Κείμενα: Ιάσονας Κωστόπουλος
Ο φετινός χειμώνας προβλέπεται δύσκολος στο μέτωπο της πανδημίας, και όχι μόνο. Οι διεθνείς οργανισμοί αλλά και οι επιστημονικές επιτροπές των κρατών που ηγούνται της πανδημικής διαχείρισης, φαίνεται να εκτιμούν πως το επόμενο κύμα της πανδημίας θα είναι δύσκολο, ακόμη και για τα κράτη με υψηλό ποσοστό εμβολιασμού στον πληθυσμό τους. Αντίστοιχα, στην Ελλάδα τις τελευταίες μέρες η εικόνα της πανδημίας έχει αρχίσει σταδιακά να επιδεινώνεται, με τις περισσότερες περιφέρειες της χώρας να κινούνται ανάμεσα στο πορτοκαλί και το κόκκινο χρώμα. Ωστόσο, τα μόνα μέτρα που είναι σε ισχύ είναι εκείνα που αφορούν τους ανεμβολίαστους. Ακόμη όμως και αυτά δεν αποσκοπούν στη συγκράτηση της πανδημίας, αλλά στον αποκλεισμό και τον εξαναγκασμό.
Έχει σημασία, προτού μπούμε σε ένα επόμενο κύμα, να αναλογιστεί κανείς τις ομοιότητες που υπάρχουν σε σχέση με την αντίστοιχη φάση της πανδημίας πέρσι. Για δεύτερη φορά, μπαίνουμε στο χειμώνα μέσα σε κλίμα γενικευμένης χαλάρωσης και απόλυτης αποδιοργάνωσης. Στα ΜΜΜ ο κόσμος στοιβάζεται καθημερινά σαν τις σαρδέλες, με μοναδικό μέτρο προστασίας τη μάσκα. Και για άλλη μια φορά, αντί για την πολύ αναγκαία ενίσχυση των υποδομών των ΜΜΜ, η συζήτηση κινείται γύρω από τον αριθμό των μασκών που πρέπει να φορά κανείς για να προστατευτεί από τον αναπότρεπτο συνωστισμό. Ίσως σύντομα να μας ξαναπεί κάποιος «ειδικός» πως πρέπει να περπατάμε λίγο παραπάνω…
Ίδια και χειρότερη εικόνα και στα πανεπιστήμια, όπου γίνεται το αδιαχώρητο. Και σε αυτήν την περίπτωση δεν έχει γίνει καμία απολύτως προετοιμασία ή πρόβλεψη για τα κτίρια, τον εξαερισμό, τη χωρητικότητα κ.λπ. Η δε διαδικασία face control για τον έλεγχο των πιστοποιητικών δημιουργεί τεράστιες ουρές και συνωστισμό ακόμη και έξω από τα κατάμεστα αμφιθέατρα. Την ίδια στιγμή, συνολικά το καθεστώς επαναλειτουργίας των σχολών μπάζει από παντού, με κάθε σχολή να διατηρεί δικά της πρωτόκολλα.
Ακόμη και σε κοινωνικό επίπεδο η χαλάρωση είναι εμφανής: αυτό που πέρσι μέχρι και η κυβέρνηση αναγκάστηκε να ομολογήσει ως λάθος, φέτος καλλιεργείται από παντού. Τόσο η απουσία μέτρων για τους εμβολιασμένους όσο και συνολικά ο υπερθεματισμός του εμβολιασμού ως μοναδικού και απολύτως επαρκούς μέτρου για τη διαχείριση της πανδημίας οδηγούν την κοινωνία σε παραλυτικό εφησυχασμό. Παράλληλα η στρατηγική για τις covid free δραστηριότητες και χώρους στους οποίους έχουν πρόσβαση αποκλειστικά εμβολιασμένοι έχει αρχίσει να φαίνεται προβληματική, με κοινωνικές εκδηλώσεις να καταλήγουν σε σωρεία κρουσμάτων. Κι όλα αυτά πριν καν ο καιρός μας αναγκάσει να μπούμε σε κλειστούς χώρους.
«Μέτρα» κοινωνικού κανιβαλισμού
Σε πολιτικό επίπεδο για μια ακόμη φορά η υψηλότερη ιεράρχηση είναι η επαναλειτουργία της οικονομίας μέσα από διάφορα μέτρα-αλχημείες. Με τη διαφορά όμως ότι η κυβέρνηση φέτος φαίνεται διατεθειμένη να αφήσει τα πράγματα να φτάσουν στα όριά τους, κάνοντας κατάχρηση της βοήθειας που παρέχει ο εμβολιασμός. Αλλά υπάρχουν και δύο σημαντικές διαφορές σε σχέση με την περσινή χρονιά, που θα παίξουν σημαντικό ρόλο. Η πρώτη είναι αυτή του υγειονομικού πιστοποιητικού και του κυνηγιού που έχει εξαπολυθεί ενάντια στους ανεμβολίαστους. Καταρχήν υπάρχει μια σημαντική ποιοτική αλλαγή στον τρόπο που η κυβέρνηση επιλέγει να διαχειριστεί τις όποιες αντιδράσεις στα μέτρα, αλλά και την ενδεχόμενη αποτυχία τους. Αν πέρσι η συζήτηση αφορούσε τους απείθαρχους νέους και όλα αντιμετωπίζονταν με την αστυνομοκρατία, φέτος ο στιγματισμός των ανεμβολίαστων εμπεριέχει και τον αποκλεισμό τους, στήνοντας έτσι ένα υγειονομικό απαρτχάιντ. Πλέον τα μέτρα δεν αφορούν απλά την ατομική ευθύνη, αλλά εμπεριέχουν την τιμωρία των «ανεύθυνων» και προωθούν τον κοινωνικό κανιβαλισμό. Επιπλέον, φέτος το κυβερνητικό αφήγημα που θέλει να στρέψει όλη τη συζήτηση αλλά και τα μέτρα αποκλειστικά γύρω από τον εμβολιασμό, είναι αποδεκτό από μεγάλο μέρος της κοινωνίας, και από το σύνολο του πολιτικού κόσμου. Με αποτέλεσμα να υπάρχει αρκετός «αέρας» στις επιλογές αλλά και στα μέτρα που προωθούνται στην πλάτη της πανδημίας (βλ. απολύσεις υγειονομικών).
Η δεύτερη διαφορά είναι η οικονομική κατάσταση της κοινωνίας που συναντιέται με διάφορες κρίσεις και ανατιμήσεις. Έπειτα από δύο χρόνια πανδημίας τα αποθέματα είναι αισθητά μειωμένα, και είναι βέβαιο πως οι ανατιμήσεις σε βασικά καθημερινά είδη, σε συνδυασμό με τις αυξήσεις σε όλες τις πηγές θέρμανσης, θα δημιουργήσουν πρόβλημα σε πολλούς. Η συνάντηση των παραπάνω με την οικολογική κρίση και ειδικά με την διαχείριση των καταστροφών που αυτή επιφέρει, αλλά και με τις αναδιαρθρώσεις που προωθεί η κυβέρνηση σε διάφορα ζητήματα (κλείσιμο σχολών, συγχωνεύσεις σχολείων και νοσοκομείων, απολύσεις και αναστολές), θα παίξει σημαντικό ρόλο στην πορεία της πανδημία με πολιτικούς αλλά και υγειονομικούς όρους.
Ερωτήματα που δεν τέθηκαν καν
Η επιστράτευση του κ. Τσιόδρα για την ενημέρωση σχετικά με την αποτελεσματικότητα των εμβολίων και την ανάγκη αύξησης του εμβολιασμού δεν είχε πολλές εκπλήξεις. Τα όσα ανακοινώθηκαν περί αποτελεσματικότητας των εμβολίων, ενάντια στη βαριά νόσηση και το θάνατο από κορωνοϊό, είναι λίγο-πολύ δεδομένα πλέον, και έχουν μελετηθεί και γνωστοποιηθεί σε παγκόσμια κλίμακα. Πάντως η παρουσίαση των δεδομένων ήταν επιτηδευμένα δυσνόητη, με πολλές επιστημονικές αναφορές και διαγράμματα, τα οποία δεν είχαν τόσο σκοπό να γίνουν κατανοητά από τον πολύ κόσμο όσο το να ενισχύσουν το επιστημονικό κύρος της παραίνεσης του λοιμωξιολόγου.
Ωστόσο το δεύτερο σημείο της εισήγησής του, που αφορούσε το πόσοι θάνατοι έχουν αποφευχθεί χάρη στον εμβολιασμό αλλά και πόσοι θα είχαν αποφευχθεί αν είχαμε τον Ιούλιο 95% ποσοστό εμβολιασμού, είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Καταρχήν, το σενάριο να είχαμε 95% εμβολιαστική κάλυψη τον Ιούλιο ήταν εκ των πραγμάτων αδύνατο, όχι μόνο γιατί καμία χώρα στον κόσμο δεν έφτασε ούτε τώρα σε τέτοιο ποσοστό, αλλά και λόγω της διαρκούς διεύρυνσης των ηλικιακών ομάδων που πρέπει να εμβολιαστούν. Επιπλέον, το γεγονός ότι αν είχαμε 95% εμβολιαστική κάλυψη αντί για 3.000 θανάτους θα είχαμε 1.800, πέρα από τη χρησιμότητα του εμβολίου, διαψεύδει και όλους τους ισχυρισμούς περί τείχους ανοσίας – οι οποίοι όχι μόνο έθεταν τον πήχη του ποσοστού εμβολιασμού πολύ χαμηλότερα, αλλά και προέβλεπαν μέχρι και την ουσιαστική λήξη της πανδημίας. Παράλληλα, η πρόβλεψη για το πόσοι θάνατοι έχουν αποφευχθεί θεωρείται αρκετά επισφαλής. Γι’ αυτόν τον λόγο έχει εγκαταλειφθεί το συγκεκριμένο στατιστικό από άλλες επιστημονικές επιτροπές, όπως η βρετανική. Η αιτία είναι –σύμφωνα και με την Υπηρεσία Ασφάλειας Υγείας του Η.Β. (UKHS)– ότι αυτή η προσομοίωση δεν λαμβάνει υπόψη ούτε τα μη ιατρικά μέτρα που θα είχαν παρθεί (π.χ. λοκντάουν) ούτε και την αλλαγή στάσης του κόσμου σε περίοδο πανδημικής έξαρσης.
Οφείλουμε να σημειώσουμε πως, πέρα από το ζήτημα της προστασίας που παρέχουν τα εμβόλια στην αντιμετώπιση της πανδημίας, θα είχε εξίσου ή και μεγαλύτερο ενδιαφέρον μια πρόβλεψη για το πόσες ζωές θα είχαν σωθεί αν ακολουθούσαμε μια άλλη πολιτική διαχείρισης. Πόσοι θα είχαν σωθεί αν από την αρχή της πανδημίας είχε ενισχυθεί το ΕΣΥ και η Πρωτοβάθμια Υγεία, η ιχνηλάτηση κ.λπ.; Πόσοι θα είχαν σωθεί αν εφαρμόζονταν σε όλους τους ασθενείς οι θεραπείες που απολαμβάνουν εξαρχής μονάχα οι λίγοι και εκλεκτοί; Πόσοι θα είχαν σωθεί αν τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς έπαυαν να είναι σαρδελοκούτια; Πόσοι θα είχαν σωθεί αν υπήρχαν πραγματικά μέτρα προστασίας των εργαζομένων στους χώρους δουλειάς; Γενικότερα, ποια θα ήταν η πορεία της πανδημίας από εδώ και πέρα αν, αντί να ποντάρονται τα πάντα μονοδιάστατα στον εμβολιασμό ενώ όλα τα μέτρα προστασίας είναι σε ελεύθερη πτώση, προχωρούσαμε χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα όλα τα διαθέσιμα μέσα και μέτρα με σκοπό τη μεγαλύτερη δυνατή προστασία όλων; Αυτά τα ερωτήματα δεν τίθενται καν, ούτε επιχειρεί κανείς κ. Τσιόδρας να προβληματιστεί πάνω σε αυτά. Πόσο μάλλον να τα απαντήσει.
«Εκτάκτως» για πάντα;
Ο υπουργός Υγείας Θάνος Πλεύρης δήλωσε πως δεν χρειάζονται νέα μέτρα για τη διαχείριση της πανδημίας. Αντίθετα, προανήγγειλε ακόμη μεγαλύτερη χαλάρωση και κανονικοποίηση, παρά την επιδείνωση της επιδημιολογικής εικόνας της χώρας. Έτσι, στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει καμία μέριμνα ακόμη και για την πιο στοιχειώδη προστασία. Τα πάντα έχουν αφεθεί στην τύχη τους, με τα πρωτόκολλα επιστροφής στην «κανονικότητα» εμφανώς να μην λειτουργούν, και το πανδημικό φαινόμενο να αφήνεται να εξελιχθεί απρόσκοπτα. Το αν θα προχωρήσουμε με λοκντάουν αντίστοιχα με τα περσινά ή όχι φαίνεται πως θα κριθεί από την αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού και μόνο. Με βάση αυτό εξοβελίζονται όλα τα μέτρα που θα έπρεπε να είχαν παρθεί, αλλά και σχεδιάζονται όλα τα νέα μέτρα διαχείρισης. Φτιάχνεται λοιπόν ένα σκηνικό όπου όσο τα πράγματα επιδεινώνονται τόσο περισσότερο θα τιμωρείται και θα κατηγορείται ο εσωτερικός εχθρός (οι ανεμβολίαστοι), ενώ η κυβέρνηση –που δύο χρόνια τώρα δεν έχει προχωρήσει σε καμία ουσιαστική κίνηση– θα βγαίνει λάδι. Όσο για το ζήτημα ενός ενδεχόμενου κλεισίματος, αυτό τους ενδιαφέρει κυρίως με όρους αποφυγής πολιτικού κόστους. Άλλωστε και την περσινή χρονιά πορευτήκαμε με ένα λοκντάουν καταστροφικό για την εγχώρια οικονομία, για να ανοίξουμε άρον-άρον στον τουρισμό… Εξάλλου η κυβερνητική ατζέντα επικεντρώνεται σε μεγάλες αναδιαρθρώσεις, στα πλαίσια των οποίων κερδοφορούν ντόπιες και ξένες ελίτ. Η πράσινη ανάπτυξη, οι ιδιωτικοποιήσεις, η εισχώρηση του ιδιωτικού τομέα στο δημόσιο μέσα από απολύσεις και αναστολές, μπορούν να προωθηθούν με λοκντάουν ή χωρίς. Αρκεί να εξασφαλίζεται η διαιώνιση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, στο έδαφος της οποίας όλα τα παραπάνω προωθούνται ως αναγκαίος μονόδρομος για να αποτραπούν, τάχα, τα χειρότερα…
