«Για μια ζωή ελεύθερη κι ωραία, απλώνουμε της νιότης τα φτερά»
Για τα 70 χρόνια από την ίδρυση της ΕΠΟΝ. Του Δημήτρη Παπαχρήστου
Βιβλιοπαρουσιάσεις
Νίκος Βαφέας, Από τον Ληστή στον Αντάρτη. Τα ένοπλα κινήματα των Γιαγάδων στη Σάμο (1914-1925) Αθήνα 2012, εκδ. Νήσος, 188 σελ.
68 χρόνια από τον Δεκέμβρη του ’44
Πέρασαν 68 χρόνια από τον Δεκέμβρη 1944 και οι 33 ημέρες που συγκλόνισαν την Αθήνα εξακολουθούν να εμπνέουν αλλά και να διχάζουν ιστορικούς και αναγνωστικό κοινό. Πολλά έχουν γραφεί για το Μεγάλο Δεκέμβρη, «το διαμάντι του αγώνα του έθνους μας για τη δημοκρατική αναδημιουργία και την ανεξαρτησία της Ελλάδας», όπως έγραφε ο Ριζοσπάστης εκείνων των ημερών.
Το κομβικό όμως ερώτημα παραμένει: Τι ήταν ο Δεκέμβρης; «Οργή λαού» και «παλλαϊκή ένοπλη αντίσταση ενάντια στο πραξικόπημα της αντίδρασης που ήθελε να ανακόψει με τη βία την ομαλή και ειρηνική δημοκρατική εξέλιξη της χώρας» ή ένα πλημμελώς μελετημένο και εκτελεσμένο σχέδιο του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ για τη βίαιη κατάληψη της εξουσίας; Τα Δεκεμβριανά δεν μπορούν να ερμηνευτούν εκτός του ιστορικού πλαισίου της Κατοχής και της Απελευθέρωσης και της πολιτικής που ακολούθησε το ΕΑΜ κατά την περίοδο αυτή ούτε και εκτός του γενικότερου πλαισίου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Εκ των υστέρων πολιτικές αναλύσεις και ερμηνείες συσκότισαν μέσα από το πρίσμα όσων ακολούθησαν τα αίτια και το χαρακτήρα της δεκεμβριανής σύγκρουσης. Μέσα από το αφιέρωμα αυτό επιχειρούμε να συμβάλουμε σε μία πιο ψύχραιμη και επιστημονική αποτίμηση, θεωρώντας ότι το σύνθημα της λαϊκής αντίστασης των ημερών εκείνων «όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας, διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα» είναι πάντα επίκαιρο.
33 μέρες σκληρής αναμέτρησης, του Γιώργου Μαργαρίτη
Λαϊκό ξέσπασμα οργής και αντίστασης, συνέντευξη του Μιχάλη Λυμπεράτου
Η μάχη της Αθήνας μέσα από μαρτυρίες
Οι προθέσεις του ΕΑΜ, ο ρόλος των Βρετανών, οι συγκρούσεις, συνέντευξη του Μενέλαου Χαραλαμπίδη
Βιβλιοπαρουσιάσεις
Αφιέρωμα: Πώς μπορούμε να φτάσουμε σε ένα ξέφωτο μετά την τρόικα
Υπό τον τίτλο Πώς μπορούμε να φτάσουμε σε ένα ξέφωτο μετά την τρόικα, πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Δευτέρας στο αμφιθέατρο της Τεχνόπολις, στο Γκάζι, πολιτική εκδήλωση που διοργάνωσε η Κομμουνιστική Οργάνωση Ελλάδας (ΚΟΕ).
Η μεγάλη προσέλευση κόσμου έδειξε ότι το θέμα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον, καθώς είναι διάχυτος ο προβληματισμός και η αγωνία για τις προοπτικές του αγώνα που δίνει ο ελληνικός λαός εδώ και δυόμισι χρόνια, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να κινηθεί μια αριστερή κυβέρνηση στην Ελλάδα προκειμένου να δοθεί διέξοδος. Τα ζητήματα πλέον έχουν βγει από το πλαίσιο της φωτογραφικής αποτύπωσης της κατάστασης, αφού είναι σαφές σε όλους ότι η χώρα έχει μπει σε μια πορεία καταστροφής σε όλα τα επίπεδα. Οι προϋποθέσεις, οι συμμαχίες, οι πιθανοί δρόμοι, οι δυσκολίες, αλλά και η αντίληψη με βάση την οποία χρειάζεται να βαδίσει η Αριστερά σε μια κατεύθυνση διεξόδου και μετάβασης της χώρας σε ένα άλλο τοπίο, ήταν μερικά από τα ζητήματα με τα οποία καταπιάστηκαν οι βασικοί ομιλητές της εκδήλωσης: ο Λαοκράτης Βάσσης, ο Γιάννης Δραγασάκης, η Νάντια Βαλαβάνη και ο Ρούντι Ρινάλντι.
Αρκετές ακόμη πλευρές του θέματος ανέδειξαν με τις παρεμβάσεις τους ο Δημήτρης Αρβανίτης (εικαστικός), ο Χρήστος Καπάταης (περιφερειακός σύμβουλος Αττικής), η Νίνα Κασιμάτη (κίνηση Νέος Αγωνιστής), ο Σωκράτης Μαντζουράνης (ΚΕΔΑ) και ο Βασίλης Ξυδιάς (Πρωτοβουλία για Ριζική Συνταγματική Αλλαγή), αλλά και εκπρόσωπος της Kίνησης Αλληλεγγύης Κατοίκων & Εργαζομένων Δήμου Φυλής.
Ο Δρόμος στις επόμενες σελίδες δημοσιεύει τις τοποθετήσεις των ομιλητών, ως μία συμβολή στη μεγάλη συζήτηση που οφείλει να ανοίξει στην Αριστερά και στην κοινωνία. Το βίντεο της εκδήλωσης, με τις παρεμβάσεις των καλεσμένων, τις ερωτήσεις που απευθύνθηκαν στους ομιλητές αλλά και τις δευτερομιλίες των τελευταίων, θα αναρτηθεί τις επόμενες ημέρες στην ιστοσελίδα της εφημερίδας.
Γιάννης Δραγασάκης:
Βρισκόμαστε στον πρόλογο ενός νέου κύκλου ανατροπών και ρήξεων
Νάντια Βαλαβάνη:
Ακύρωση της καταστροφικής πορείας και στροφή στην ανασυγκρότηση
Ρούντι Ρινάλντι:
Η ανάγκη για ένα δυναμικό πολιτικό ρεύμα αριστερής διεξόδου της χώρας
Λαοκράτης Βάσσης:
Από τον δημοκρατικό πατριωτισμό του Ρήγα σε μια νέα εθνική αφήγηση
Το θέμα είναι τώρα τι λες
Η επιδίωξη του διεθνούς και εγχώριου κεφαλαίου δεν είναι άλλη από τη μετατροπή της πλειοψηφίας του πληθυσμού σ’ ένα ηττοπαθές προσωπικό που θα υπηρετεί το νέο αφέντη, χωρίς να διεκδικεί τα μέχρι χθες αυτονόητα εργασιακά και πολιτικά του δικαιώματα.
Μεσαίωνας λοιπόν; Όχι ακριβώς, κάτι χειρότερο. Καπιταλισμός με χρηματοπιστωτική μορφή, τουτέστιν με νέα, πιο άγρια, έξυπνα και επιθετικά χαρακτηριστικά που μεταμορφώνουν το λαό σε δουλοπάροικο, μ’ ένα βουβό μηχανισμό, χωρίς δηλαδή να (δια)κηρύττουν ανοιχτά τον πόλεμο. Το ζήσαμε το «κόλπο» -χωρίς να πάρουμε χαμπάρι την απειλή του- τα τελευταία σαράντα χρόνια, τότε που θεωρούσαμε ότι ζούσαμε καλά, αν δεν... «ευτυχούσαμε» κιόλας. Για την ίδια συστημική αδικία, για τον ίδιο άπληστο πόλεμο επρόκειτο, αντεστραμμένο όμως, καθώς τότε διεξαγόταν με ελκτικά «καταναλωτικά» μέσα και άλλες «παροχές» ελπίδας.
Όμως, τώρα που οι άνθρωποι γίνονται αναλώσιμοι και πετιούνται στα σκουπίδια, τώρα που οι συνειδήσεις αντιλαμβάνονται το παιχνίδι και ωριμάζουν ραγδαία, τι λες; Ιδού το καίριο ερώτημα της κοινωνίας, ιδού η εναγώνια αναμονή της. «Επιστροφή δεν θα υπάρξει. Το καλύτερο που μπορούμε να ελπίσουμε είναι να μοιράσουμε δίκαια τη φτώχεια μας. Είναι η μεγαλύτερη, η ουσιαστική, επανάσταση που απαιτείται σήμερα από την όποια πραγματική ή δυνητική Αριστερά, η οποία οφείλει να προετοιμάσει τον κόσμο για τον κακοτράχαλο αλλά μοναδικό δρόμο που ανοίγεται μπροστά του…».
Αυτό το απόσπασμα από πρόσφατο κείμενο του Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου στο περιοδικό Σημειώσεις υπήρξε η αφορμή για το ανά χείρας αφιέρωμα. Δεν απευθυνθήκαμε σε διανοούμενους που σιτίζονται ή χαριεντίζονται με το σύστημα και τις πρυτανείες του. Οι καιροί, άλλωστε, είναι επικίνδυνοι δεν συγχωρούν τερτίπια...
Όσο μεγεθύνεται η κρίση κι εξαθλιώνεται ο λαός, τα πολιτικά ερωτήματα πολλαπλασιάζονται, οι απαντήσεις επείγουν. Το πανικόβλητο σύστημα αμύνεται λυσσαλέα, επιστρατεύει «πρόθυμους» θεούς και δαίμονες, από το χώρο των ιδεών για να στιγματίσουν τα «άκρα» κι απ’ το χώρο του υποκόσμου για να τσακίσουν κεφάλια… Εμείς;
Στο σημερινό φύλλο γράφουν οι: Φώτης Τερζάκης, Γιώργος Μερτίκας, Δημήτρης Σεβαστάκης και Κώστας Δεσποινιάδης. Το αφιέρωμα θα ολοκληρωθεί στο προσεχές φύλλο του Δρόμου με κείμενα των Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου, Γιώργου Λιερού, Θανάση Παπαθανασίου και Γιώργου Κοροπούλη.
Μιχάλης Σιάχος
Αφιέρωμα: Μια χώρα σε μετάβαση – Αγωνιζόμενοι για μια άλλη Ελλάδα
Στην εκδήλωση, την οποία συντόνιζε ο συγγραφέας, διευθυντής του περιοδικού Τετράδια, Λουκάς Αξελός, μίλησαν οι Αλέξης Τσίπρας, πρόεδρος της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ, Σοφία Σακοράφα βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Ευτύχης Μπιτσάκης, ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφίας και Ρούντι Ρινάλντι, εκπρόσωπος της ΚΟΕ.
Παρεμβάσεις έκαναν ο δημοσιογράφος Νίκος Ξυδάκης, οι πανεπιστημιακοί Σία Αναγνωστοπούλου και Σταύρος Κωνσταντακόπουλος, ο χορογράφος Κωνσταντίνος Μίχος, η ιστορικός – σκηνοθέτης Έλενα Πατρικίου και ο αναλυτής – προγραμματιστής Γιάννης Φούντας.
Στο σημερινό φύλλο του Δρόμου δημοσιεύουμε όλες τις ομιλίες – παρεμβάσεις των συμμετεχόντων, εκτιμώντας ότι αποτελούν μια καλή αφετηρία γόνιμου προβληματισμού και κυρίως εμβάθυνσης της σκέψης γύρω από τα κορυφαία πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα τη ςπεριόδου.
Λουκάς Αξελός (συγγραφέας, διευθυντής του περιοδικού Τετράδια): «Για τη συγκρότηση ενός νέου ιστορικού μπλοκ»
Σοφία Σακοράφα (βουλευτής Β΄ Αθήνας του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ): «Να περάσουμε από την αντίσταση στην κατάκτηση».
Ρούντι Ρινάλντι (εκπρόσωπος της ΚΟΕ): «Η μετάβαση έχει αρχίσει».
Έλενα Πατρικίου (ιστορικός – σκηνοθέτης): «Αριστερό χρέος και νέα εθνική ταυτότητα».
Αλέξης Τσίπρας (πρόεδρος ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ): «Να διεκδικήσουμε ένα νέο σοσιαλισμό».
Σταύρος Κωνσταντακόπουλος (πανεπιστημιακός): «Στοίχημα η διάρκεια»
Νίκος Ξυδάκης (δημοσιογράφος): «Ιστορική πρόκληση η διάσωση της χώρας»
Σία Αναγνωστοπούλου (πανεπιστημιακός): «Να κάνουμε το μεγάλο άλμα»
Ευτύχης Μπιτσάκης (ομότιμος καθηγητής φιλοσοφίας): «Για ένα λαϊκό μέτωπο σωτηρίας»
Κωνσταντίνος Μίχος (χορογράφος): «Ας ενεργοποιήσουμε τον μυ»
Γιάννης Φούντας (αναλυτής – προγραμματιστής): «Αυτό που ξεκίνησε ο λαός, ο λαός θα το τελειώσει».
Αφιέρωμα στην Προφορική Ιστορία
Προφορική Ιστορία: Για μια πιο ζωντανή και αληθινή Ιστορία
Η προφορική ιστορία στην Ελλάδα - Οι εμπειρίες μιας δύσκολης πορείας
Η Media dell' arte και η πρωτοβουλία για τη δημουργία του Αρχείου Προφορικής Ιστορίας Κυκλάδων
Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Κυψέλης
Προφορικές μαρτυρίες στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο
Η ίδρυση της Ένωσης Προφορικής Ιστορίας
Το Αρχείο Προφορικών Μαρτυριών της ΔΕΗ
Από την αυτοκρατορία στο έθνος – κράτος
Η «υγειονομική βόμβα» των πολιτικών του Μνημονίου
Οι αγώνες, που πυκνώνουν στο χώρο της Υγείας υποδηλώνουν πως οι πολιτικές της κατεδάφισης απειλούν ολόκληρο το οικοδόμημα, από την πρωτοβάθμια περίθαλψη και την πρόνοια ώς τα νοσοκομεία και από τη φαρμακευτική κάλυψη μέχρι τους κλάδους υγείας των ασφαλιστικών ταμείων. Η κατάσταση φτάνει σε οριακό σημείο.
Αξιόπιστες διεθνείς έρευνες πιστοποιούν τα δραματικά αποτελέσματα των ακραίων νεοφιλελεύθερων πολιτικών, όπου κι αν εφαρμόστηκαν οι συνταγές λιτότητας, περικοπών και ιδιωτικοποιήσεων υπό το ΔΝΤ. Τα στοιχεία, πλέον, επαληθεύονται και στη χώρα μας, μετά τα δύο χρόνια της σαρωτικής επέλασης των μνημονίων. Είναι τώρα η στιγμή για μια καταγραφή και ανάλυση όχι μόνο των ισοπεδωτικών συνεπειών, αλλά και των προοπτικών και των ελπίδων που γεννούν τόσο οι μαχητικές αντιστάσεις των εργαζόμενων στο χώρο, όσο και οι πρωτοβουλίες αλληλεγγύης μέσω των κοινωνικών ιατρείων που ξεφυτρώνουν σε όλη τη χώρα.
60 χρόνια από την εκτέλεση Μπελογιάννη – Μπάτση
Στις 30 Μαρτίου συμπληρώνονται 60 χρόνια από την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη και του Δημήτρη Μπάτση. Με αυτή την αφορμή οι Δρόμοι της Ιστορίας εξετάζουν τις επεξεργασίες και το λόγο της Αριστεράς για την ανάπτυξη της μεταπολεμικής Ελλάδας.
Το έργο του Μπελογιάννη και του Μπάτση δημιουργήθηκε μέσα στις πλέον αντίξοες συνθήκες εγκλεισμού και διώξεων από τη μεταξική δικτατορία, την κατοχή-αντίσταση και τη δίνη του εμφυλίου, μέχρι την εκτέλεσή τους στις 30 Μάρτη του 1952. Το Ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα του Μπελογιάννη και Η βαρειά βιομηχανία του Μπάτση, αποτελούν τους δύο κύριους «πυλώνες» της σκέψης και της ανάλυσης της Αριστεράς για την ελληνική οικονομία και τη δυνατότητα ανεξάρτητης ανάπτυξης.
Το έργο τους βρίσκεται σε απόλυτη συνάφεια με το γεγονός ότι το ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα κατόρθωσε να συσπειρώσει πλατιές λαϊκές μάζες, όσο και σημαντικό μέρος της διανόησης και της επιστήμης. Στα χρόνια της Κατοχής ένα ευρύ επιστημονικό δυναμικό στρατεύτηκε στο κίνημα της Αντίστασης και της εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης.
Μέσα από τον κύκλο του επιστημονικού δυναμικού που εργάστηκε στο πλαίσιο του Τεχνικού Επιμελητηρίου και των Ομάδων Μελέτης Σχεδιοποιημένης Ανοικοδόμησης (ΟΜΣΑ) που δημιουργήθηκαν με πρωτοβουλία του ΚΚΕ την άνοιξη του 1944, δημιουργήθηκε στη συνέχεια και το περιοδικό Ανταίος. Τον Σεπτέμβρη του 1945 περίπου εβδομήντα επιστήμονες και διανοούμενοι (Δ. Μπάτσης, Α. Αγγελόπουλος, Π. Κόκκαλης, Σ. Μάξιμος, Η. Ηλιού, Δ. Καββαδάς, Ν. Κιτσίκης κ.ά.) ιδρύουν την επιστημονική εταιρία νεοελληνικών προβλημάτων «Επιστήμη - Ανοικοδόμηση», γνωστή ως ΕΠ-ΑΝ, από την οποία συγκροτήθηκε η ομάδα του Ανταίου που εξ αρχής στράφηκε στη μελέτη των προβλημάτων της ανοικοδόμησης της οικονομίας και της χώρας, προβάλλοντας και τις μελέτες της ΕΠ-ΑΝ. Η δυνατότητα ανοικοδόμησης και αυτοδύναμης ανάπτυξης που θα στηρίζεται στις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας και στην αξιοποίηση της εργασίας προς όφελος των αναγκών του λαού, στη βάση μιας σχεδιασμένης οικονομίας και κοινωνικής ανασυγκρότησης, αποτέλεσε για το επιστημονικό δυναμικό της Αριστεράς το μείζον διακύβευμα για το οποίο συγκρούστηκε με το αντίπαλο στρατόπεδο της οικονομικής σκέψης του αστισμού. Έχει σημασία, ωστόσο, ότι για την Αριστερά όρους πραγματοποίησης αυτής της ανοικοδόμησης και ανάπτυξης συνιστούσαν η εθνική ανεξαρτησία και η αδέσμευτη αξιοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων του τόπου.
Στο μνημειώδες έργο του Μπάτση, Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα, μπορούμε να πούμε ότι συμπυκνώνονται οι επεξεργασίες αυτού του κύκλου τεχνικών και οικονομολόγων της Αριστεράς.
Ωστόσο, η εκτέλεση του Μπελογιάννη και του Μπάτση έκοψε απότομα το νήμα αυτών των αναλύσεων. Στη συνέχεια οι επεξεργασίες αυτές εγκαταλείφθηκαν από την Αριστερά, ενώ η έλλειψη ανάλογων σύγχρονων μελετών γίνεται σήμερα οδυνηρά αισθητή σε συνθήκες κρίσης και συνολικής αποδιάρθρωσης.
Το έργο του Νίκου Μπελογιάννη και του Δημήτρη Μπάτση αποκτά ιδιαίτερη επικαιρότητα και θεωρούμε ότι εμπλουτίζει τη συζήτηση σήμερα για τη διέξοδο της χώρας και την ανάγκη παραγωγικής ανασυγκρότησης.
Μαρία Μαυροειδή
Η Βαρειά Βιομηχανία στην Ελλάδα: Η επικαιρότητα του έργου του Δημήτρη Μπάτση, του Γιώργου Τοζίδη
Συζητώντας για επαναστάσεις, του Πολυμέρη Βόγλη
Βιβλιοπαρουσίαση: Αθέατες όψεις της ιστορίας, του Δημήτρη Μπαχάρα
