Η τηλεόραση είναι το βαρύ πυροβολικό της ολιγαρχίας και ο μεγάλος εχθρός του πολιτισμού. Ειδικά στην Ελλάδα, με καπιταλιστές κρατικοδίαιτους και πολιτικούς άξεστους και χυδαίους, η τηλεόραση έγινε, χωρίς να τηρούνται τα προσχήματα, το βασικό μέσο για την παραπλάνηση, την τρομοκρατία και την πολιτισμική απαλλοτρίωση της κοινωνίας. Η εξουσία δια μέσου της τηλεόρασης εξοικείωσε τους πολίτες με το ψέμα, τους εξάρτησε από την κατανάλωση, τους έκανε παθητικούς αποδέκτες των βλαβερών μηνυμάτων, τους αποσύνδεσε από τις συλλογικότητες και τους συνήθισε στη φτήνια. Οι καναπέδες και η μικρή οθόνη αντικατέστησαν έναν ολόκληρο τρόπο ζωής. Οι φιλίες εξασθένησαν, οι κινηματογράφοι έκλεισαν, η ενημέρωση είναι επιλεκτική και κατευθυνόμενη, οι ελεύθερες ώρες ξοδεύονται με σωματική και πνευματική ακινησία, τα βιβλία μένουν αδιάβαστα στο ράφι, ο πολίτης παρακολουθεί αμέτοχος ό,τι συμβαίνει. Δεν φτιάχνει τίποτα ο ίδιος, δεν χρειάζεται καν να σκέφτεται δημιουργικά, καταναλώνει μόνο το έτοιμο προϊόν. Ακόμα και η διασκέδασή του δεν προϋποθέτει την ενεργητική συμμετοχή του. Δεν είναι ανάγκη να πάει στο γήπεδο, στο θέατρο ή στην ταβέρνα, ούτε καν να μιλήσει ή να τραγουδήσει. Όλα τα κάνει η τηλεόραση γι’ αυτόν. Ακόμα και να γελάσει δεν χρειάζεται, αφού σε πολλές κωμικές σειρές υπάρχει γέλιο κονσέρβα!
Αυτός ο τύπος ελέγχου του πολίτη διαμορφώθηκε συστηματικά στην Αμερική, εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και κατέκλυσε τον κόσμο όλο. Χωρίς την τηλεόραση, οι εξουσίες θα είχαν μεγαλύτερες αντιδράσεις στις οικονομικές τους πολιτικές και πολύ πιο δύσκολα θα αποσπούσαν τη συναίνεση του κόσμου στις πολεμικές τους επιδρομές. Σήμερα, πλέον, οι περισσότεροι πολιτικοί εκλέγονται είτε επειδή επιλέγονται από την εξουσία που τους προβάλλει προνομιακά από την τηλεόραση είτε επειδή προβάλλονται υπερβολικά από την τηλεόραση με τεράστια ποσά που προέρχονται από τις χορηγίες των πλουσίων και ισχυρών. Μ’ αυτές τις μεθόδους, οι πολιτικοί εξαρτιούνται όλο και περισσότερο απ’ αυτούς που ελέγχουν τη μετάδοση των μηνυμάτων και την προβολή των προσώπων από την τηλεόραση. Και δεν είναι μόνο ο Άδωνις Γεωργιάδης, ο Γιώργος Καρατζαφέρης, η Λιάνα Κανέλλη και ο Σταύρος Θεοδωράκης που είναι κατ’ εξοχήν γεννήματα της τηλεόρασης. Κατά κόρον προβάλλονται από τα κανάλια πολιτικοί απ’ όλο το πολιτικό φάσμα. Αυτή η προνομιακή μεταχείριση δεν σημαίνει εξαγορά όλων ανεξαιρέτως, αλλά αναπόφευκτα δημιουργεί εξαρτήσεις και δεσμούς σε πολλούς, αφού η αναγνωρισιμότητα μέσω τηλεόρασης είναι αυτή που εξασφαλίζει την εκλογή ενός μεγάλου αριθμού βουλευτών απ’ όλα τα κόμματα. Και, βεβαίως, η επιλεκτική προβολή ορισμένων σημαίνει αποκλεισμό από τα κανάλια κάθε άλλου πολιτικού που δεν έχει αυτό το προνόμιο, αυτή την πρόσβαση, αυτή τη διασύνδεση ή δεν είναι αρεστός στους καναλάρχες και τα λοιπά κέντρα της διαπλεκόμενης εξουσίας. Κανένας δεν αγνοεί ότι, στο αμερικάνικο ή στο ελληνικό μοντέλο, η τηλεόραση επηρεάζει σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό τη σύνθεση της Βουλής.
Πέρα, όμως, από την προάσπιση των συμφερόντων της εξουσίας, πέρα από την αλλοίωση του εκλέγειν και εκλέγεσθαι, πέρα από την παραπληροφόρηση, πέρα από τον συστηματικό εκφοβισμό του πολίτη και πέρα από την καθυπόταξή του στη διαφήμιση, η τηλεόραση αλλοιώνει τον πολιτισμό, την ιστορία, τη γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα, την αισθητική, τα πάντα, επιβάλλοντας το δικό της πολιτισμό που είναι ο πολιτισμός που η εξουσία διαμορφώνει για να ελέγχει και να εκμεταλλεύεται την κοινωνία. Ένας πολιτισμός εύχρηστος, φτηνιάρικος, μαζικός και τυποποιημένος, ρηχός και αναλώσιμος, με ημερομηνία λήξης, που κατασκευάζει πολίτες χειραγωγημένους και υποτελείς. Ούτε η οικογένεια, ούτε ο δάσκαλος, ούτε οι βιβλιοθήκες, ούτε οι τέχνες μπορούν να εξισορροπήσουν αυτή την επιρροή.
Σάπια τηλεόραση, σάπιο σύστημα
Αυτά όλα είναι πολύ γνωστά. Έχουν επισημανθεί και έχουν αναλυθεί διεξοδικά. Και το κυριότερο είναι ότι δεν αμφισβητούνται. Με αυτό το δεδομένο, είναι αφελές να ισχυριστεί κανείς ότι μπορεί να αλλάξει το σύστημα, να διορθώσει τα κακώς κείμενα, να ανασυστήσει τους κοινωνικούς δεσμούς, να υπερασπιστεί ένα ανώτερο πολιτισμό και να εκδημοκρατίσει το πολίτευμα χωρίς να αντιμετωπίσει τη συστηματική πλύση εγκεφάλου που υφίστανται οι πολίτες όλων των ηλικιών και επαγγελμάτων από την τηλεόραση.
Στην εξαρτημένη, καθυστερημένη και παρηκμασμένη Ελλάδα, η τηλεόραση εξάντλησε τα όρια προώθησης της οικονομικοπολιτικής διαπλοκής, διάβρωσης της αστικής δημοκρατίας και εκφοβισμού της κοινωνίας. Συνέβαλε καθοριστικά στην επιβολή των μνημονίων και την αποδόμηση της χώρας, στη μείωση των μισθών και συντάξεων, στις απολύσεις, στη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και τις ιδιωτικοποιήσεις νευραλγικών τομέων του δημόσιου τομέα, στην έξαρση του ρατσισμού και του σεξισμού, στη λεηλασία των πολιτών μέσα από την κομπίνα του Χρηματιστηρίου, στη συγκάλυψη των μεγάλων σκανδάλων, στη δυσφήμιση της Αριστεράς και στη γενική πολιτισμική υποβάθμιση της κοινωνίας.
Η τηλεόραση με τη σημερινή της σύσταση εκπροσωπεί ό,τι είναι αντίθετο στην ελευθερία του λόγου, στην πολυφωνία και τη σωστή ενημέρωση. Η τηλεόραση σήμερα είναι καθοριστικός παράγοντας για την κοινωνική καθυστέρηση, την πολιτισμική υποβάθμιση και τη διαιώνιση της υποτέλειας.
Καμία δημοκρατία δεν μπορεί να λειτουργήσει στοιχειωδώς και απρόσκοπτα με τη σημερινή κατάσταση στο χώρο της τηλεόρασης. Και καμία κοινωνία δεν μπορεί να λειτουργήσει ανθρώπινα και πολιτισμένα, με αυτό το τηλεοπτικό καθεστώς.
Το σημερινό τηλεοπτικό καθεστώς αντιστοιχεί σε ένα κόσμο που σάπισε, διεφθάρη και γέρασε. Σε ένα σύστημα που χρεοκόπησε. Καμία δημοκρατία και καμία ανάπτυξη δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς να περάσουμε σε ένα άλλο κόσμο, φρέσκο, δημιουργικό και ελεύθερο. Είναι αδύνατο να έχουμε δημοκρατία, ανεξαρτησία, ανάπτυξη και πολιτισμό, όταν η ενημέρωση ελέγχεται από δέκα επιχειρηματίες, που προωθούν τα δικά τους συμφέροντα σε βάρος του κοινωνικού συνόλου. Αυτή δεν είναι δημοκρατία, είναι συγκαλυμμένη δικτατορία.
Σε όλες τις χώρες που δίνεται σοβαρή μάχη για ανεξαρτησία, δημοκρατία, πολιτισμό και λαϊκή συμμετοχή, οι πολίτες, οι πολιτικοί, οι φορείς και τα κόμματα που αντιμάχονται τη διαφθορά, την υποτέλεια, την ολιγαρχία και τον συντηρητισμό, έχουν θέσει στις πρώτες και βασικές τους προτεραιότητες τη δημιουργία εναλλακτικής ενημέρωσης και την αντιμετώπιση της ασυδοσίας της ιδιωτικής τηλεόρασης. Δεν είναι τυχαίο ότι στη Λατινική Αμερική έχοντας πολλές αρνητικές εμπειρίες από το ρόλο των ιδιωτικών καναλιών που «δούλεψαν» για την ανατροπή του Αλιέντε στη Χιλή και την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του Πινοσέτ, αλλά και για το πραξικόπημα εναντίον του προέδρου Τσάβες που απέτυχε στη Βενεζουέλα, επτά χώρες (Αργεντινή, Βολιβία, Κούβα, Εκουαδόρ, Νικαράγουα, Ουρουγουάη και Βενεζουέλα) ίδρυσαν κοινό παναμερικανικό κανάλι (TeleSUR) σαν αντίβαρο στα αντιδραστικά ολιγοπώλια της ενημέρωσης. Αλλά και στις ευρωπαϊκές μητροπόλεις, παρ’ όλο που τα περισσότερα ΜΜΕ ελέγχονται από καθεστωτικά τραστ, η κρατική τηλεόραση ξεχωρίζει από το ύφος και το περιεχόμενό της και τα ιδιωτικά κανάλια λειτουργούν μέσα σε πλαίσιο που θέτει κάποια εμπόδια στις ακρότητες της κομματοκρατίας, της προπαγάνδας και του λάιφσταϊλ.
Μια άλλη τηλεόραση είναι εφικτή
Με βάση αυτή τη διαπίστωση που είναι κοινή και παραδεκτή από την πλειονότητα της κοινωνίας, καμία κυβέρνηση που έχει προοδευτικό προσανατολισμό δεν μπορεί να πετύχει τους στόχους της εάν δεν πετύχει να αλλάξει αυτό το αρρωστημένο και παρασιτικό καθεστώς της τηλεόρασης. Και μ’ αυτό το σκεπτικό, η χώρα χρειάζεται μια άλλη τηλεόραση. Μια καλή δημόσια τηλεόραση που έχει τις ακριβώς αντίθετες αρχές από την ιδιωτική τηλεόραση είναι απαραίτητη. Αλλά και η δημόσια τηλεόραση από μόνη της δεν φτάνει. Το παράλληλο βήμα που πρέπει να γίνει χωρίς χρονοτριβή είναι να δημιουργηθούν πολλές τηλεοράσεις, πολλά κανάλια, σε όλη την Ελλάδα, με προοδευτικό προσανατολισμό, από συλλογικότητες που λειτουργούν δημοκρατικά, με διαύγεια και διαφάνεια. Ποικίλες και διαφορετικές, ειδικού και γενικού περιεχομένου, μικρότερης ή μεγαλύτερης εμβέλειας, με τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή. Και όχι μόνο τηλεοπτικά κανάλια. Ραδιόφωνα, εφημερίδες, περιοδικά, μπλογκ και σάιτ, πάσης φύσεως, από ομάδες, παρέες, συλλόγους, κινήσεις πολιτών, σχολεία, πανεπιστήμια, καλλιτεχνικά σχήματα, αθλητικούς και επιστημονικούς ομίλους και κυρίως από ομάδες ακτιβιστών και νέων δημοσιογράφων, με έμφαση στην πολιτική, το περιβάλλον, τις τέχνες, την υγεία, την παιδεία και κάθε άλλο σημαντικό τομέα της ζωής που καλύπτεται μεροληπτικά ή δεν καλύπτεται καθόλου από τα καθεστωτικά ΜΜΕ. Σήμερα, η τεχνολογία διευκολύνει αυτή την επιλογή. Το κόστος της υποδομής είναι προσιτό και σε συνδυασμό με τον εθελοντισμό, μπορούν να γεννηθούν πολλές εστίες ενημέρωσης σε όλη την Ελλάδα, οι οποίες θα έχουν εν συνεχεία τη δυνατότητα να δημιουργήσουν δίκτυα αλληλοτροφοδοτούμενα. Από τον τόπο δεν λείπουν οι ικανοί και πρόθυμοι άνθρωποι να συμμετάσχουν σε εγχειρήματα πολιτιστικής δημιουργίας και διεύρυνσης της ενημέρωσης και της δημοκρατίας. Αυτό που έχει να κάνει η κυβέρνηση είναι να καλύψει θεσμικά και να διευκολύνει πρακτικά την υλοποίηση της εναλλακτικής ενημέρωσης. Ούτε λεφτά, ούτε ντιρεκτίβες. Ενθάρρυνση και ελευθερία. Αυτές οι εστίες εξ αντικειμένου θα στηρίζουν κάθε προοδευτικό φιλολαϊκό μέτρο της κυβέρνησης και με το δυναμισμό τους θα αποτελέσουν ταυτόχρονα προωθητικούς παράγοντες πολλών άλλων τοπικών δράσεων, στους τομείς του πολιτισμού, αλλά και του εμπορίου, του τουρισμού και της πρωτογενούς παραγωγής, αναζωογονώντας τις πόλεις και τα χωριά. Έτσι, θα απλωθεί σε όλη τη χώρα ένα εναλλακτικό δίκτυο ενημέρωσης και θα ενισχυθεί η πραγματική δημοκρατία από κάτω, συμβάλλοντας αποφασιστικά στον συνολικό εκδημοκρατισμό του πολιτεύματος. Γιατί καμία κυβέρνηση, όσο ριζοσπαστική κι αν είναι, δεν μπορεί μόνη της να πραγματοποιήσει αυτή την αλλαγή.
Οι νέοι ασφυκτιούν μέσα στο σύστημα των ολίγων. Ούτε δουλειές βρίσκουν, ούτε χώρο για να αναπτύξουν τις ιδέες τους, ούτε καλύπτονται νομικά για να κοντράρουν το κατεστημένο με τις εναλλακτικές δράσεις τους. Τίποτα όμορφο και καμία πρωτοβουλία των νέων δεν περνάει από τα καθεστωτικά κανάλια. Μόνο οι φόνοι και οι ληστείες, η πολιτική συκοφαντία και η τρομοκρατία, η βία και οι επιτυχίες των πλουσίων αφθονούν στις ειδήσεις, τις ταινίες, τα σίριαλ και τις πάμπολλες εκπομπές μόδας και κουτσομπολιού. Για να αναγεννηθεί η κοινωνία, η ενημέρωση πρέπει να υπηρετήσει την κοινωνία χωρίς παραμορφωτικούς διαύλους και χωρίς τους όρους που επιβάλλει η πληρωμένη διαφήμιση. Γι’ αυτό τα ΜΜΕ, και ιδίως η τηλεόραση, πρέπει να περάσουν σε ανθρώπους με όραμα και με χέρια καθαρά. Τότε μόνο η εξουσία περνάει στο λαό.
Αυτό είναι το καθήκον μας. Καινοτομίες με αμεσότητα, συλλογικότητα και βάθος. Στην υπηρεσία της κοινωνίας. Και με αυτά τα κριτήρια, κατά την ταπεινή μου γνώμη, καλούνται οι πολίτες να διεκδικήσουν το μέλλον τους και να αποτιμήσουν το έργο της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ.
Στέλιος Ελληνιάδης
