Για το ντοκιμαντέρ των Άγγελου Κοβότσου και Καλλιόπης Λεγάκη που προβάλλεται στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Της Ιφιγένειας Καλαντζή*
Τρεις εβδομάδες πριν από το πραξικόπημα του ’67, ένας έγκυρος τότε δημοσιογράφος, εγκατεστημένος από το 1951 στην Ουάσινγκτον, ο Ηλίας Δημητρακόπουλος, δημοσίευσε αναλυτικά στοιχεία που αποκάλυπταν την ανάμειξη των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών στην προετοιμασία της δικτατορίας. Το εν λόγω βιβλίο ήταν από τα πρώτα που απέσυρε η χούντα, για να το ρίξει στην πυρά. Πόσοι, άραγε, το γνώριζαν και πόσοι το θυμούνται;
Αυτή την άγνωστη, μακρινή μνήμη επαναφέρει σήμερα το ντοκιμαντέρ Καιρός για ήρωες, των Άγγελου Κοβότσου και Καλλιόπης Λεγάκη, που προβάλλεται αυτή την εβδομάδα αποκλειστικά στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, ξεθάβοντας στοιχεία και ξεχασμένους πρωταγωνιστές, που αναλώθηκαν στην αποκάλυψη του βρόμικου παρασκηνίου της προδικτατορικής περιόδου.
Στο αποκαλυπτικό αυτό ντοκιμαντέρ, που αγγίζει το κατασκοπευτικό θρίλερ, πρωταγωνιστούν δυο συναρπαστικοί χαρακτήρες: Ο 85χρονος σήμερα δημοσιογράφος και ο επίσης 86χρονος, εξαιρετικός κινηματογραφιστής, Ροβήρος Μανθούλης που έχει αναλάβει τη συνέντευξη του Δημητρακόπουλου, στο γεμάτο από φακέλους με έγγραφα δωμάτιο του δημοσιογράφου, στον καλόγουστο οίκο ευγηρίας όπου διαμένει. Ως ανταποκριτής της Καθημερινής στην Ουάσινγκτον, ο Ηλίας Δημητρακόπουλος κατάφερνε για χρόνια να εξασφαλίζει πρώτος εμπιστευτικά στοιχεία, σχετικά με το πραξικόπημα στη χώρα μας αλλά και την τούρκικη εισβολή στην Κύπρο, γεγονότα σε άμεση διασύνδεση και με το περίφημο σκάνδαλο Γουότεργκέιτ που στοίχισε την παραίτηση του Νίξον. Όπως αναφέρει ο Δημητρακόπουλος, είχε συγκεντρώσει αδιάσειστα στοιχεία για τις παράνομες χρηματοδοτήσεις του Νίξον της ελληνικής χούντας και άλλων δικτατοριών. Σ’ έναν παρατεταμένο αγώνα δρόμου, συλλέγει ακόμα και σήμερα στοιχεία που ενοχοποιούν τον Χένρι Κίσινγκερ, υπουργό Εξωτερικών του Νίξον, προκειμένου να δικαστεί ως εγκληματίας πολέμου, για το βρόμικο ρόλο που έπαιξε στη χώρα μας αλλά και στην παγκόσμια Ιστορία.
Η αποκάλυψη στοιχείων για την αμερικάνικη εξωτερική πολιτική έφερε τον Δημητρακόπουλο τελικά σε σύγκρουση με το μηχανισμό των κυρίαρχων μέσων διαχείρισης της πληροφορίας, που κατάφεραν να τον απομονώσουν. Στοχοποιήθηκε και χαρακτηρίστηκε ως persona non grata, παρά την εγκυρότητα των αποκαλύψεών του. Ωστόσο, άγνωστος στη χώρα μας, δεν συγκαταλέγεται σ’ αυτούς που έβαλαν το δικό τους λιθαράκι, στον αντιδικτατορικό αγώνα.
Παράλληλα, το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει και ένα σύντομο πορτρέτο του πολιτικοποιημένου αειθαλή σκηνοθέτη Ροβήρου Μανθούλη, επίσης άγνωστου στο ευρύτερο ελληνικό κοινό. Η σύμπτωση να βρίσκεται σ’ ένα φεστιβάλ στη Γαλλία, για τη βραβευμένη του ταινία Πρόσωπο με πρόσωπο (1966), ακριβώς την παραμονή του πραξικοπήματος, τον κράτησε μακριά από την πατρίδα, για τα επόμενα χρόνια, μετά την αφαίρεση του ελληνικού διαβατηρίου του, επειδή υπήρξε ο πρώτος που κατήγγειλε με πάθος τη χούντα.
Στο ντοκιμαντέρ των Κοβότσου/Λεγάκη, ανάμεσα στις τηλεοπτικές εικόνες της σύγχρονης Ελλάδας των μνημονίων εμφανίζονται πλάνα από το σημαντικό έργο του Μανθούλη, με ντοκιμαντέρ όπως Ο Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος (1997) και η Δικτατορία των ελλήνων συνταγματαρχών (1998). Παρουσιάζονται επίσης και αξιοποιούνται εικόνες και μουσικές από τα εξαιρετικά μουσικά και ταυτόχρονα πολιτικά ντοκιμαντέρ του, όπως Η Κραυγή της σιωπής (1974), για την αναζήτηση των μουσικών καταβολών του εξόριστου Μίκη Θεοδωράκη, σε μια χουντοκρατούμενη Ελλάδα και Το ταγκό πεθαίνει την αυγή (1976), για την παράλληλη ιστορία περονισμού και λαϊκού ταγκό στο Μπουένος Άιρες. Καθηλωτικές είναι και οι σκηνές από τη φοβερή ταινία του Μπλουζ με σφιγμένα δόντια (1973), φόρο τιμής στο σινεμά-βεριτέ, με στιγμιότυπα από τη ζωή λαϊκών μουσικών στις φυλακές, στο Χάρλεμ και στη Νέα Ορλεάνη, που ερμηνεύουν οι ίδιοι οι μπλουζίστες.
Αυτές οι σκηνές της πρωτότυπης δουλειάς του Μανθούλη εμπλουτίζουν μοναδικά αυτή την ανεπίσημη ιστορική οπτικοακουστική καταγραφή μιας ιδιότυπης συνάντησης, που αποκαθιστά και συμπληρώνει τη συλλογική μνήμη, αναδεικνύοντας ή ακόμα και αναζητώντας τους αθέατους ήρωες του παρελθόντος.
* Η Ιφιγένεια Καλαντζή είναι θεωρητικός /κριτικός κινηματογράφου
