Δεν ήμουν οργανωμένος εξ αρχής, όπως δεν ήταν οι περισσότεροι. Στη Νομική έκανα παρέα με συμφοιτητές που ήταν –όπως λέγαμε τότε– «προοδευτικοί»∙ η δική μου πολιτικοποίηση ήταν «γεωπολιτική» και κυρίως «γεωπολιτιστική». Είχε λίγες ρίζες στα εντόπια κινήματα της δεκαετίας του 1960 για το «1-1-4», το «Κυπριακό» και το «15%» στα οποία συμμετείχα ως έφηβος και περισσότερες στο παγκόσμιο εξεγερτικό πνεύμα που συνδύαζε τα ρεύματα της αντισυμβατικής νεανικής κουλτούρας και τα κινήματα διαμαρτυρίας, από το χιπισμό και το ροκ μέχρι τους Μαύρους Πάνθηρες, το Γαλλικό Μάη και την Άνοιξη της Πράγας, με τα απελευθερωτικά κινήματα σε πλήρη άνθηση από την Κούβα του Κάστρο και του Τσε μέχρι το Βιετνάμ του Χο Τσι Μινχ και από την Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο μέχρι τη Μοζαμβίκη του Σαμόρα Μασέλ και το Πράσινο Ακρωτήρι του Αμιλκάρ Καμπράλ.
Όμως, η κατάσταση, σε ελάχιστο διάστημα, από το 1972 στο 1973, άλλαξε άρδην για πολλούς συνομήλικούς μου που ήμασταν περίπου στο ίδιο μήκος κύματος. Για μένα προσωπικά, συνέτειναν καθοριστικά ένα πολύμηνο διερευνητικό ταξίδι με ωτοστόπ στην Ευρώπη το καλοκαίρι του 1972, η ένταξή μου στην «ελληνική οικογένεια» της Λύρας το φθινόπωρο και το ξέσπασμα του φοιτητικού κινήματος στη σπουδαστική χρονιά 1972-73. Όλα αυτά με προετοίμασαν για αμεσότερη εμπλοκή στην εντόπια πολιτική πάλη. Ήταν σημαδιακό ενός άλματος ότι οργανώθηκα στην ΑΑΣΠΕ (Αντιφασιστική Αντιιμπεριαλιστική Σπουδαστική Παράταξη Ελλάδας) και στην κατάληψη της Νομικής έκοψα τα μακριά μαλλιά μου. Το Νοέμβρη, πορευτήκαμε στο Πολυτεχνείο με τη «γραμμή» του ΕΚΚΕ (Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κίνημα Ελλάδας) να συγκρουστούμε κατά μέτωπο με το δικτατορικό καθεστώς για τη ματαίωση ενός ελεγχόμενου ψευτοεκδημοκρατισμού με τον οποίο φλέρταρε ένα τμήμα της «δημοκρατικής Δεξιάς», αλλά και ένα τμήμα της «δημοκρατικής Αριστεράς». Αυτό το γεγονός δημιούργησε ταλαντεύσεις και κόντρες στο ξεκίνημα της κατάληψης του Πολυτεχνείου, γιατί τόσο το ΚΚΕ Εσωτερικού όσο και το ΚΚΕ ήταν αντίθετα με την κατάληψη του Πολυτεχνείου.
Αμφότεροι κατά
Ανατρέχοντας στις σελίδες του τόμου «Όλη νύχτα εδώ – Μια προφορική ιστορία της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου» (εκδόσεις Καστανιώτη), διαπίστωσα ότι αυτό το ζήτημα επανέρχεται –παρεμπιπτόντως– με σαφήνεια που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί μέσα από μαρτυρίες στελεχών της Αντι-ΕΦΦΕ (ΚΚΕ) και του Ρήγα Φεραίου (ΚΚΕ Εσωτερικού) ότι στην αρχή του τριημέρου αμφότερες οι καθοδηγήσεις των υπερκείμενων κομμάτων αποπειράθηκαν να ματαιώσουν την κατάληψη.
Το ΚΚΕ, όταν η θέση του αποτέλεσε αντικείμενο σφοδρής αντιδικίας στη μεταπολίτευση, προσπάθησε να αποκρούσει τις κατηγορίες μέσω των στελεχών του στα πανεπιστήμια με διάφορες σοφιστείες, αλλά υπήρχε ένα γνήσιο ντοκουμέντο που τους διέψευδε: η «Πανσπουδαστική» φ. 8 που περιλάμβανε τη ρητή καταγγελία για προβοκάτορες που εισβάλανε στο Πολυτεχνείο και για τον σύντροφό μας Διονύση Μαυρογένη, ονομαστικά, που χαρακτηριζόταν πράκτορας της Ασφάλειας!
Και επειδή ο κύριος πόλος της αντιπαράθεσης στα αμφιθέατρα, στις προκηρύξεις και την αρθρογραφία, ήταν η ΚΝΕ, όλη η ρετσινιά κόλλησε στο ΚΚΕ, με αποτέλεσμα να τη γλιτώσει το ΚΚΕ Εσωτερικού, αφενός γιατί η αντιπαράθεση μαζί του, επειδή θεωρείτο ρεφορμιστικό κόμμα, ήταν δευτερεύουσας σημασίας και αφετέρου γιατί η γραμμή του για το Πολυτεχνείο είχε εκφραστεί προφορικά δια των στελεχών του και δεν περιλάμβανε κάποιο γραπτό ντοκουμέντο με αντίστοιχους της «Πανσπουδαστικής» χαρακτηρισμούς για τους πρωτεργάτες της κατάληψης που θα προσέδιδε ιδιαίτερη βαρύτητα στην αρνητική στάση του.
Στο βιβλίο «Όλη η νύχτα εδώ», η πιο ισχυρή επιβεβαίωση της αλήθειας προέρχεται από στελέχη της ΚΝΕ που τότε είχαν αντικρούσει με σθένος την κατηγορία ότι η γραμμή του κόμματος ήταν κατά της κατάληψης. Επειδή πέρασαν πολλά χρόνια και πολλοί απομακρύνθηκαν από το κόμμα, οι μαρτυρίες τους πλέον είναι απαλλαγμένες από τις κομματικές δεσμεύσεις. Έτσι, ξεκαθαρίζει οριστικά το ζήτημα σε σχέση με τη θέση που είχε το ΚΚΕ το Νοέμβρη του 1973 για το Πολυτεχνείο.
Μεγαλύτερο, όμως, ενδιαφέρον έχει η κατάθεση στελεχών του Ρήγα Φεραίου που τονίζουν ότι και η ηγεσία του ΚΚΕ Εσωτερικού ήταν αντίθετη με την κατάληψη. Αν το ΚΚΕ ενδιαφερόταν για τη διαφύλαξη της ακεραιότητας του κόμματος και ήταν αρνητικό σε οτιδήποτε δεν ήταν υπό τον έλεγχό του, όπως δεν ήταν το Πολυτεχνείο, το ΚΚΕ Εσωτερικού φοβόταν ότι μία τόσο δυναμική πράξη διαμαρτυρίας θα χαλούσε τα «ανοίγματα» της δικτατορίας προς μία μερίδα από τον παλιό πολιτικό κόσμο που έδειχνε ότι «τσιμπούσε» στον σικέ εκδημοκρατισμό του καθεστώτος.
Άστοχη πολεμική
Ίσως αυτές οι εξ ιδίων αναφορές για «άνωθεν» εντολή για αυτοσυγκράτηση να προκάλεσαν και την βεβιασμένη αντίδραση προσκείμενων στον ΣΥΡΙΖΑ δημοσιογράφων, που επέλεξαν –με σκληρούς τίτλους του τύπου «Τα τανκς της εισβολής και τα τανκς της συκοφαντίας» (Αυγή) και «Η “δικαίωση”της χούντας» (Εφημερίδα των Συντακτών)– να θέσουν υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία του συγγραφέα και επιμελητή της έκδοσης Ιάσονα Χανδρινού –που επί μία σχεδόν δεκαετία μάζευε τις μαρτυρίες– μεγεθύνοντας σε τεράστιο ατόπημα την καταγέλαστη μαρτυρία ενός χουντικού αξιωματικού που ρίχνει το «βαρελότο» ότι τάχα μου ο Κώστας Λαλιώτης, ως διαπραγματευτής, πρότεινε στους στρατιωτικούς να «ανοίξουν» την πύλη του Πολυτεχνείου με το τανκ! Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς αναγνώστη ενός τέτοιου τόμου που δεν θα προσπεράσει αυτή τη μαρτυρία σιχτιρίζοντας τον καραβανά για τις τερατολογίες του. Αντιθέτως, είναι λογικότερο να σκεφτεί κανείς ότι η συγκεκριμένη μαρτυρία του αντισυνταγματάρχη καταδρομών είναι χρήσιμη γιατί αποτελεί την καλύτερη και ρεαλιστικότερη απεικόνιση της ποιότητας και επικινδυνότητας των υποκειμένων που είχαμε απέναντί μας.
Ίσως παρακινήθηκαν οι δημοσιογράφοι στο να καταγγείλουν τόσο έντονα τον Χανδρινό για μια προφανώς αβάσιμη «αποστροφή» που απέσπασαν μέσα από ένα πελώριο βιβλίο 800 σελίδων, του οποίου το εξαιρετικά αξιόλογο περιεχόμενο προσπερνούν ασχολίαστα, από μια τάση στον ΣΥΡΙΖΑ υπέρ της διευρυμένης στρατηγικής «σύμμειξης» με τους εκπροσώπους του «αυθεντικού» ΠΑΣΟΚ στους οποίους ανήκει ο Κώστας Λαλιώτης.
Αλλά κι αυτοί ακόμα δεν μπορεί να παραβλέπουν ότι πολλοί αγωνιστές στις μαρτυρίες τους έχουν εκφραστεί θετικά για το ρόλο του Λαλιώτη στο Πολυτεχνείο καθιστώντας κάθε άλλη υπεράσπισή του μάλλον περιττή.
Αναπόφευκτα, η επιβεβαίωση της αρνητικής επίσημης θέσης του ΚΚΕ και του ΚΚΕ Εσωτερικού για την εξέγερση του Πολυτεχνείου θα δυσαρεστήσει όσους προτιμούν να ξεχαστεί αυτή η «παράμετρος». Όμως, αντί να αντιδρούν σπασμωδικά, καλύτερα θα ήταν να σκεφτούν ότι το πρόβλημα λύθηκε επί τόπου από τα φοιτητικά στελέχη της ΑΝΤΙ-ΕΦΕΕ και του Ρήγα Φεραίου που όχι μόνο δεν αποσύρθηκαν από το Πολυτεχνείο, αλλά συμμετείχαν ενεργητικότατα μαζί με όλους μέχρι το τέλος, είτε γιατί ακολούθησαν την εσωτερική τους προτροπή είτε γιατί δεν ήθελαν να αφήσουν την πρωτοβουλία των κινήσεων σ’ αυτούς που ήταν έτσι κι αλλιώς αποφασισμένοι να μείνουν, όπως διαφαίνεται από ορισμένες μαρτυρίες στο βιβλίο.
Σπονδυλωτά
Επιγραμματικά, η δύναμη του «Όλη νύχτα εδώ» βρίσκεται ακριβώς στις παραλλαγές, τις διαφορές, τις αποχρώσεις και τις αλληλοσυμπληρώσεις που περιλαμβάνει. Δεν είναι και οι 84 μαρτυρίες ισάξιες, μερικές είναι εκ των υστέρων αναθεωρημένες, αλλά είναι πολύ καλό αυτό που προκύπτει ως σύνολο, το τελικό ψηφιδωτό. Περιέχει πάμπολλες πληροφορίες, άλλες περισσότερο ή λιγότερο γνωστές κι άλλες που δεν ήταν καταγεγραμμένες. Το υλικό του προσφέρεται για επαναφορά της μνήμης, για μελέτη, για συμπλήρωση των γνώσεων του καθενός, για τη σύγκριση και τη γόνιμη αντιπαραβολή απόψεων και ερμηνειών, αλλά και για την αισθητική ικανοποίηση που προσφέρει σαν ένα σπονδυλωτό ιστορικό μονοθεματικό μυθιστόρημα. Στην ανάγνωσή του, απολαυστικά ξεδιπλώνεται ένα εξαιρετικά σημαντικό κομμάτι της νεότερης ιστορίας του τόπου και των ευρωπαϊκών κινημάτων, αλλά και του καθενός από μας που είχε μικρή ή μεγάλη συμβολή στην τέλεσή του.
