Είναι κι αυτό σημείο των καιρών: η έκθεση της τράπεζας HSBC, η οποία συνοψίζει τα συμπεράσματά της από επαφές της με στελέχη της κυβέρνησης και εκπροσώπους των δανειστών, περιλαμβάνει κρίσιμες πληροφορίες που δεν έχουν ακουστεί ούτε στο ελληνικό κοινοβούλιο, ούτε σε δημόσιες δηλώσεις. Μια χρηματοπιστωτική πολυεθνική, σταθερός «πελάτης» της προμνημονιακής και μνημονιακής Ελλάδας, ξέρει περισσότερα για το μεταμνημονιακό της μέλλον ακόμη και από υπουργούς ή βουλευτές.
Οι «αποκαλύψεις» της HSBC
Από την έκθεση της HSBC προκύπτουν ενδιαφέρουσες επισημάνσεις, οι οποίες επιβεβαιώνουν εκτιμήσεις που έχουν διατυπωθεί και στις σελίδες του Δρόμου. Μεταξύ άλλων:
- Ότι παράταση του τρίτου Μνημονίου αποκλείεται κατηγορηματικά από όλες τις πλευρές, αλλά δεν αποκλείεται μικρή παράταση της τέταρτης αξιολόγησης. Μέχρι τον Ιούλιο, ή και τον Αύγουστο, τουλάχιστον ως προς την εκταμίευση των δόσεων, μέχρι να διαπιστωθεί πλήρης εφαρμογή των 88 προαπαιτουμένων. Η εκτίμηση αυτή διασταυρώνεται εμμέσως με την επιστολή Σεντένο προς τους ομολόγους του στο Eurogroup, στην οποία υπενθυμίζει την ασφυκτική προθεσμία για τεχνική συμφωνία (SLA) μέχρι τις 24/5 και υπογραμμίζει την ανάγκη να αξιοποιηθεί παραγωγικά η άφιξη του κουαρτέτου από την Τρίτη, ώστε μέχρι τις 21 Ιουνίου να υπάρχουν «όλες οι προϋποθέσεις για συνολική συμφωνία». Που σημαίνει, να έχουν ψηφιστεί οι εφαρμοστικοί νόμοι και το νέο Μεσοπρόθεσμο (2019-2022).
- Ότι ο μηχανισμός ελάφρυνσης του χρέους που θα συμφωνηθεί δεν θα είναι αυτόματος, κατά την γαλλική πρόταση, αλλά «ημιαυτόματος», κατά τη γερμανική απαίτηση. Κατά την HSBC, ο μηχανισμός θα περιλαμβάνει ορισμένα εμπροσθοβαρή μέτρα ελάφρυνσης (επιμηκύνσεις), ώστε να εξασφαλιστεί συναίνεση του ΔΝΤ στη βιωσιμότητα του χρέους, και ελαφρύνσεις που θα συναρτώνται με την αύξηση του ΑΕΠ, αλλά πιθανότατα σε πενταετή και όχι ετήσια βάση και σε συνδυασμό με «αιρεσιμότητες». Δηλαδή, όρους που δεν θα εξαντλούνται στα πλεονάσματα που θα παράγει η Ελλάδα, αλλά θα επεκτείνονται και στις πολιτικές που θα εφαρμόζει. Αν ισχύσει τόσο περίπλοκος μηχανισμός, κατά την HSBC, θολώνει την εικόνα για τις αγορές και δυσκολεύει τη συναίνεση του ΔΝΤ.
- Ότι οι «αιρεσιμότητες» για την ελάφρυνση του χρέους θα συνδεθούν ευθέως με το καθεστώς της «ενισχυμένης εποπτείας». Θα περιλαμβάνει τριμηνιαίες επισκέψεις και έλεγχο σε συγκεκριμένους δεσμευτικούς στόχους, σύμφωνα με την πρόταση της Κομισιόν στο τελευταίο Eurogroup. Αλλά, πού θα διατυπώνονται αυτές οι δεσμεύσεις; Ίσως σε ένα «γράμμα προθέσεων» (Letter of intent), λέει η HSBC, μεταφέροντας εκτιμήσεις της Κομισιόν. Η οποία προσθέτει ότι από την πλευρά της Ελλάδας οι δεσμεύσεις αυτές μπορεί να αναληφθούν από το «εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο». Ή από το Μεσοπρόθεσμο, θα προσθέταμε εμείς, που θα ψηφιστεί από τη Βουλή και θα δεσμεύει οποιαδήποτε μελλοντική κυβέρνηση. Και τη ΝΔ του Κυρ. Μητσοτάκη που δηλώνει ότι δεν δεσμεύεται.
- Και ποιος θα ελέγχει τις «αιρεσιμότητες» για την ενεργοποίηση του «ημιαυτόματου» μηχανισμού ελαφρύνσεων του χρέους; Όχι μόνο η Κομισιόν, αλλά και ο ίδιος ο ESM ως κάτοχος του 60% του ελληνικού χρέους. Προς το παρόν βάσει του «Μνημονίου Συνεργασίας» με την Κομισιόν που παρουσιάσαμε στο προηγούμενο φύλλο του «Δρόμου», το οποίο επινοεί έναν ισχυρό ρόλο για τον ESM στη μεταμνημονιακή «ενισχυμένη εποπτεία» της Ελλάδας.
Το γαλλογερμανικό παζάρι
Στο πολιτικό ρεπορτάζ μεταδίδεται η εικόνα «συναγερμού» από το Μέγαρο Μαξίμου, ώστε να κινητοποιηθούν όλοι οι εμπλεκόμενοι υπουργοί στην υλοποίηση των υποχρεώσεων της αξιολόγησης και να μη χαθεί η προθεσμία της 21ης Ιουνίου. Ή τουλάχιστον να διευκολύνεται μια «κατ’ αρχήν πολιτική συμφωνία» που θα ολοκληρωθεί τον Ιούλιο. Η συγγραφή της τεχνικής συμφωνίας πάνω στην οποία θα δουλέψουν υπερεντατικά κουαρτέτο και κυβέρνηση για πέντε μέρες την ερχόμενη εβδομάδα είναι το εύκολο καθήκον. Το δύσκολο είναι όλα αυτά να πάρουν τη μορφή εφαρμοστικών νόμων.
Αλλά πολύ πιο δύσκολο είναι να υπάρξει συμφωνία μεταξύ γερμανικής και γαλλικής ηγεσίας στο ελληνικό ζήτημα. Και να «χωράει» και το ΔΝΤ σ’ αυτήν. Τόσο ο Γάλλος πρόεδρος Ε. Μακρόν όσο και ο υπουργός Οικονομικών Μπρουνό Λε Μερ, «εισηγητές» του αυτόματου μηχανισμού ελάφρυνσης του χρέους ανάλογα με την ανάπτυξη, είναι και υποχρεωμένοι και διατεθειμένοι να «θυσιάσουν» την ιδέα τους και να υποχωρήσουν στις γερμανικές απαιτήσεις, προκειμένου να διασώσουν κάτι ευρύτερο: τις προτάσεις τους για τη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης.
Η τελετή απονομής του «βραβείου Καρλομάγνου» στον Μακρόν αποτέλεσε το θεατρικό σκηνικό αναπαράστασης των ήδη γνωστών γαλλογερμανικών αντιθέσεων στο θέμα της Ευρωζώνης. «Στη Γερμανία δεν μπορεί να υπάρχει ένας διαρκής φετιχισμός για τα δημοσιονομικά και τα εμπορικά πλεονάσματα», είπε ο Μακρόν και δήλωσε πίστη «σε έναν πολύ πιο φιλόδοξο ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, σε μία πολύ πιο ολοκληρωμένη Ευρωζώνη, με έναν κοινό προϋπολογισμό». «Έχουμε διαφορετικές κουλτούρες και τρόπους προσέγγισης των διαφορετικών ευρωπαϊκών θεμάτων», απάντησε η Μέρκελ, αναγνωρίζοντας τη διάσταση απόψεων και τις «δύσκολες συνομιλίες» για τα θέματα αυτά.
Ένας «αντιευρωπαϊκός» προϋπολογισμός
Ωστόσο, η πραγματική απάντηση της Γερμανίας στις προτάσεις Μακρόν ήρθε από τον προϋπολογισμό που κατέθεσε στη Bundestag ο υπουργός Οικονομικών Σολτς. Ο νέος γερμανικός προϋπολογισμός ανάγει σε θρησκεία τον «φετιχισμό των πλεονασμάτων» που μέμφεται ο Μακρόν. Προβλέπει πλεόνασμα τουλάχιστον 1% μέχρι το 2022 και μείωση του χρέους κάτω από το 60% του ΑΕΠ από το 2019, υποβάλλοντας τις δημόσιες δαπάνες σε εξουθενωτική «δίαιτα». Συντηρεί τα τεράστια εμπορικά πλεονάσματα, μεγεθύνει τις μακροοικονομικές ανισορροπίες της Ευρωζώνης, διασπείρει τον κίνδυνο υποτροπής σε νέα ύφεση στις ελλειμματικές χώρες. Και, κυρίως, μεταδίδει το μήνυμα ότι ακόμη και η ελάχιστη ευελιξία του Συμφώνου Σταθερότητας που δόθηκε στη διάρκεια της ύφεσης, θα περιοριστεί δραστικά. Κατά την έκφραση του αρθρογράφου των Financial Times, Wolfgang Münchau, «ο γερμανικός προϋπολογισμός είναι τόσο αντιευρωπαϊκός, όσο ήταν και τα υπερβολικά δημοσιονομικά ελλείμματα της Ελλάδας».
Το ενθαρρυμένο ΔΝΤ και ο νηφάλιος ESM
Προκειμένου να μην εξαφανιστεί το project «μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης» από την παλινόρθωση του δόγματος Σόιμπλε, η γαλλική ηγεσία είναι πρόθυμη να υποχωρήσει στις γερμανικές απαιτήσεις για την Ελλάδα. Η γερμανική ηγεσία, και για λόγους πολιτικούς (εκλογές στη Βαυαρία τον Οκτώβριο), θέλει λύση – πακέτο για χρέος, εκταμίευση δόσης και εποπτεία, ώστε να αποφύγει δύσκολες ψηφοφορίες στη Βουλή. Θέλει επίσης, σαφέστατη σύνδεση της όποιας ελάφρυνσης χρέους με μεταρρυθμιστικές δεσμεύσεις.
Αυτό έχει μια επιπλέον παρενέργεια: τη συμμετοχή του ΔΝΤ, το οποίο έχει «δέσει» τον αυτόματο και εμπροσθοβαρή μηχανισμό ελάφρυνσης που έχει επεξεργαστεί ο ESM, ο οποίος εξασφαλίζει ότι οι ετήσιες δαπάνες εξυπηρέτησης χρέους (τόκοι και χρεολύσια) διατηρούνται κάτω του 15%-20% του ΑΕΠ. Το ΔΝΤ, ενθαρρυμένο πολιτικά από την επιστροφή στο «ταμείο» του διασημότερου «πελάτη» του, της Αργεντινής με το νέο αίτημα βοήθειας, είναι βέβαιο ότι θα θέσει τα «βέτο» του σ’ αυτό το παζάρι. Κι αυτό μυρίζει αδιέξοδο.
Πώς μπορούν να αποφευχθεί αυτό το αδιέξοδο; Η νηφαλιότητα που εκπέμπει ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ προδίδει ότι διαθέτει Plan B που θα ικανοποιεί όλες τις πλευρές- εκτός φυσικά της ελληνικής κοινωνίας, που θα παραμείνει για δεκαετίες υποζύγιο του χρέους. Είναι χαρακτηριστική η παρέμβασή του στην τελετή απονομής του βραβείου Καρλομάγνου στον Μακρόν: «Μπορεί η Ελλάδα να πληρώσει ποτέ όλα αυτά τα δανεικά;», αναρωτήθηκε. «Ναι», απάντησε ψύχραιμα και εξήγησε ότι, με αδιαπραγμάτευτο τον αποκλεισμό του κουρέματος, δεκαετίες διεθνούς εμπειρίας έχουν αποδείξει ότι εφόσον οι υποχρεώσεις αποπληρωμής δεν ξεπερνούν το 15- 20% το χρέος μπορεί να αποπληρωθεί. Ανέφερε δε το παράδειγμα της Γερμανίας που κατέβαλε την τελευταία δόση των υποχρεώσεων που απέρρεαν από την Συμφωνία του Λονδίνου του 1953 μόλις το 2010! Αν το δραστικά κουρεμένο πολεμικό γερμανικό χρέος χρειάστηκε 57 χρόνια να εξοφληθεί, πόσο θα χρειαστεί το ακούρευτο ελληνικό χρέος;
