Πριν από τρεις μήνες ο Δρόμος είχε δημοσιεύσει ένα άρθρο για το Πουέρτο Ρίκο και την αδυναμία του, όντας αποικία των ΗΠΑ, να προστατευθεί από τους δανειστές («Ο παράδεισος μπορεί να περιμένει…», φ.270). Λίγες μέρες αργότερα αναφέρθηκαν στην υπόθεση και άλλα ΜΜΕ, αφού ο Σόιμπλε πρότεινε αστειευόμενος στον υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ να ανταλλάξει την «προβληματική» αποικία Πουέρτο Ρίκο με την εξίσου «προβληματική» αποικία Ελλάδα. Φυσικά δεν βρέθηκε κάποιος από τους… έπαρχους των δύο αποικιών να διαμαρτυρηθεί για το κυνικό χιούμορ των επικυρίαρχων.
Στο σημερινό φύλλο δημοσιεύουμε το πρώτο μέρος της συνέντευξης που μας παραχώρησε η Πορτορικάνα πανεπιστημιακός και συγγραφέας Ντέμπορα Σαντάνα. Η Ντέμπορα, που αποφάσισε να διακόψει οριστικά τη διδασκαλία της στις ΗΠΑ και να επιστρέψει στην πατρίδα της, δεν μασά τα λόγια της: «Υπάρχουν πολλές ομοιότητες ανάμεσα στην Ελλάδα και το Πουέρτο Ρίκο, παρά την απόσταση που μας χωρίζει και τις ιστορικές και κοινωνικές διαφορές. Υποφέρουμε και οι δύο από ξένους δυνάστες και από μια ντόπια διεφθαρμένη ολιγαρχία που κερδίζει χάρη στο καθεστώς αποικίας. Σε ό,τι αφορά το Πουέρτο Ρίκο, η ανεξαρτησία δεν αποτελεί από μόνη της εγγύηση ότι θα λύσουμε τα προβλήματά μας. Είναι όμως η πιο απαραίτητη προϋπόθεση για να ανιχνεύσουμε μια διέξοδο».
Συνέντευξη στον Ερρίκο Φινάλη
Εκλέγετε τη δική σας κυβέρνηση, στέλνετε και έναν αντιπρόσωπο στο Κογκρέσο των ΗΠΑ… γιατί ισχυρίζεστε ότι η χώρα σας είναι αποικία;
Μα, επειδή είναι! Δεν είμαστε ούτε «κανονική» Πολιτεία των ΗΠΑ, ούτε ανεξάρτητο κράτος. Το Πουέρτο Ρίκο είναι ένα… έδαφος. Να σας πω τον επίσημο ορισμό του καθεστώτος που διέπει τη χώρα μου; Ακούστε, είναι αρκετά αστείος: «μη ενσωματωμένο έδαφος που ανήκει στις ΗΠΑ αλλά δεν είναι τμήμα τους». Τι καταλαβαίνετε εσείς απ’ αυτό;
Ακούγεται περίπλοκο…
Ναι, ακούγεται περίπλοκο, διότι θέλουν να αποφύγουν τον πραγματικό όρο: αποικία. Και μάλιστα αποικία του παλιού, κλασικού τύπου, όχι νεοαποικία! Η τοπική κυβέρνηση μπορεί να αποφασίζει ό,τι θέλει αλλά, αν οι αποφάσεις της δεν εγκριθούν από τις ΗΠΑ, είναι άκυρες. Αυτό συνέβη και τώρα, που η τοπική κυβέρνηση επιχείρησε να κηρύξει χρεοκοπία ώστε να προστατευθεί από τους πιστωτές της – δηλαδή να θεωρείται πρώτη προτεραιότητα η κάλυψη των βασικών αναγκών του πληθυσμού κι όχι η αποπληρωμή των πιστωτών. Αυτό μπορεί να το κάνει οποιαδήποτε Πολιτεία, ακόμη και οποιοσδήποτε Δήμος των ΗΠΑ, όχι όμως το Πουέρτο Ρίκο! Οι πιστωτές προσέφυγαν στην «ομοσπονδιακή δικαιοσύνη» και το Ανώτατο Δικαστήριο της Βοστόνης, στην οποία υπάγεται το Πουέρτο Ρίκο, αποφάσισε ότι η «εσωτερική νομοθεσία» του είναι άκυρη. Όσο για τον αντιπρόσωπο που στέλνουμε στο Κογκρέσο, είναι διακοσμητικός: δεν έχει ούτε δικαίωμα ψήφου! Στην πραγματικότητα η μοναδική ελευθερία που έχει παραχωρηθεί από την Ουάσιγκτον στην πορτορικάνικη πολιτική τάξη και στην ντόπια ολιγαρχία είναι να… διαφθείρονται.
Να επιμείνω λίγο: Γιατί οι ΗΠΑ δεν ανακήρυξαν κανονική Πολιτεία το Πουέρτο Ρίκο; Δεν θα διευκόλυνε κάτι τέτοιο την οριστική ενσωμάτωσή του αντί να διαιωνίζεται ένα αμφισβητούμενο καθεστώς;
Να ξεκινήσω από το τέλος. Είναι πράγματι αμφισβητούμενο το καθεστώς. Γι’ αυτό, εδώ και 33 χρόνια επιχειρούμε να εντάξουμε το Πουέρτο Ρίκο στη λίστα των «μη αυτοδιοικούμενων εδαφών» του ΟΗΕ. Κάθε χρόνο η αίτησή μας απορρίπτεται λόγω βέτο των ΗΠΑ. Έχουν δίκιο από την πλευρά τους, διότι εάν ενταχθούμε στη λίστα, αυτομάτως τίθεται θέμα αποαποικιοποίησης και αυτοδιάθεσης με βάση το διεθνές δίκαιο. Όσον αφορά το πρώτο σκέλος της ερώτησής σας, η απάντηση είναι μάλλον απλή: ναι, ακούγεται λογικό να επέλεγαν να μας ανακηρύξουν Πολιτεία. Δεν το κάνουν όμως επειδή είναι ρατσιστές. Θέλουν και την πίτα ολόκληρη, να εκμεταλλεύονται δηλαδή το Πουέρτο Ρίκο, και το σκύλο χορτάτο – να μην αναγνωρίζουν τους Πορτορικάνους ως ισότιμους πολίτες.
Γιατί να το κάνουν αυτό; Δεν φαίνεται αρκετή εξήγηση ο ρατσισμός…
Κι όμως, δεν θέλουν μια ισότιμη Πολιτεία με σκουρόχρωμους και ισπανόφωνους. Σας θυμίζω ότι το Πουέρτο Ρίκο ήταν προνομιακός χώρος για τη διεξαγωγή κάθε είδους πειραμάτων από τις κρατικές αρχές και τις πολυεθνικές των ΗΠΑ, αφού ο πληθυσμός θεωρείτο αναλώσιμος. Επί δεκαετίες υπήρχαν προγράμματα μαζικής στείρωσης των γυναικών, εν αγνοία τους βέβαια, ώστε να επιβραδυνθεί η αύξηση του πληθυσμού. Επίσης, στην περίπτωση που το Πουέρτο Ρίκο γινόταν «κανονική» Πολιτεία, δεν θα έστελνε έναν διακοσμητικό αντιπρόσωπο στο Κογκρέσο, αλλά περισσότερους και με δικαίωμα ψήφου. Και φοβούνται πολύ την ψήφο των Πορτορικάνων! Και τώρα, που η κρίση μάς χτυπά τόσο γερά για πρώτη φορά στην ιστορία μας, και καταρρέουν μια σειρά ψευδαισθήσεις για τη «βοήθεια» που μας προσφέρει η Ουάσιγκτον, τη φοβούνται ακόμη περισσότερο.
* Στο επόμενο φύλλο του Δρόμου της Αριστεράς, το Σάββατο 3 Οκτωβρίου, το δεύτερο μέρος της συνέντευξης: Πώς το Πουέρτο Ρίκο έφτασε σε συνθήκες χρεοκοπίας, ποιες είναι οι προοπτικές διεξόδου;
Σημαντικές στιγμές στην ιστορία
1493: Το Πουέρτο Ρίκο «ανακαλύφθηκε» από τον Κολόμβο. Μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού εξολοθρεύτηκε από τις επιδημίες που έφεραν οι Ισπανοί άποικοι.
1898: Μετά την ήττα της Ισπανίας στον πόλεμό της με τις ΗΠΑ, το Πουέρτο Ρίκο πέρασε υπό τον έλεγχο της Ουάσιγκτον.
1917: Οι Πορτορικανοί θεωρούνται πολίτες των ΗΠΑ, αλλά χωρίς δικαίωμα ψήφου, εκτός εάν έχουν μόνιμη κατοικία σε κάποια από τις 50 «κανονικές» πολιτείες των ΗΠΑ.
1937: Άοπλη αντιαποικιακή εξέγερση καταστέλλεται από τα αμερικανικά στρατεύματα με δεκάδες νεκρούς.
1948: Επιβάλλεται ο «νόμος-φίμωτρο», βάσει του οποίου τιμωρείται αυστηρά η χρήση της πορτορικάνικης σημαίας, τα πατριωτικά τραγούδια κ.λπ.
1950: Νέα αντιαποικιακή εξέγερση πνίγεται στο αίμα.
1952: Το Πουέρτο Ρίκο ορίζεται επισήμως ως «Ελεύθερη Συνδεδεμένη Πολιτεία». Αυτό μεταφράζεται στη διεθνή σκηνή ως «μη ενσωματωμένη επικράτεια», δηλαδή αποικία.
1957: Κατάργηση του «νόμου-φίμωτρο».
Δεκαετίες 1960-’80: Εμφάνιση και ισχυροποίηση του ένοπλου αντιαποικιακού κινήματος, με γνωστότερη οργάνωση τον Λαϊκό Στρατό Μπορίκουα (Ματσετέρος). Αντιμετωπίζεται με αγριότητα από τις ΗΠΑ. Πολλοί ηγέτες του δολοφονούνται «εξωδικαστικά». Όσοι επέζησαν συμμετέχουν στο νόμιμο κίνημα για ανεξαρτησία.
2003: Μεγάλη νίκη του λαϊκού κινήματος, που επιτυγχάνει την εκδίωξη του αμερικάνικου Πολεμικού Ναυτικού από το νησάκι Βιέκες, ανατολικά του Πουέρτο Ρίκο.
2005: Εν ψυχρώ δολοφονία του Οχέδα Ρίος, ιστορικού ηγέτη των Ματσετέρος, από πράκτορες του FBI.
2012: Σε δημοψήφισμα το 61% ψήφισε υπέρ ισχυρής αυτονομίας, το 33% υπέρ της διατήρησης του παρόντος καθεστώτος, και το 6% υπέρ της πλήρους ανεξαρτησίας.
