Απαιτούν πλήρη συμμόρφωση, αλλά τα παρατράγουδα πληθαίνουν
του Γιώργου Τζαφέρη
Χωρίς μεγάλες τυμπανοκρουσίες και πάντα στη σκιά των σύνθετων γεωπολιτικών αναταράξεων σε Μέση Ανατολή και Ν.Α. Ασία, οι ΗΠΑ αυξάνουν ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον και την πολιτική τους παρουσία στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Ο «αρμόδιος» υφυπουργός Εξωτερικών Χόιτ Γι έχει αναλάβει να παρεμβαίνει σε όλα τα ανοιχτά θέματα και να πιέζει κυβερνήσεις να πειθαρχήσουν στις επιταγές της μεγάλης δύναμης. Με βασικό πάντα στόχο τον περιορισμό της ρωσικής επιρροής, έως και τον εξοβελισμό της από την ευρύτερη περιοχή, αλλά και την κατάκτηση καλύτερων θέσεων – που θα χρειαστούν στην Ουάσιγκτον όχι μόνο για τον έλεγχο της περιοχής αλλά για την σε εξέλιξη παγκόσμια γεωπολιτική σύγκρουση.
Στα πλαίσια αυτά, σε λίγες μόνο μέρες είχαμε ενέργειες όπως η αναθέρμανση των διαπραγματεύσεων για το θέμα της ονομασίας των Σκοπίων υπό τον Μάθιου Νίμιτς, η πολύπλευρη πίεση στην αλβανική κυβέρνηση να τελειώνει με το θέμα των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων κυρίως στον τομέα της δικαιοσύνης και της ασφάλειας, η προειδοποίηση στους Κοσσοβάρους να μην αμφισβητήσουν τη συμφωνία των συνόρων με το Μαυροβούνιο και, τέλος, το τελεσίγραφο στη Σερβία να αναγνωρίσει επίσημα το Κόσσοβο μέχρι συγκεκριμένη ημερομηνία. Οι δυσκολίες όμως που εμφανίζονται είναι μεγάλες και δεν επιτρέπουν μια απλή διευθέτηση των ζητημάτων προς όφελος των ΗΠΑ, ενώ διαγράφουν πάντα σοβαρούς κινδύνους για τους λαούς.
Περιπλοκές σε Σκόπια, Αλβανία, Κόσσοβο
Η πρώτη περιπλοκή αφορά την έναρξη του νέου κύκλου των διαπραγματεύσεων για την ονομασία της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, η οποία είχε οριστεί για τις 20 Νοεμβρίου. Αναβλήθηκε όμως ξαφνικά χωρίς καμιά συγκεκριμένη αιτιολογία, «με σκοπό την καλύτερη προετοιμασία για διαπραγματεύσεις τον επόμενο μήνα» όπως διπλωματικά ειπώθηκε. Παρ’ όλες τις προσπάθειες της νέας κυβέρνησης Ζάεφ που κατεβάζει αγάλματα, αλλάζει ονομασίες με αλυτρωτικές σημειολογίες και πειθαρχεί σε όλα, με μοναδικό στόχο την άμεση ένταξη στο ΝΑΤΟ, οι αντιδράσεις στο εσωτερικό είναι πολλές. Και η αστάθεια που μπορεί να προκληθεί φοβίζει όλες τις πλευρές.
Ταυτόχρονα, διατηρείται η πολιτική ένταση στη γειτονική Αλβανία, παρά τη μεγάλη εκλογική νίκη του «σοσιαλιστή» Έντι Ράμα. Καθημερινές είναι οι καταγγελίες της αντιπολίτευσης για ξέπλυμα μαύρου χρήματος από συμμορίες ελεγχόμενες από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, για το γεγονός ότι οι λαθρέμποροι ναρκωτικών διατηρούν μια χαρά τις σχέσεις τους με τον κρατικό μηχανισμό κ.ο.κ. Όσο για τη νέα κυβέρνηση του Κοσσόβου υπό τον Ραμούς Χαραντινάι, τον πρώην αρχηγό του UCK, αμέσως άρχισε να αμφισβητεί και να πυροδοτεί.
Αφού ανέβηκε στην εξουσία με την πλήρη υποστήριξη της Δύσης, τώρα ο Χαραντινάι προσπαθεί να κερδίσει όσα περισσότερα μπορεί – δημιουργώντας όμως έτσι νέα προβλήματα στους προστάτες του. Αμφισβητεί τη συμφωνία που ενέκριναν οι ΗΠΑ το 2015 για τα σύνορα με το Μαυροβούνιο (μια χώρα που μόλις εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ και στην οποία οι ΗΠΑ θέλουν να εγκαταστήσουν στρατιωτικές βάσεις) και εγκρίνει προκλητικά οικονομική υποστήριξη ύψους εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ για τις οικογένειες των Αλβανών του UCK που έχουν καταδικαστεί για ένοπλες επιθέσεις στο Κουμάνο της ΠΓΔΜ το 2015…
Ο ανθύπατος των ΗΠΑ μαλώνει τους Σέρβους
Όμως η μεγαλύτερη πρόκληση για τις ΗΠΑ ήταν τα εγκαίνια ενός νέου διυλιστηρίου «ρωσικών συμφερόντων» στο Πάντσεβο της Σερβίας, το οποίο λαμβάνει άμεσα αργό πετρέλαιο από τη Ρωσία και θα είναι ο κύριος προμηθευτής του στα Δυτικά Βαλκάνια, με το «δίδυμο» Αλβανία-Κόσσοβο να είναι ο βασικός αγοραστής αυτής της παραγωγής. Το διυλιστήριο αυτό διοικείται από τη ρωσο-σερβική κοινοπραξία NIS, η οποία κατά 29% είναι κρατική. Το υπόλοιπο ποσοστό ανήκει στη ρωσική εταιρεία Gazprom. Μόνο από αυτήν την εξαγωγή πετρελαίου η Σερβία κερδίζει 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, ποσό που αντιπροσωπεύει το 16% των δαπανών του συνολικού προϋπολογισμού της.
Η Ουάσιγκτον «απάντησε» στην έναρξη λειτουργίας του διυλιστηρίου με τελεσίγραφο στη σερβική κυβέρνηση για αναγνώριση του Κοσσόβου μέχρι την πρωτοχρονιά του 2019. Επιπλέον ο Χόιτ Γι, που συμπεριφέρεται ως… ανθύπατος των ΗΠΑ στα Βαλκάνια, επέπληξε στο Βελιγράδι με σκληρά λόγια τον Σέρβο υπουργό Άμυνας, Αλεξάνταρ Βουλίν για τη «μη σοβαρότητα της εξωτερικής πολιτικής της Σερβίας». Το ίδιο δημόσια πρόσβαλε και τον Σέρβο πρόεδρο Αλεξάνταρ Βούτσιτς, λέγοντάς του ότι «η Σερβία δεν μπορεί να πατά σε δύο βάρκες»…
Η «δυναμική» επιστροφή των ΗΠΑ στα Βαλκάνια είναι λοιπόν γεγονός, ιδιαίτερα μετά την αναγνωρισμένη απ’ όλους αδυναμία της Ε.Ε. να παίξει ρόλο. Αλλά αυτή από μόνη της δεν σημαίνει τίποτα. Οι συσχετισμοί μεταξύ των βασικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων είναι διαφορετικοί, οι συμμαχίες ασταθείς και εναλλασσόμενες πολύ γρήγορα, νέοι παίκτες –έστω περιφερειακοί– έχουν αναδειχθεί. Όλα γίνονται πιο περίπλοκα, και πιο σκοτεινά…
