του Τριαντάφυλλου Σερμέτη*
Τα τελευταία χρόνια όλο και συχνότερα διατυπώνεται η άποψη ότι δεν υπάρχουν πνευματικοί άνθρωποι για να παρέμβουν στα κοινωνικά και πολιτικά πράγματα, ιδιαίτερα τώρα που η χώρα διάγει αυτή την πολυποίκιλη κρίση. Να διευκρινίσω εξαρχής ότι διαφωνώ με τον όρο «πνευματικοί άνθρωποι». Ο Χατζιδάκις έλεγε: «Ποιος άνθρωπος δεν έχει πνεύμα; Όλοι οι άνθρωποι διαθέτουν πνεύμα». Ωστόσο, ας χρησιμοποιήσουμε τον όρο καταχρηστικά για να συνεννοηθούμε.
Πνευματικοί άνθρωποι πάντα υπήρχαν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν σε όλες τις εποχές, άλλοτε λιγότεροι και άλλοτε περισσότεροι. Φυσικά και στη Θεσσαλονίκη υπάρχουν άνθρωποι που στοχάζονται και έχουν τη δυνατότητα να παρέμβουν και να εκφέρουν την άποψή τους εμπεριστατωμένα. Ενδεικτικά θα μπορούσαν να αναφερθούν κάποια ονόματα ανθρώπων της πόλης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και άλλοι, που επάξια ανήκουν στην κατηγορία αυτή. Στους παροικούντες εν Θεσσαλονίκη ασφαλώς ανήκει ο φιλόσοφος Παναγιώτης Δόικος, εμπνευστής των «φιλοσοφικών συναντήσεων», ο επίσης φιλόσοφος Δημήτρης Αθανασάκης, ο θεολόγος Χρυσόστομος Σταμούλης με τις παρεμβάσεις του σε δημόσια θέματα, οι λογοτέχνες Θανάσης Τριαρίδης και Ισίδωρος Ζουργός. Ακόμα και ο Στέλιος Χαλκίτης καταγράφεται, εν πολλοίς, στη Θεσσαλονίκη με το μεστό κοινωνικό και πολιτικό λόγο του, παρότι ζει μόνιμα στην Κάλυμνο. Θα μπορούσαν να αναφερθούν και άλλοι πολλοί, αλλά δεν επαρκεί ο φιλόξενος χώρος αυτής της στήλης.
Λόγος, λοιπόν, υπάρχει για τα τεκταινόμενα, αλλά δε διαχέεται και υπάρχουν κάποιες αιτίες γι’ αυτό. Μπορεί να εκφέρεται ελεύθερος ο λόγος, αλλά δεν έχει δύναμη. Δε φτάνει στα αυτιά των πολιτών, καθώς -ειδικά σήμερα- καλύπτεται από την τύρβη της παραπολιτικής φλυαρίας και της οικονομίστικης και τεχνοκρατικής προσέγγισης και ανάλυσης, θάβεται κάτω από το βόρβορο της τηλεόρασης που χειραγωγεί τη σκέψη τις ώρες της υψηλής τηλεθέασης, παραλύει από το αναισθησιογόνο της απαιδευσίας και της πνευματικής νωθρότητας, ασφυκτιά από τις αναθυμιάσεις του ατομικισμού, ως στάσης ζωής. Τίθεται επιτακτικά το ερώτημα: θέλει πραγματικά η κοινωνία να ακούσει τους πνευματικούς ανθρώπους; Ουσιαστικά η φωνή τους αποτελεί τη συνείδηση μιας κοινωνίας και δεν είναι βέβαιο ότι οι άνθρωποι θέλουν να ακούσουν τη συνείδησή τους. Στις περιπτώσεις που καταφέρνει να φτάσει ο λόγος αληθινός, απελευθερωτικός, λυτρωτικός, παρηγορητικός, αιρετικός, ανατρεπτικός και επαναστατικός, απουσιάζει ο δημιουργός του από τη ζωντανή πραγματικότητα, είτε γιατί δεν προβάλλεται επαρκώς είτε γιατί αναγνωρίζεται μετά θάνατον.
Επομένως, πνευματικοί άνθρωποι υπάρχουν και θα μπορούσαν να παρεμβαίνουν αποτελεσματικά στα δημόσια πράγματα, αλλά η επιλογή μιας κοινωνίας είναι η πνευματική της ένδεια προερχόμενη από την αδιαφορία που αποτελεί στάση ζωής και μυεί τον άνθρωπο στην αντίληψη ότι δεν μπορεί και δεν υπάρχει λόγος να ενεργεί για οτιδήποτε. Τούτα τα σημεία των καιρών απεικονίζουν μια απόλυτα μηδενιστική κοινωνία.
* Ο Τριαντάφυλλος Σερμέτης είναι θεολόγος-φιλόλογος και υπ. Δρ. Φιλοσοφίας
