτηκα να μοιραστώ μαζί σας τα όσα συζήτησα με τον Γιάννη Φαρσάρη. Ακόμη και τις κάποιες επιφυλάξεις μου.
Θα ήθελες να μας πεις με δυο λόγια τη μορφή που πήρε η πειραματική προσπάθεια αυτής της έκδοσης;
Μια ατομική προσπάθεια συγγραφικής δημιουργίας έγινε συλλογική και 122 βιβλιόφιλοι συνέβαλαν έμπρακτα στην έκδοση ενός βιβλίου, κερδίζοντας χάρτινα αντίτυπα, βλέποντας τυπωμένο το όνομά τους στους εκδότες του βιβλίου, μα κυρίως συνεισφέροντας στην ελεύθερη διάθεση του e-book στο Διαδίκτυο για όλους. Η μέθοδος του crowd-funding ξεκίνησε πριν από λίγα χρόνια στη Δύση – αρχικά για την χρηματοδότηση καινοτόμων τεχνολογικών start-ups, γρήγορα όμως υιοθετήθηκε και από τους καλλιτέχνες που βρήκαν έναν ανεξάρτητο όσο και αποτελεσματικό τρόπο για την υλοποίηση εγχειρημάτων τέχνης. Σε καιρούς κρίσης οι δημιουργοί μπορούν πλέον να παρακάμψουν τα παραδοσιακά κανάλια παραγωγής και διανομής και να απευθυνθούν κατευθείαν στο κοινό.
Ποιες ήταν οι δυσκολίες του εγχειρήματος;
Ιδιαίτερες δυσκολίες δεν προέκυψαν. Μελέτησα πρώτα αντίστοιχες προσπάθειες στο εξωτερικό κι αφού έστησα τη σελίδα στην πλατφόρμα Indiegogo, ενημέρωσα φίλους, γνωστούς και αγνώστους για το εγχείρημα μέσω των κοινωνικών δικτύων. Οι αντιδράσεις ήταν και θετικές και αρνητικές, εντέλει όμως, το ποσό που ζητούσα για την έκδοση υπερκαλύφθηκε κατά 163% μέσα σε έναν μήνα. Είμαστε ευλογημένοι που ζούμε την άνθηση του νέου ψηφιακού κόσμου και έχουμε πια εναλλακτικούς δρόμους να πορευτούμε δημιουργικά.
Είμαστε έτοιμοι για τέτοιου είδους συλλογικές δράσεις και συνεργασίες;
Ναι βέβαια, το πιστεύω ακράδαντα αυτό. Το Διαδίκτυο άρχισε να μας μυεί σε κάτι παράξενες νέες έννοιες όπως διαμοίραση, ανοικτότητα, συνεργατικότητα και συλλογική ευφυΐα, οπότε είναι αυτονόητο πως τα πράγματα θα αρχίσουν να γίνονται αλλιώς. Στο διαδίκτυο συναντάς διαρκώς δημιουργικούς ανθρώπους που είναι πρόθυμοι να μοιραστούν αφιλοκερδώς ιδέες, γνώσεις και εμπειρίες. Και έχουμε στα χέρια μας πια εργαλεία ψηφιακά που προσφέρουν αδιανόητες δυνατότητες συνεργασίας και διαμοίρασης.
Θα ήθελες να μας μιλήσεις και για τις υπόλοιπες δράσεις της ανοικτής βιβλιοθήκης Openbook;
Η ανοικτή βιβλιοθήκη Openbook αποτελεί πρωτίστως έναν κατάλογο όλων των ελληνικών ψηφιακών βιβλίων που διανέμονται ελεύθερα και νόμιμα στο διαδίκτυο από τους δημιουργούς ή τους εκδοτικούς οίκους. Παράλληλα προωθεί την ψηφιακή λογοτεχνία εκδίδοντας καινοτόμα συλλογικά και συνεργατικά e-books με ελεύθερη διανομή υπό άδειες πάντα Creative Commons.
Ήδη έχει ξεκινήσει και ο ανασχεδιασμός του ιστότοπου και σύντομα -ελπίζουμε- να έχουμε νέες δυνατότητες έκδοσης ελεύθερων ανοικτών ψηφιακών βιβλίων από οποιονδήποτε επιθυμεί, αλλά και ανάδειξης συνολικά της ανοικτής κουλτούρας. Ένας κόσμος ανοικτός φαντάζει ουτοπικός, μα εγχειρήματα όπως η εγκυκλοπαίδεια Wikipedia, το λειτουργικό σύστημα Linux, ο φυλλομετρητής Mozilla Firefox, οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές RepRap, δείχνουν πως είναι αληθινά εφικτός.
Αν τα βιβλία κυκλοφορούν ελεύθερα καταλαβαίνω το όφελος για τους αναγνώστες. Πώς, όμως, θα ζουν οι συγγραφείς;
Το Διαδίκτυο, όταν χρειάζεται, εφευρίσκει νέους τρόπους για να στηρίξει τις δημιουργικές προσπάθειες. Η ελεύθερη ανοικτή διάθεση ενός έργου, δεν είναι απαραίτητα και δωρεάν. Όπως αναφέραμε ήδη, μπορούν να συγκεντρωθούν χρήματα από το κοινό τα οποία πάνε απευθείας στους δημιουργούς, χωρίς ενδιάμεσους κι αυτή είναι η καινοτομία. Είτε μέσω συλλογικής μικροχρηματοδότησης (crowd-funding), είτε μέσω ανοικτής τιμής (όπου επιλέγει ο αναγνώστης την τιμή που επιθυμεί να αγοράσει το έργο), είτε μέσω δωρεάς (donation), είτε μέσω ανταλλαγής προϊόντων ή υπηρεσιών (swapping), υπάρχουν ήδη αποτελεσματικοί τρόποι να στηριχθούν οι δημιουργοί που επιλέγουν να διανείμουν ελεύθερα το έργο τους στο κοινό. Και πιστέψτε με, τα συνολικά οφέλη της ανοικτής διάθεσης για τους καλλιτέχνες, είναι πραγματικά πολλά.
Πιστεύεις πως η ψηφιακή ανάγνωση θα είναι το μέλλον τη λογοτεχνίας;
Όταν μιλάμε για το λογοτεχνικό βιβλίο, είναι πιθανόν το χαρτί να συνυπάρχει με τις οθόνες για καιρό ακόμα. Το χαρτί ναι μεν παραμένει λειτουργικό για απλή μορφή δεδομένων όπως το κείμενο, αλλά υστερεί σε δυνατότητες. Αν αφαιρέσουμε από τη συζήτηση το συναίσθημα και τη δύναμη της συνήθειας (που ούτως η άλλως οι νεότερες γενιές δεν έχουν, καθώς μεγάλωσαν σε μια κοινωνία οθονών), τότε θα δούμε πως τα πλεονεκτήματα της ψηφιακής ανάγνωσης είναι πραγματικά πολλά: οικονομικότερα βιβλία, οικολογικά οφέλη, ευκολία αποθήκευσης και μεταφοράς χιλιάδων βιβλίων σε μια συσκευή, τεχνολογικές δυνατότητες διαχείρισης του κειμένου, εμπλουτισμός της αναγνωστικής εμπειρίας με Πολυμέσα κ.λπ.
Σημασία, όμως, τελικά έχει το μήνυμα, αυτό καθεαυτό το κείμενο και η ανάγνωση και όχι το Μέσο, οπότε ας διαλέξει ο καθένας τον τρόπο που του ταιριάζει.
Στη συλλογή Φόβος κανένας πειραματίζεσαι με τη μικρή (ή και την πολύ μικρή) φόρμα στο διήγημα. Τι είναι αυτό που σε έλκει σε αυτό το είδος πεζογραφίας;
Έχω την υποψία (που τείνει να εξελιχθεί σε βεβαιότητα) πως επηρεάστηκα από την πολύ μικρή έκταση των κειμένων στα status και στα tweets των κοινωνικών δικτύων. Με τόσο τεράστιο όγκο δεδομένων διαθέσιμο, μπαίνουμε υποσυνείδητα στη λογική να αναζητήσουμε το λιτό, το ουσιώδες, το εστιασμένο, το απέριττο, το ελάχιστα φλύαρο.
Με αυτήν, όμως, τη αφορμή είχα την ευκαιρία να γνωρίσω το μεγαλείο του μικρού στην παγκόσμια λογοτεχνία, το flash-fiction των Αμερικανών, το mini-cuento των ισπανόφωνων, το μικροδιηγήμα των Ελλήνων. Συνειδητοποίησα πως λίγες λέξεις είναι υπεραρκετές για να αφηγηθείς μια ιστορία, ελάχιστα να πεις, μα πολλά να αφήσεις να εννοηθούν στη φαντασία του αναγνώστη. Νομίζω πως η υπερμικρή φόρμα των διηγημάτων είναι ένα είδος που θα αρχίσει ολοένα και περισσότερο να μας απασχολεί στο προσεχές μέλλον. Το Διαδίκτυο επιδρά στα πάντα γύρω μας, δεν θα μπορούσε επομένως να αφήσει ανεπηρέαστη τη λογοτεχνία.
