Στα πλαίσια της δημοσίευσης των κειμένων που στάλθηκαν στις διαδικασίες της συνέλευσης του Resistance Festival 2023 πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 17 Σεπτεμβρίου με θέμα «Tο υπαρξιακό ερώτημα της χώρας» παραθέτουμε το κείμενο της Βάννας Σφακιανάκη,
Μπορείτε να δείτε το βίντεο της Συνέλευσης στο κανάλι του Δρόμου στο youtube www.youtube.com/@edromos1 ή στο λινκ www.youtube.com/watch?v=phm-tauNe_8
Εγκλωβισμένοι στο «σήμερα»
της Βάννας Σφακιανάκη
Το «σήμερα» έχει κάποια χαρακτηριστικά, που δεν καταγράφονται με τον ίδιο τρόπο που καταγραφόταν η πραγματικότητα μερικές δεκαετίες πριν, δηλαδή με λόγο και αντίλογο. Κι αυτό δε συμβαίνει μόνο στο δημόσιο λόγο. Ακαδημαϊκά προγράμματα και συνέδρια χαρακτηρίζονται από μονομέρεια και επιστημονικοφανή ασάφεια. Πολιτικές επιλογές επιστημονικοποιούνται και αποτελούν απαράβατα δόγματα. Επιστήμες πολιτικοποιούνται ενώ διατείνονται αυτονομία και ανεξαρτησία.
Είναι τόσο απόλυτη η κυριαρχία της επικρατούσας ιδεολογίας και πολιτικής και τόσο έντονη η απουσία λόγου και αντίλογου ώστε η τελευταία, τουλάχιστον, γενιά δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να κρίνει ζητήματα και να κάνει επιλογές σε έδαφος που μόνο ο λόγος και ο αντίλογος μπορούν να προσφέρουν. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν εκείνοι οι επιστήμονες που επιμένουν να προσπαθούν να σπάσουν τα όρια του εγκλωβισμού στο «σήμερα». Δύσκολα όμως μπορούν να δομήσουν ένα σύγγραμμα ή μια διάλεξη που πολύ εύκολα θα χαρακτηριζόταν ξεπερασμένη και ανεδαφική απέναντι στην κυρίαρχη ιδεολογία. Ούτως ή άλλως, ακόμα και χωρίς αυτό, οι απόψεις τους δεν απολαμβάνουν δημοσιότητας και ακόμα, πολύ δύσκολα τους εντοπίζει κανείς.
Κατά τον Ντέιβιντ Χάρβεϊ («Πληθυσμός, πόροι και η ιδεολογία της επιστήμης», 1974), όμως, η επιστήμη δεν είναι ηθικά ουδέτερη, οι επιστημονικές μέθοδοι είναι θεμελιωμένες σε ιδεολογίες και κάθε ισχυρισμός ότι οι μέθοδοι αυτές είναι απαλλαγμένες από ιδεολογίες είναι αναγκαστικά ιδεολογικός ισχυρισμός. Γι’ αυτό και είναι επικριτικός απέναντι στους επιστήμονες που διευκολύνουν με τη συμμετοχή τους την πολιτική της καταστολής και του φόβου, στη βάση μιας θεώρησης ότι είναι ελεύθεροι ιδεολογίας.
Στη χώρα μας ο εγκλωβισμός χτίζεται με τριπλό φράκτη: ο πρώτος είναι ο παγκόσμιος με τα δόγματά του, ο δεύτερος η υποταγή του πολιτικού συστήματος στα προτάγματα που επικρατούν και ο τρίτος ο κραυγαλέος τρόπος εξυπηρέτησης συμφερόντων και η διαφθορά. Η κοινωνία αντιδρά συνήθως στον τρίτο φράκτη, πολύ λιγότερο στο δεύτερο, αλλά δεν διαθέτει τα όπλα για να αντιδράσει στον πρώτο.
Ένα από τα κυρίαρχα δόγματα σήμερα είναι οι έννοιες «αειφόρος ανάπτυξη» και «κλιματική κρίση». Αποτελούν πολιτικά και όχι οικολογικά προτάγματα, που ενσωματώθηκαν στην οικονομία μετά από κατάλληλη προσαρμογή κοινωνικών αιτημάτων με την οικονομία να καταλαμβάνει την κυρίαρχη θέση και την οικονομική πολιτική να σχεδιάζεται μέσα από ένα νέο τομέα της, τα οικονομικά του περιβάλλοντος. Τη θέση ότι η σύγκλιση των περιβαλλοντικών και των οικονομικών στόχων θα επιτευχθεί μέσα από τους μηχανισμούς της αγοράς, υιοθετεί και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών που, το 2019, πρότεινε «Mία νέα συμφωνία για τη φύση» (A new deal for Nature) προωθώντας περαιτέρω εμπορευματοποίηση της φύσης μέσα από την απόλυτη κυριαρχία της οικονομίας και των παγκόσμιων κεφαλαιαγορών. Ουσιαστικά η εμπορευματοποίηση της φύσης αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες των διαδοχικών αναδιαρθρώσεων του καπιταλισμού, στην προσπάθεια του να ανταπεξέλθει στις διαδοχικές κρίσεις (οικονομική, περιβαλλοντική, υγειονομική, …).
Η εφαρμογή των δογμάτων αυτών στη χώρα μας είναι κορυφαίας σημασίας. Με την πολιτική «Ελλάδα – Ενεργειακός Κόμβος» επιχειρείται η βίαιη αναδιάρθρωση του παραγωγικού μοντέλου της χώρας που το αν και πως θεραπεύονται οι παθογένειές του είναι μια άλλη συζήτηση. Με την άλωση της υπαίθρου από ενεργειακά έργα που πολλαπλασιάζονται, με τις διασυνδέσεις, τους αγωγούς και τις εξορύξεις, διακυβεύονται οι πολυτιμότεροι από τους πόρους, η γη και η θάλασσα. Η «λιγότερη Ελλάδα» χτίζεται και μέσα στα σύνορα της και οι πολίτες καλούνται να «βολέψουν» τη ζωή τους στα κενά που αφήνουν οι «επενδυτικές» προτεραιότητες, ενώ οι αντιδράσεις των πολιτών είναι όλο και εντονότερες.
Το ζήτημα αυτό είναι κρίσιμο να απασχολήσει τη συζήτηση για το υπαρξιακό ερώτημα της χώρας.
