του Νίκου Σταθόπουλου
Σταδιακά παραδίδεται η ζωή στους ανθρώπους, σε μια «μετάβαση» γεμάτη ακολουθίες ψεμάτων και υποβολή αγωνίας για την «επόμενη καραντίνα»! Με το πολιτικό σύστημα να προωθεί σταθερά τη συστημική του ατζέντα, τους πολίτες να παραπαίουν αμήχανοι μεταξύ «δικαιωμάτων» και «επιβίωσης», και την πολιτική να σπαζοκεφαλιάζει ενώπιον «γρίφων» που αφορούν στην ίδια της την οντολογία, στη «γλώσσα» της και, βεβαίως, στα «υποκείμενα» της πράξης της.
Διότι η πολιτική δεν είναι κάτι διαφορετικό από μια «κοινωνική λειτουργία», άρα οι προϋποθέσεις και ο «λόγος» της ανάγονται στη φύση, τις εντελέχειες και την παθολογία του κοινωνικού. Η πολιτική μπορεί μεν, σε μια ταξική εκμεταλλευτική κοινωνία, να είναι «διαχείριση ανθρώπων», αλλά αυτό γίνεται από ανθρώπους και με όρους διαμορφωμένους από το υποκειμενικό και το αντικειμενοποιημένο ανθρώπινο. Με άλλα λόγια, η πολιτική κατατείνει στην «παραγωγή» ανθρωπότυπων οι οποίοι, σε μια διαλεκτική συνέχεια, «παράγουν» πολιτική. Και επιπλέον, η πολιτική, στο δικό μας στόμα, δε μπορεί να σημαίνει συμμορφωμένο συμπληρωματικό Θέαμα.
Η ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΟΛΟΓΙΑ, στις μέρες μας, υποβάλλει επιδέξια το συμβιωτικό μοντέλο της «ασφαλούς κοινωνικότητας». Που δεν είναι μια εργαστηριακή φόρμα, αλλά μια οργανική συνθήκη: βρίσκεται σε αρμονία με τις «ανάγκες» και τις «αναγκαιότητες» της συστημικής δομής (θεωρημένης και ως «εθνικός ταξικός σχηματισμός» και ως συμβιωτική ανθρώπινη κοινότητα) αλλά, ταυτόχρονα, υπηρετεί ένα «κοσμοείδωλο» που και αυτό, με τη σειρά του, ανάγεται στις δυναμικές του μεταβιομηχανικού υπερτεχνολογικού καπιταλισμού.
Και τι σημαίνει «ασφαλής κοινωνικότητα»; Σημαίνει προγραμματική εξωστρέφεια πλαισιωμένη από σταθερά σχήματα λειτουργικού εγκλεισμού. Σημαίνει ότι η ζωή μας τρέπεται σε ένα «σχέδιο μελετημένων κινήσεων» με συνεκτικό κριτήριο τη μείωση της έκθεσης και του κινδύνου. Άρα, δεν προβλέπεται θέση για κανενός τύπου οραματικότητα και διακινδύνευση. Από την προμήθεια του άρτου του επιούσιου μέχρι τις ερωτικές σχέσεις και τον επαγγελματικό προσανατολισμό.
Ο καπιταλισμός της άυλης οικονομίας και της τουρμποτεχνολογίας, είναι σύστημα των υπηρεσιών που πραγματώνονται μέσω λειτουργιών του ατόμου. Σε αυτή την «υλική βάση» αναπτύσσεται μια ναρκισσιστική «έξοδος στον κόσμο» με διττή φύση: αφενός, ικανοποίηση από την άνετη διαβίωση στο εγγυημένο ιδιωτικό, αφετέρου, εκλεκτική «περιήγηση» με τη λογική του καλά πληροφορημένου προγραμματισμού.
Η διαμεσολάβηση της καθημερινότητας από την επικοινωνιακή τεχνολογία, η «τοποθέτηση του κόσμου σε μια οθόνη», δεν «μεγαλώνει» τον άνθρωπο ούτε «μικραίνει» τον κόσμο: απλά, μετατρέπει και τους δυο σε αφαιρέσεις που επιτελούν «λειτουργίες». Έτσι, το «έξω» και το «μέσα» χάνουν την αντικειμενική τους υπόσταση, και, συνεπώς, εκλείπει και η διαφορετικότητα των ανάλογων αισθήσεων και αισθημάτων.
Και επειδή η απόλυτη εγγύτητα, στις σχέσεις ενός ανθρώπου, αφορά στο σώμα, αυτή η γενικευμένη αφαίρεση υλοποιείται ως «κίνηση του ενσώματου εγώ». Σε αυτό το πλαίσιο, επένδυση του φαντασιακού με μια διαρκή απειλή (όχι γενικώς «καφκική», αλλά εντελώς ορισμένα βιοφυσική), οδηγεί σε μια συμπεριφορά εγγενώς και εκλογικευμένα ανελεύθερη. Ο μετακαταναλωτικός νάρκισσος, στο κλασικό και οντολογικό δίπολο «ελευθερία (ριζοσπαστικότητα) – ασφάλεια (συντηρητισμός)», επιλέγει την «ασφάλεια» όχι φιλοσοφημένα αλλά υπό το κράτος μιας καλοκουρδισμένης μεταενστικτικότητας.
Και ιδού ο νέος «δημοκρατικός πολίτης», το ανθρώπινο υπόβαθρο της «ασφαλούς δημοκρατίας»! Και ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας, αυτή η «ασφαλής δημοκρατία» και, ως ένα βαθμό, απορρέει από το πλέγμα αποικιακής εξάρτησης, και, ως έναν άλλο βαθμό, γίνεται η απόλυτη προϋπόθεση για την ολοκληρωμένη οργανική αποικιοποίηση. Ο σύγχρονος καπιταλισμός θα αναπτύσσεται σε κανονική μανία καταστροφής, και επ’ αυτού θα αυτοδιασφαλίζεται ευρηματικά μέσω «εναλλακτισμών» και «δομών ασφάλειας».
Η πανδημία είναι μια τομή στην εξέλιξη των μορφών και των περιεχομένων της πολιτικής. Την αναπροσδιορίζει βίαια, καθώς τροποποιεί εις βάθος τις ως τώρα θεμελιωτικές βεβαιότητες. Δεν παράγει καταστάσεις συστημικού προσανατολισμού, αλλά εντείνοντας υπάρχουσες ζυμώσεις και διεργασίες: επιβάλλει μια νέα δυναμική στην κατάστρωση και εννόηση κεντρικών σημασιών
Η «ΑΣΦΑΛΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ελαχιστοποιεί το ρίσκο: ο «ολοιμαζι»σμός, η εξάρτηση από τους «ειδικούς», η επιβίωση ως κοσμοθεωρία, αναιρούν τη συμμετοχή υπέρ της ανάθεσης και υποκαθιστούν την κριτική σκέψη με την «πραγματιστική διαχείριση πληροφοριών».
Η «ασφαλής δημοκρατία» προστατεύεται από τους ίδιους τους πολίτες που διδάσκονται να εκπληρώνουν το «κοινωνικό χρέος» τους. Το κράτος απλά εκδίδει «οδηγίες» και μόνο σε ειδικές περιπτώσεις ασκεί το «μονοπώλιο της βίας».
Η «ασφαλής δημοκρατία» έχει ακέραιη την «ευελιξία της αγοράς», καθώς την ίδια στιγμή οργανώνει τον χρόνο της με περιστασιακούς περιορισμούς και συρρικνώσεις των πεδίων ελευθερίας και, μαζί, αυτοεξιδανικεύεται και αυτοϊδεολογικοποιείται ως «θανάσιμος εχθρός παντός ολοκληρωτισμού». Ο Ο. Έκο θεωρούσε ότι οι Τράπεζες καθιστούν περιττά τα τανκς για την επιβολή μιας δικτατορίας, αλλά αυτό δεν διασφαλίζει μακροπρόθεσμα το σύστημα, αφού είναι μια απλή μετατόπιση της εξωτερικής βίας.
Η «ασφαλής δημοκρατία» είναι το κράτος το ίδιο «κοινωνικοποιημένο» με τη μορφή μιας «πεποίθησης» σε παραζαλισμένα κεφάλια ανθρώπων που νιώθουν ότι απειλούνται θανάσιμα.
Η πανδημία είναι μια τομή στην εξέλιξη των μορφών και των περιεχομένων της πολιτικής. Την αναπροσδιορίζει βίαια, καθώς τροποποιεί εις βάθος τις ως τώρα θεμελιωτικές βεβαιότητες. Δεν παράγει καταστάσεις συστημικού προσανατολισμού, αλλά εντείνοντας υπάρχουσες ζυμώσεις και διεργασίες: επιβάλλει μια νέα δυναμική στην κατάστρωση και εννόηση κεντρικών σημασιών (π.χ. προοδευτικό – συντηρητικό, συλλογικότητα – απόσταση, ρήξη – διαχείριση, άμυνα – επίθεση…), διότι βρίσκεται σε ιλιγγιώδη εξέλιξη μια βαθιά αλλαγή του ασυνειδήτου και του φαντασιακού.
Προσωπικά, δεν ξέρω αν, και σε ποιο βαθμό, είμαστε επαρκείς ως προς τη γνώση των συντελεστών ενός σύγχρονου ριζοσπαστικού προβληματισμού. Έχει μεγάλη σημασία να επιμείνουμε σε έναν ιδιότυπο «Νέο Διαφωτισμό», με κύριο χαρακτηριστικό του την «προγραμματική» σύζευξη του Λόγου (υπό το φως των ιστορικών διαψεύσεων της «παντοδυναμίας» του) με την Ουτοπία (έτσι όπως εξαντλήθηκε η μεταφυσική της στις αποτυχίες των μεγάλων «–ισμών», και στην αντιδραστικοποίηση των εναλλακτισμών περί «σύμπαντος του υποκειμένου στο ρευστό μη έδαφος της καθημερινότητας»). Αυτή τη στιγμή ας αρκεστούμε στη διαμόρφωση «κοινοτήτων πνευματικής αλληλεγγύης» που θα διασώζουν το «αντι-ασφαλές» σκέπτεσθαι και θα συντηρούν την «κουλτούρα της κινητοποίησης» στη βάση μιας ολοκληρωμένης αντι-γνώσης.
Είναι μια «μυστηριώδης» εποχή, όπου και το ίδιο το σύστημα αυτοσχεδιάζει σε κάποιο βαθμό. Και γι’ αυτό είναι πρωτεύουσας σπουδαιότητας να αναρωτηθούμε ψύχραιμα για το «τι να κάνουμε», αφού η αναίδεια του καπιταλισμού είναι παροιμιώδης, το Θεάμα είναι τελειοποιημένο, η παραδοσιακή «επανάσταση» εμπλέκεται στην τεχνοτραγωδία των καιρών μέσω των όρκων πίστης στην «επιστημονικοτεχνική επανάσταση», η «ασφαλής δημοκρατία» δίνει στη «μαζική δημοκρατία» την ισχυρή μετεξέλιξη της «ναρκισσιστικής αίσθησης ευθύνης».
Τώρα που είναι όλα «στο τραπέζι», τα μάτια του νου μας δεκατέσσερα μήπως απορροφηθούμε από την άκρως παραπλανητική ιδεοληψία του «ευκαιρία να τα αλλάξουμε όλα τώρα». Τον εμπορευματοποιημένο κόσμο της εκμετάλλευσης, της εξουσίας και της αλλοτρίωσης πρέπει να αλλάξουμε! Και αυτό περιλαμβάνει και εμάς τους ίδιους αλλά σε συνάρτηση με τη φωταγωγημένη παρακμή του παρόντος αρρωστιάρη εμπορόκοσμου και όχι ως τάχα «αυθύπαρκτες οντότητες που πλανήθηκαν από τον Πονηρό».
