Κουρελόχαρτο και ο κώδικας δεοντολογίας των δημοσιογράφων;
Οι παραβιάσεις της δημοσιογραφικής δεοντολογίας είναι συχνή και συστηματική, τόσο στους μεγάλους τηλεοπτικούς σταθμούς όσο και στις περισσότερες εφημερίδες, όπως προκύπτει από έρευνα που πραγματοποίησε και έδωσε στη δημοσιότητα το Εργαστήριο Κοινωνικής Έρευνας στα ΜΜΕ, του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο Κώδικας Δεοντολογίας της Ένωσης Συντακτών αποδείχθηκε αδύναμος και ανίκανος να προστατέψει την ελληνική κοινωνία από το τσουνάμι της παραπληροφόρησης και του κιτρινισμού και δεν είναι λίγες οι φορές που η συνταγματικά κατοχυρωμένη ανεξαρτησία της «τετάρτης εξουσίας» διαβρώθηκε και λειτούργησε άλλοτε ως παρακρατικός μηχανισμός προσαρμοσμένος στα σχέδια των τοκογλύφων και άλλοτε ως εκμαυλιστής και διαφθορέας των στοιχειωδών αξιών, των κριτηρίων και των προτεραιοτήτων του μαστιζόμενου λαού. Από την άλλη, τα πειθαρχικά όργανα των δημοσιογραφικών ενώσεων δεν φάνηκαν διατεθειμένα να πολεμήσουν το κακό στη ρίζα του και να υπερασπιστούν το ύψιστο δικαίωμα-αγαθό της ορθής πληροφόρησης των πολιτών.
Η έρευνα επικεντρώθηκε στα κανάλια ΝΕΤ/ΔΤ/ΝΕΡΙΤ, ΕΡΤ3, Mega, Antenna, Alpha και Σκάι, και στις εφημερίδες Καθημερινή, Δημοκρατία, Τα Νέα, Έθνος, Ριζοσπάστης, Εφημερίδα των Συντακτών και αφορούσε τη διετία 2013-2014.
Συγκεκριμένα, όσον αφορά το άρθρο 1γ του Κώδικα Δεοντολογίας των δημοσιογράφων, που ορίζει ότι «ο δημοσιογράφος δικαιούται και οφείλει να σέβεται και να τηρεί το διακριτό της είδησης, του σχολίου και του διαφημιστικού μηνύματος, την αναγκαία αντιστοιχία τίτλου και κειμένου και την ακριβή χρησιμοποίηση φωτογραφιών, εικόνων, γραφικών απεικονίσεων και άλλων παραστάσεων», στο 74,4% των εφημερίδων και στο 68,6% των τηλεοπτικών σταθμών που μελετήθηκαν δεν τηρείται επαρκώς ο συγκεκριμένος κανόνας, ενώ στη συντριπτική πλειονότητα των Μέσων που βρέθηκαν στο επίκεντρο της έρευνας, η εκφορά της είδησης δεν διακρίνεται από σχόλια ή άλλα παρεμφερή μηνύματα, αλλά και η χρήση φωτογραφιών και εικόνων φαίνεται να γίνεται με τρόπο που στρεβλώνει τα πραγματικά γεγονότα.
Όσον αφορά το άρθρο 1ε, που ορίζει ότι ο δημοσιογράφος πρέπει «να ερευνά προκαταβολικά, με αίσθημα ευθύνης και με επίγνωση των συνεπειών την ακρίβεια της πληροφορίας ή της είδησης που πρόκειται να μεταδώσει», το 66,6% των ειδήσεων που δημοσιεύονται στα κανάλια δεν συνοδεύεται από δημοσιογραφική έρευνα, ενώ το ίδιο ισχύει για το 59,1% των δημοσιευμάτων στις εφημερίδες.
Απογοητευτικά είναι, επίσης, τα αποτελέσματα σε σχέση με την τήρηση του άρθρου 2δ, ότι ο δημοσιογράφος πρέπει «να σέβεται την κατοχυρωμένη με διεθνείς συμβάσεις προστασία των ανηλίκων και των προσώπων με ειδικές ανάγκες και με σοβαρά προβλήματα υγείας», αλλά και του άρθρου 3β που ορίζει ότι ο δημοσιογράφος πρέπει «να αποκρούει και να καταγγέλλει τις εκδηλώσεις κρατικού αυταρχισμού και τις αυθαιρεσίες των ιδιοκτητών των ΜΜΕ και ιδιαίτερα των ολιγοπωλίων».
Βασικό συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι επιβάλλεται εμπλουτισμός και ανανέωση του Κώδικα Δεοντολογίας, διεύρυνση της εφαρμογής του, ενίσχυση της ερευνητικής δημοσιογραφίας και των ειδησεογραφικού χαρακτήρα ενημερωτικών περιεχομένων, ενώ επισημάνθηκε ότι τα αρμόδια όργανα της Πολιτείας θα πρέπει να εργαστούν για την αναβάθμιση της λειτουργίας των ΜΜΕ και την τήρηση της δεοντολογίας.
Ζαχαρίας Ρουστάνης
