Πουλάκι πόθεν έρχεσαι, πουλάκι για αποκρίσου,
μην είδες και μην άκουσες για την κυρά Δομνίτσα,
την όμορφη, τη δυνατή, την αρχικαπετάνα,
πούχει καράβι ατίμητο και πρώτο μες στα πρώτα
καράβι γοργοτάξιδο, καράβι τιμημένο,
καράβι που πολέμησε στης Ίμπρος το μπουγάζι.
«Γηράσκω αεί διδασκόμενος»… Με κάθε βουτιά μου στην Ιστορία, ανακαλύπτω πως γνωρίζω στην πραγματικότητα ελάχιστα… Ομολογώ πως μέχρι να το ανακαλύψω στον συλλογικό τόμο «Τα Αρμαμέντα της Ελευθερίας 1821-1829 – Ένα ταξίδι στον κόσμο των καραβιών της Ελληνικής Επανάστασης και η συμβολή τους στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας!», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Αρτέον την ιστορία της, δεν γνώριζα απολύτως τίποτα για τη Δόμνα Βισβίζη…
Ταυτόχρονα διάβασα με μεγάλη έκπληξη και ενδιαφέρον το αφιέρωμα προηγούμενου φύλλου της εφημερίδας μας για την Επανάσταση του ’21 στη Θράκη και το ενδιαφέρον μου έγινε ακόμη μεγαλύτερο.
Να πω πρώτα απ’ όλα ότι το βιβλίο στο οποίο αναφέρθηκα είναι μια πραγματικά συλλεκτική έκδοση καθώς περιλαμβάνει κείμενα σημαντικών ερευνητών, αλλά και 26 αποτυπώσεις καραβιών και 11 αποτυπώσεις ναυτικών σκηνών, με την υψηλή αισθητική που διακρίνει τις συγκεκριμένες εκδόσεις.
Από την έκδοση αυτή είναι και το δημοτικό τραγούδι της αρχής…
Διαβάζω λοιπόν για την καπετάνισσα που κυριολεκτικά τα έδωσε όλα στον Αγώνα και αμφιβάλλω κατά πόσον γνωρίζουν το όνομά της πέραν της Αλεξανδρούπολης όπου υπάρχει και η προτομή της…
Διαβάζω πως μαζί με τον άντρα της, Αντώνη Βισβίζη, και το μπρίκι «Καλομοίρα» συμμετείχαν –μεταξύ άλλων– στις ναυμαχίες του Άθω, της Λέσβου και της Σάμου. Όταν ο Αντώνης χάνει τη ζωή του το 1822 στην Αγία Μαρίνα της Λαμίας, η Δόμνα συνεχίζει τον αγώνα και συμμετέχει στην πολιορκία του φρουρίου του Ευρίπου. Η συνέχεια όμως είναι δραματική:
«Το 1824 η Δόμνα αδυνατεί πλέον να καλύψει τα έξοδα συντήρησης του Μπρικιού και έτσι το προσφέρει σαν πυρπολικό. Το τέλος του θα μείνει ένδοξο, καθώς με αυτό ο Α. Πιπίνος έκαψε στο Τσεσμέ (1824) την τουρκική Φρεγάτα “Χαζνέ Γκεμισί”. Η Δόμνα, χήρα και με πέντε ορφανά περιφέρεται σε απόλυτη φτώχεια από την Ύδρα, στη Σύρο και στο Ναύπλιο. Μετά το τέλος της Επανάστασης εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Σύρο, ζώντας τα υπόλοιπα χρόνια της πάμπτωχη και λησμονημένη….» (από τα Αρμαμέντα).
Συζητούσα με τον μικρό μου για να έγραφα κάτι για την Επανάσταση του ’21. Κι αυτός μου έδωσε τον τίτλο: «Άγνωστοι ήρωες».
Όμως δεν ήταν άγνωστη για μένα μόνον η Δόμνα Βισβίζη, αλλά και ο τόπος της, η Αίνος. Η σημερινή τουρκική πόλη Ενέζ, της Ανατολικής Θράκης, που γνώρισε άλλοτε πολύ μεγάλη ακμή. Χτισμένη στο Δέλτα του Έβρου, που ονομάσθηκε και «Αινίσιον Δέλτα», είναι μια από τις αρχαιότερες πόλεις της Θράκης, κτισμένη πάνω σε τέσσερις λόφους πλάι στη λιμνοθάλασσα που στην αρχαιότητα ονομαζόταν Στεντορίς. Πηγή μεγάλου πλούτου υπήρξαν οι αλυκές της, ενώ υπήρξε και σημαντικό εμπορικό λιμάνι. Έγινε έδρα Μητρόπολης και κατά την έκρηξη της Επανάστασης είχε στόλο 300 καραβιών.
Σύμφωνα με στοιχεία από το Εθνολογικό Μουσείο της Θράκης, «στην Αίνο φαίνεται να σχηματίστηκε Ελληνικό σχολείο το 1652 με την πρωτοβουλία κάποιας βυζαντινής οικογένειας που είχε καταφύγει εκεί… Η ανακαινισμένη και στεγασμένη στα 1799 σε ιδιόκτητο κτίριο ελληνική σχολή της Αίνου φιλοξένησε ικανούς δασκάλους. Στα 1847 ανοικοδομήθηκε λόγω έλλειψης χώρου και απέκτησε πλουσιότατη βιβλιοθήκη με 2.000 τόμους, που συνέθεταν φιλολογικά και θεολογικά συγγράμματα.
…Το 1873 υπήρχαν στην Αίνο 4 σχολεία με 200 μαθητές, 4 δασκάλους, και ο αριθμός των κατοίκων ανερχόταν στις 4.000, ενώ το 1884 λειτουργούσε ελληνική σχολή με 30 μαθητές και έναν δάσκαλο, δύο δημοτικά με 90 μαθητές και δύο δασκάλους και Παρθεναγωγείο με 80 μαθήτριες και έναν δάσκαλο και ο αριθμός των κατοίκων ανερχόταν στις 3.000. Το 1884 καταγράφονται επίσης και 750 τουρκόφωνοι χριστιανοί ορθόδοξοι. Στις αρχές του 19ου η ελληνική κοινότητα της Αίνου συντηρούσε και νοσοκομείο με 14 δωμάτια ενώ στα τέλη του ίδιου αιώνα δραστηριοποιούνταν ο σύλλογος «Ευαγγελισμός»…
…Μετά την Ανακωχή των Μουδανιών, η Αίνος παραδόθηκε σε μια διασυμμαχική επιτροπή η οποία σχεδόν αυθημερόν την παρέδωσε στους Τούρκους. Οι περισσότεροι από τους Αινίτες εγκαταστάθηκαν στην Αλεξανδρούπολη…» (Εξαιρετικές πληροφορίες βρήκα σε αυτή την ιστοσελίδα: tangelonias)
Διαβάζω όλα αυτά και σκέφτομαι πόσο σημαντικό θα ήταν αντί για τα πανηγυράκια της Γιάννας και τα βίντεο κλιπ του Σαββόπουλου, πόσο σημαντικό θα ήταν να βρούμε την ευκαιρία αναστοχασμού και γνώσης της Ιστορίας.
Ευτυχώς υπάρχουν εκδόσεις σαν κι αυτή να μας το θυμίζουν. Κι αυτό είναι ένα… παράπλευρο όφελος της επετείου των 200 χρόνων από την Επανάσταση.
