Συνέντευξη στην Ιφιγένεια Καλαντζή για το ντοκιμαντέρ: Χρυσή Αυγή: Προσωπική υπόθεση
Σοκαριστικό αποκορύφωμα της ανόδου του νεοναζισμού στη χώρα μας, παράλληλα με την καταστροφική επέλαση των μνημονίων, ήταν η είσοδος της Χρυσής Αυγής στη Βουλή, ως τρίτο κόμμα. Αυτή την άλλοτε παρηκμασμένη οργάνωση, που προσπαθεί πλέον να αποχρωματιστεί από την εγκληματική φύση της, για να χωρέσει στο σοβαρό εθνοσοσιαλιστικό κουστούμι ενός πατριωτικού λαϊκισμού, καταγράφει από το 2010 η δημοσιογράφος και σκηνοθέτρια Ανζελίκ Κουρούνη, στο ντοκιμαντέρ Χρυσή Αυγή: Προσωπική υπόθεση, που πρωτοπαρουσιάστηκε πριν από λίγες μέρες, στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, σε κατάμεστες αίθουσες. Κόρη Ελλήνων μεταναστών στη Γαλλία, με σύντροφο Εβραίο, ένα γιο γκέι και τον άλλον αναρχικό, όπως δηλώνει η ίδια, έβαλε στόχο να κατανοήσει τον ψηφοφόρο της Χ.Α., σε μια έρευνα μεταξύ δημοσιογραφικού ρεπορτάζ και κοινωνιολογικής καταγραφής. Από τα σαλόνια και τις συνελεύσεις ώς τα συσσίτια, η Κουρούνη κινηματογραφεί μια συγκρατημένη εκδοχή ενός κόμματος που παραμένει νεοναζιστικό, αντιπαραβάλλοντας καίρια σημεία, τις επιθέσεις στους μετανάστες μέχρι τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, τραγική αφορμή που εξανάγκασε το κράτος να κινηθεί νομικά κατά της Χ.Α., ενώ γίνεται αναφορά στο για χρόνια ενεργό αντιφασιστικό μέτωπο του αναρχικού χώρου.
Παραθέτουμε τη θερμή και ενδιαφέρουσα συζήτηση που είχαμε με την Ανζελίκ Κουρούνη, στην Πλατεία Κυψέλης.
Θεωρείτε «προσωπική» σας υπόθεση τη Χρυσή Αυγή;
Η Χρυσή Αυγή είναι προσωπική υπόθεση όλων μας. Το ντοκιμαντέρ αυτό αποτελεί την τρίτη μου έρευνα για τη Χ.Α. Η πρώτη, για την ελβετική τηλεόραση, εστίαζε στη σχέση Χ.Α.-Εκκλησίας, ενώ η δεύτερη, παραγγελία του Arte, αφορούσε τις προεκλογικές υποσχέσεις της Χ.Α. το 2014. Από 12-13 χρονών, ήμουν ενεργό μέλος της ομάδας της Διεθνούς Αμνηστίας στο Παρίσι, ενώ ο πατέρας του συντρόφου μου, που είναι Εβραίος, ήταν στην Γαλλική Αντίσταση. Έτσι, η καταπολέμηση του φασισμού έγινε για μένα έμμονη ιδέα. Η γιαγιά μου, που ήταν πολύ θρήσκα, μου μετέφερε πως δεν μπορείς να είσαι χριστιανός και ταυτόχρονα φασίστας. Αυτή η ταινία είναι για τη γιαγιά μου και τον πεθερό μου, που με ενέπνευσαν να προσπαθώ να μείνω ανοιχτόμυαλη και γενναία, όσο ήταν και αυτοί.
Πώς καταφέρατε να προσεγγίσετε τη Χ.Α., όντας ιδεολογικώς αντίθετη;
Με ενδιέφερε να διερευνήσω πώς έγινε τρίτο κόμμα, προσπαθώντας να κατανοήσω αυτούς που την ψηφίζουν. Ήθελα να δω πώς λειτουργούν όσοι ηγούνται του κινήματος, αλλά και τα δευτεροκλασάτα στελέχη. Μου πήρε χρόνο να τους προσεγγίσω, γιατί η κινηματογράφηση είναι μια σχέση που χτίζεται. Αλλά ποτέ δεν είπα ότι είμαι οπαδός τους, ούτε τι πιστεύω. Προσέγγισα την Tοπική Oργάνωση Αλίμου και όχι τις φτωχογειτονιές. Συνειδητοποίησα πως οπαδοί έγιναν όσοι έχασαν την εμπιστοσύνη στο ελληνικό πολιτικό σύστημα, διαμορφώνοντας δική τους ιδέα της ρωμιοσύνης, που δεν συνάδει με τη δική μου, θεωρώντας ότι μόνο η Χ.Α. αποτελούσε ελπίδα, γιατί εκτός από τα πολύτιμα συσσίτια, τους έδινε πίσω την περηφάνια να είσαι Έλληνας. Τα άλλα κόμματα δεν είχαν τέτοια προσέγγιση και φέρουν ευθύνη που άφησαν ακόμα και την ελληνική σημαία να γίνει ταυτόσημη με σύμβολο της Χ.Α. Σήμερα, ελληνική σημαία στο μπαλκόνι υποδηλώνει χρυσαυγίτη. Αντίστοιχα λειτούργησε και στη Γαλλία, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις όμως, η γαλλική σημαία έγινε ξανά σύμβολο αντίστασης του γαλλικού λαού, γιατί οι Γάλλοι θεωρούν ότι βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση. Με τα παιδιά της ομάδας του ντοκιμαντέρ, απ’ την Omnia TV, είχαμε διαφωνία επί του θέματος, όμως είτε πιστεύεις είτε όχι στα εθνικά σύμβολα, είναι λάθος που αφήσαμε τους φασίστες να οικειοποιηθούν το εθνικό μας σύμβολο.
Επιρρίπτετε ευθύνες και στην Αριστερά;
Αναμφισβήτητα «η νίκη κάθε φασισμού, είναι μια ήττα της Αριστεράς», όπως αναφέρεται και στο ντοκιμαντέρ Φασισμός Α.Ε. του Χατζηστεφάνου. Δεν φτάνει να υποδεικνύεις στους κατοίκους του Αγ. Παντελεήμονα να μην είναι ρατσιστές, όταν δεν τους βρίσκεις λύση στο καθημερινό τους ζήτημα, αφήνοντάς τους να πιστεύουν ότι το πρόβλημα είναι οι μετανάστες και όχι το αποτέλεσμα μιας ανύπαρκτης μεταναστευτικής πολιτικής, με τις ΜΚΟ στη Λέσβο να κάνουν τη δουλειά του κράτους. Το ίδιο είχε επαναληφθεί και με το μεταναστευτικό κύμα από την πρώην Σοβιετική Ένωση και τους Αλβανούς το ’90· κάποτε όμως πληρώνεις το τίμημα. Ευθύνεται, βεβαίως, και ο Τύπος. Όταν καλείς στα πρωϊνάδικα πολιτικούς με αγκυλωτό σταυρό στο χέρι, μιλώντας μαζί τους για χορό, συμβάλλεις στη διαμόρφωση μιας συγκεκριμένης άποψης.
Συνέτειναν τα ΜΜΕ στην ανοχή της κοινής γνώμης απέναντι στη Χ.Α;
Αν αποσιωπήσεις το γεγονός ότι πρόκειται για κόμμα που ασπάζεται τη ναζιστική σβάστικα και αρνείται το Ολοκαύτωμα, γίνεσαι συνένοχος. Εφημερίδες που δεν εναντιώνονταν στη Χ.Α., άλλαξαν στάση μετά την τραγική δολοφονία του Παύλου Φύσσα και κυκλοφόρησαν «αποκαλύψεις». Όταν, όμως, γνωρίζω πόσο δύσκολο ήταν να έχεις πρόσβαση στο αρχείο της Οργάνωσης, πώς να πιστέψω ότι το υλικό που βρέθηκε ταυτόχρονα σε όλες τις εφημερίδες ήταν αποτέλεσμα δημοσιογραφικής έρευνας; Ξαφνικά, οι πάντες άρχισαν να γράφουν βιβλία για τη Χ.Α. Πού ήταν αυτοί στα πογκρόμ στην Κυψέλη; Πού ήταν όταν έμεινε για μήνες γραμμένο στην Πλατεία του Αγ. Παντελεήμονα «Έξω οι ξένοι, η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες»; Ούτε εγώ βρήκα το κουράγιο να το σβήσω, αλλά τουλάχιστον ντρέπομαι γι’ αυτό.
Αναφέρεστε και στις κωλυσιεργίες της δίκης της Χρυσής Αυγής…
Γιατί άργησε τόσο πολύ αυτή η δίκη, γιατί γίνεται στον Κορυδαλλό και γιατί δεν υπάρχει δημοσιοποίηση; Το υπουργείο Δικαιοσύνης οφείλει να δώσει εξηγήσεις. Το κράτος κινητοποιήθηκε μετά τη δολοφονία Φύσσα, ενώ οι δικαστικοί έπρεπε να είχαν ήδη πάρει από την Αστυνομία τους φακέλους με τις επιθέσεις Χρυσαυγιτών εναντίον μεταναστών. Χαιρετώ τη δουλειά της Πολιτικής Αγωγής, αλλά φοβάμαι ότι σ’ αυτή τη δίκη θα λογοδοτήσουν τα «δεύτερα μαχαίρια» που λέμε στη Γαλλία, όχι όμως και οι «εγκέφαλοι», γιατί δεν κατηγορούνται για ίδρυση αλλά για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση.
Στα σημεία όπου οι οπαδοί της Χ.Α. επιχειρηματολογούν για τα πιστεύω τους, το κοινό ξέσπασε σε γέλια. Το επιδιώξατε;
Δεν ήταν αυτή η προσέγγισή μου και ξαφνιάστηκα με το γέλιο του κόσμου. Εκτός από θέμα σεβασμού προς το άτομο που σ’ εμπιστεύτηκε και κινηματογραφείς, όσα αναφέρουν τα πιστεύουν και αυτό είναι το επικίνδυνο. Ένας από τους λόγους που έχει ανέβει η Χ.Α. είναι ότι ορισμένοι δεν την παίρνουν στα σοβαρά. Οι γυναίκες στο ντοκιμαντέρ πιστεύουν στο «Δουλειά, Οικογένεια, Πατρίδα», κατ’ αντιστοιχία του χιτλερικού «Παιδιά, Εκκλησία, Σπίτι». Το τι ήταν ο ναζισμός και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, πρέπει να διδάσκεται μέσα απ’ το σχολείο.
Τι αναμένετε από την παρουσίαση μιας τέτοιας έρευνας σε ευρύ κοινό;
Η εικόνα έχει απίστευτη δύναμη. Αυτή η δουλειά δεν έγινε για χρηματικό όφελος, αλλά με απώτερο στόχο να ανοιχτεί δημόσια σχετική συζήτηση. Τα παιδιά του Omnia εργάστηκαν ένα χρόνο αφιλοκερδώς, είχα και διευκολύνσεις για τη χρήση εικόνων απ’ το arte, αλλά και δωρεάν υλικό από τον Χατζηστεφάνου. Σκοπεύουμε να δείξουμε τη δουλειά αυτή στα σχολεία, σε όποιον μας καλέσει. Μερικοί καθηγητές είναι επιφυλακτικοί γιατί πολλοί μαθητές τους είναι χρυσαυγίτες. Ο φόβος πρέπει να είναι πάντοτε στο μυαλό σου, αλλά δεν πρέπει ποτέ να γίνει εμπόδιο. Ο αντιστασιακός πεθερός μου έλεγε: «Ήμουν στην Αντίσταση επειδή φοβόμουν». Εγώ, επειδή φοβάμαι, έκανα αυτή την ταινία.
