Διαβάστε το Μέρος Α΄
Η κρίση που αντιμετωπίζει ο δυτικός κόσμος δεν είναι μόνο οικονομική ούτε ξεκίνησε χτες. Ειδικά από τότε που διαλύθηκε η Σοβιετική Ένωση, είχε αρχίσει ένα μεγάλο ξεσάλωμα που εκδηλώθηκε εν μέσω θριαμβευτικών τόνων με την καλλιέργεια διαφόρων ειδών φοβίας στις κοινωνίες, την αυστηροποίηση της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας, την επιβολή με άμεσους και έμμεσους τρόπους λογοκρισίας, την πραγματοποίηση πολέμων με κατασκευασμένες αιτιολογίες που σκοπό είχαν αφενός να υπερασπιστούν την ηγεμονία της Δύσης στην υπόλοιπη ανθρωπότητα και αφετέρου να κρατήσουν σε καταστολή τις κοινωνίες που είχαν ήδη αρχίσει να νιώθουν όλο και πιο έντονα τις συνέπειες της στροφής, οικονομικά των ολιγαρχικών ελίτ και πολιτικά των παραφυάδων του Κέντρου, στο νεοφιλελευθερισμό, δηλαδή τη μεγέθυνση των ανισοτήτων, τη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, τη στασιμότητα των μισθών και των συντάξεων, τον πληθωρισμό, τον υπέρμετρο δανεισμό κ.λπ.
Αυτή η στροφή, με πηγή έμπνευσης τις ΗΠΑ, έδωσε ώθηση σε μια σταδιακή αλλά σταθερή διολίσθηση στον εκφασισμό των αστικών καθεστώτων, όχι πάντα ορατή εκ πρώτης όψεως. Γιατί οι πόλεμοι και ο μιλιταρισμός συγκαλύφτηκαν από τη δαιμονοποίηση των άλλων που δεν είχαν καμία ευθύνη για όσα τους καταμαρτυρούσαν.
Ούτε το Αφγανιστάν ευθυνόταν για τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ, ούτε το Ιράκ είχε όπλα μαζικής καταστροφής που απειλούσαν τη Δύση, ούτε η Λιβύη, η Συρία και η Γιουγκοσλαβία είχαν προβεί σε οποιαδήποτε εχθρική προς τη Δύση ενέργεια. Παρ’ όλ’ αυτά εκθεμελιώθηκαν και ισοπεδώθηκαν από τις δυτικές δυνάμεις. Και βέβαια, ούτε η Ρωσία είχε απειλήσει οποιαδήποτε χώρα με εισβολή, η συνεργασία της με τις ευρωπαϊκές χώρες έδειχνε ακριβώς το αντίθετο, ώστε να δικαιολογείται η συνεχής επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα σύνορά της και η ανατροπή -με φανερή συμπαιγνία ΗΠΑ-Ευρώπης- της νόμιμης κυβέρνησης της Ουκρανίας και η βίαιη επίθεση των φασιστικών ταγμάτων εναντίον της ρώσικης μειονότητας που αριθμούσε πάνω από οκτώ εκατομμύρια πολίτες.
Στην ίδια περίοδο, η ολοκληρωτική καταστροφή κρατών της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, προκάλεσε πολύ μεγάλα προσφυγικά και μεταναστευτικά ρεύματα που αναγκαστικά αποζητούσαν καταφύγιο στην Ευρώπη. Σ’ αυτούς προστέθηκαν και εκατομμύρια πρόσφυγες από την Ουκρανία!
Για να δικαιολογηθούν οι πόλεμοι και να αντιμετωπιστούν με σκληρότητα και με τη συναίνεση των κοινωνιών οι πρόσφυγες από τις χώρες που καταστράφηκαν από τους πολέμους που διέπραξαν οι Δυτικοί, άμεσα οι ίδιοι ή δι’ αντιπροσώπου, επιστρατεύθηκε ένα ολόκληρο πλαίσιο εκφοβισμού και αποτροπής με καθαρά ρατσιστικά χαρακτηριστικά. Η ισλαμοφοβία και η ρωσοφοβία επινοήθηκαν για να αντικαταστήσουν την κομμουνιστοφοβία που δεν είχε εγκαταλειφθεί εντελώς, αλλά δεν είχε πια τη δραστικότητα του παρελθόντος μετά την εξάλειψη της Σοβιετικής Ένωσης.
Από τη μια η διαχείριση -δια της εκτροπής της δυσαρέσκειας- των συνεπειών του νεοφιλελευθερισμού και από την άλλη η αιτιολόγηση των πολέμων και των καταστροφών κρατών και πολιτισμών, στηρίχτηκαν στην αναβίωση του ρατσισμού που ήταν βέβαιο ότι θα οδηγούσε αναπόφευκτα στην τροφοδότηση και αναθέρμανση των νεοφασιστικών τάσεων και νοοτροπιών όχι πια σε μεμονωμένες περιπτώσεις αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη, όπερ και εγένετο.
Εκφοβισμός
Η κρίση, μαζί με την οικονομική στενότητα, ελλείψει μιας αριστερής εναλλακτικής διεξόδου, βγάζει στην επιφάνεια τα πιο πρωτόγονα αντιδημοκρατικά μορφώματα. Κι αυτό επιδεινώνεται καθώς το Κέντρο προσπαθώντας να μείνει επίκαιρο και να διατηρήσει ό,τι μπορεί από τα κοινωνικά του ερείσματα, το επιτείνει με αντιδημοκρατικούς νόμους και μέτρα. Από τον περιορισμό στην ελευθερία της έκφρασης ως την υπερένταση του φόβου που είναι απαραίτητος για τη συναίνεση και την καταστολή, από τις φραγές στην ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών ως την περιστολή των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Ο φασισμός δεν εκδηλώνεται μόνο με πανηγυρική κατάληψη της εξουσίας από ένα φασιστικό κόμμα, εκδηλώνεται και με την ένταξη στην κανονικότητα φασιστικών αντιλήψεων, υποχρεώσεων, κανόνων και πρακτικών.
Για παράδειγμα, στη Βρετανία, που δεν αποτελεί εξαίρεση καθώς η Γαλλία, η Γερμανία και άλλες χώρες έχουν προηγηθεί σε πολλούς αντιδημοκρατικούς νόμους με την επίκληση της «ασφάλειας», σύμφωνα με τον τ. πρέσβη του Ηνωμένου Βασιλείου Craig Murray που συνελήφθη και ανακρίθηκε από τη βρετανική αντιτρομοκρατική υπηρεσία επειδή συμμετείχε σε διαδήλωση για την Παλαιστίνη στην Ισλανδία, τα τελευταία χρόνια ψηφίστηκαν νόμοι που ταιριάζουν περισσότερο σε δικτατορίες, όπως:
«Ο «Νόμος περί δημόσιας τάξης», ο οποίος ουσιαστικά κάνει παράνομη την πραγματοποίηση μιας συγκέντρωσης ή διαδήλωσης αν ενοχλεί οποιονδήποτε. Αν μια συγκέντρωση και διαδήλωση ταλαιπωρεί κάποιον, θέτει ένα εξαιρετικά χαμηλό πήχη για την ελευθερία του συνέρχεσθαι, επειδή δίνει στο κράτος σχεδόν απεριόριστη εξουσία να πατάξει τις διαδηλώσεις που επιθυμεί να αποτρέψει.
Ο «Νόμος περί εθνικής ασφάλειας» καθιστά παράνομο το να δέχεται κανείς χρηματοδότηση αν προέρχεται από ένα εχθρικό κράτος. Όμως, τι είναι ένα εχθρικό κράτος δεν ορίζεται στο νόμο.
Ο «Νόμος για τη διαδικτυακή ασφάλεια» κάνει τη δημοσίευση παραπληροφόρησης ποινικό αδίκημα και βέβαια η κυβέρνηση αποφασίζει τι είναι παραπληροφόρηση.
Αυτές είναι τρομακτικές εισβολές στο δημόσιο χώρο και χειροτερεύουν από τότε που έχουν ξεκινήσει οι μαζικές διαδηλώσεις για τη γενοκτονία στη Γάζα. Υπάρχει μεγάλος πανικός σε όλο τον Δυτικό Κόσμο για την απώλεια του ελέγχου της ερμηνείας των γεγονότων από τις κυρίαρχες Δυνάμεις…»
Κι έχει δίκιο ο πρέσβης για την επισήμανση που κάνει καθώς ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία για την παγκόσμια κυριαρχία των δυτικών κρατών, πέρα από τα εξελιγμένα οπλοστάσια, είναι ο έλεγχος και η διαμόρφωση του παγκόσμιου αφηγήματος. Οι Δυτικοί έχουν επιβάλλει την κοσμοθεώρησή τους έχοντας καθορίσει οι ίδιοι τι είναι δημοκρατικό, τι είναι νόμιμο και ηθικό, τι είναι σωστό ή λάθος, καλό ή κακό. Και με αυτό το πλεονέκτημα αυτός ο τρόπος σκέψης και κρίσης πολιτογραφήθηκε και προωθήθηκε στο εξωτερικό για να γίνει συνείδηση και των θυμάτων της Δύσης, ότι αυτή είναι η μοίρα τους, ότι δεν έχουν άλλη επιλογή.
Σ’ αυτό το περιβάλλον, της δυτικής αποδημοκρατικοποίησης, έφτασε στα άκρα και ο Ζελένσκι, με την πλήρη κάλυψη των Αμερικάνων και των Ευρωπαίων «δημοκρατών» που τον στηρίζουν γενναιόδωρα, αναβάλλοντας επ’ αόριστον τις εκλογές, καταργώντας τα κόμματα της αντιπολίτευσης, κλείνοντας όλες τις εφημερίδες και τα κανάλια που δεν είναι φιλοδυτικά, ανακηρύσσοντας εθνικούς ήρωες τους συνεργάτες των ναζί και εντάσσοντας στον ουκρανικό στρατό τα φασιστικά τάγματα Αζόφ, ενώ έχει εξαπολύσει κι ένα από τα χειρότερα στην ιστορία πογκρόμ κατά της χριστιανικής Εκκλησίας με συλλήψεις κληρικών, καταλήψεις και πυρπολήσεις ναών και μοναστηριών. Αντιθέτως, η εκλεγμένη κυβέρνηση της Γεωργίας που δεν θέλει να ανοίξει πολεμικό μέτωπο με τη Ρωσία για προφανείς σε κάθε σώφρονα άνθρωπο λόγους και αντιστέκεται στις δυτικές πιέσεις, έχει τιμωρηθεί από την Ευρώπη με κυρώσεις και αποκλεισμούς.
Τρομοκρατία
Αν τελικά αθροίσει κανείς όλους τους σχετικούς νόμους που αναιρούν τις μικρές και μεγάλες «ελευθερίες» και τα δικαιώματα των πολιτών στη Δύση, θα διαπιστώσει πόσο μεγάλη είναι η εσωτερική υπονόμευση, το ξήλωμα κομματάκι-κομματάκι της αστικής φιλελελεύθερης δημοκρατίας με άμεσο επακόλουθο την άνοδο των νεοφασιστικών ρευμάτων. Στις δε ΗΠΑ, η επίθεση στα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα καθώς και στους θεσμούς και τους οργανισμούς κοινής ωφέλειας έχει πάρει τις διαστάσεις σαρωτικών διώξεων.
«Δεν έλειψαν οι πολιτικές που απειλούσαν την ελεύθερη έκφραση επί κυβέρνησης Μπάιντεν, είτε πρόκειται για την υπερβολικά ευρεία χρήση των κατηγοριών για τρομοκρατία εναντίον διαδηλωτών είτε για την ανάμειξη της κυβέρνησης στις πολιτικές λογοκρισίας των εταιρειών κοινωνικής δικτύωσης, μέχρι του σημείου να προσπαθεί να απαγορεύσει μια ολόκληρη πλατφόρμα λόγω του πολιτικού περιεχομένου που μετέφερε. Αλλά όλα αυτά τώρα φαίνονται ξεπερασμένα. Μέσα σε μόλις τρεις μήνες, η κυβέρνηση Τραμπ δημιούργησε μια ατμόσφαιρα όπου οι ξένοι, οι μετανάστες, ακόμη και οι πολίτες των ΗΠΑ πρέπει να προσέχουν τι λένε και τι κάνουν, ιδίως όταν πρόκειται να διαμαρτυρηθούν και να επικρίνουν την κυβέρνηση ή τους πολιτικούς της συμμάχους, αλλά και απλώς για το είδος της γλώσσας που χρησιμοποιούν. Η υπερθερμασμένη πολιτική ρητορική κατά των εταιρικών ατασθαλιών μπορεί να θέσει κάποιον υπό παρακολούθηση από το FBI ή να επιφέρει επίσκεψη από την αστυνομία, ενώ η τεχνολογική λογοκρισία συνεχίζεται όσο ποτέ άλλοτε. Και κάποιοι είναι τόσο φοβισμένοι που η αυτολογοκρισία σε διάφορα θέματα είναι ανεξέλεγκτη.»
«Ο πρόεδρος είχε υπογράψει, την πρώτη του μέρα στον Λευκό Οίκο, μια διαταγή για να μην εισέλθει κανείς στη χώρα με «εχθρικές στάσεις απέναντι στους πολίτες, τον πολιτισμό, την κυβέρνηση, τους θεσμούς ή τις ιδρυτικές αρχές των ΗΠΑ». Σύμφωνα με αυτό, η κυβέρνηση ανέστειλε τη βίζα ενός πρώην προέδρου της Κόστα Ρίκα, ο οποίος πρόσφατα επέκρινε τον Τραμπ. Το μήνυμα είναι σαφές: οποιαδήποτε κριτική στον πρόεδρο των ΗΠΑ θα σας αποκλείσει από τη χώρα κι αυτή είναι μια απότομη απόκλιση από την αμερικανική πολιτική παράδοση, η οποία προστατεύει σθεναρά το δικαίωμα του λαού να ασκεί κριτική στους ανθρώπους που βρίσκονται στην εξουσία. Η κυβέρνηση Τραμπ έχει δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα όπου οι ξένοι, οι μετανάστες, ακόμη και οι πολίτες των ΗΠΑ πρέπει να προσέχουν τι λένε και τι κάνουν, ιδίως όταν πρόκειται να ασκήσουν κριτική και να διαμαρτυρηθούν για την κυβέρνηση ή τους πολιτικούς της συμμάχους», γράφει ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Branko Marcetic στο Jacobin.
Παράνοια
Ο Τραμπ αποκαλεί «παρανοϊκούς» τους δικαστές που αποφαίνονται ότι ορισμένα από τα διατάγματα που υπογράφει στερούνται νομιμότητας και οι υπουργοί του, οι συντηρητικοί γερουσιαστές που είναι οι περισσότεροι και πολλοί δημοσιογράφοι των παναμερικανικών μέσων ενημέρωσης, σιγοντάρουν αυτή την πρωτοφανή επίθεση στους δικαστές που σύμφωνα και με το αμερικανικό δίκαιο έχουν τη θεσμική αρμοδιότητα να κρίνουν τη νομιμότητα των ενεργειών της εκτελεστικής εξουσίας.
Το πογκρόμ που είχε ξεκινήσει επί Μπάιντεν κατά των φοιτητών και πανεπιστημιακών που εκδήλωσαν την αλληλεγγύη τους στο λαό της Παλαιστίνης που κατακρεουργείται από το Ισραήλ με αμερικανικά όπλα, έχει ενταθεί καταργώντας και τις τελευταίες δικλείδες προστασίας της ελευθερίας της έκφρασης που στις ΗΠΑ θεωρείται θεμελιώδες συνταγματικό δικαίωμα. Επίσης, εκδιώκονται μαζικά δημόσιοι υπάλληλοι χωρίς αξιολόγηση και αιτιολογία. Αλλά οι διώξεις και απολύσεις έχουν κιόλας επεκταθεί στον ιδιωτικό τομέα.
Η Αμερικανοεβραία καθηγήτρια Anna Feder απολύθηκε από το Πανεπιστήμιο Έμερσον της Βοστόνης επειδή στο πλαίσιο ενός καθιερωμένου φεστιβάλ πρόβαλε μία ταινία που θεωρήθηκε επικριτική για το Ισραήλ.
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια Gary Fields γράφει ότι «κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαέξι μηνών, η δημόσια σφαίρα έχει γίνει μάρτυρας μιας επίθεσης στα δικαιώματα της ελεύθερης έκφρασης και της ελευθερίας του συνέρχεσθαι που δεν έχει προηγούμενο από το κυνήγι του Τζόζεφ Μακάρθι εναντίον των θεωρούμενων κομμουνιστών και των ομοφυλοφίλων στη δεκαετία του 1950».
Ο Αμερικανοεβραίος καθηγητής Jason Stanley, συγγραφέας του βιβλίου «Πώς λειτουργεί ο φασισμός», από γονείς φυγάδες από τη ναζιστική Γερμανία, εγκαταλείπει τη θέση του στο Πανεπιστήμιο Yale και μετακομίζει στο πανεπιστήμιο Munk του Καναδά γράφοντας στην εφημερίδα The Guardian ότι οι ΗΠΑ μπορεί να εξελιχθούν σε «φασιστική δικτατορία». Κι αυτή δεν είναι μία μεμονωμένη περίπτωση. Όταν το Πανεπιστήμιο Columbia υποκύπτει στους εκβιασμούς της κυβέρνησης για να μην χάσει την κρατική χορηγία των 400 εκατομμυρίων δολαρίων που ουσιαστικά θα καθιστούσαν τη λειτουργία του αδύνατη και ανακοινώνει αλλαγές του τύπου «καταστολή των ειρηνικών διαμαρτυριών», διαγραφές φοιτητών που συμμετέχουν σε εκδηλώσεις αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη, απολύσεις καθηγητών, αυξημένη εξουσία των σεκιουριτάδων που μπορούν πλέον να προβαίνουν και σε συλλήψεις φοιτητών, επέμβαση στο περιεχόμενο των διδασκαλιών έως και κατάργηση τμημάτων που θεωρούνται πολιτικά ευαίσθητα όπως των Μεσανατολικών Σπουδών, είναι πολύ αισθητό ότι δημιουργείται μία κατάσταση ανελευθερίας και φόβου στην πανεπιστημιακή κοινότητα. Κι αυτό ισχύει για όλα τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ. Ήδη ακυρώνονται οι βίζες σπουδών σε εκατοντάδες φοιτητές απ’ όλο τον κόσμο που απελαύνονται ή δεν τους επιτρέπεται η είσοδος ακόμα κι αν προέρχονται από ευρωπαϊκές χώρες.
«Όταν οι μελετητές του αυταρχισμού και του φασισμού εγκαταλείπουν τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ λόγω της επιδείνωσης της πολιτικής κατάστασης, θα πρέπει πραγματικά να ανησυχούμε» γράφει η βραβευμένη με Πούλιτζερ δημοσιογράφος Nikole Hannah-Jones.
Ο Τραμπ είναι «η τερατόμορφη και εγκληματική προσωποποίηση του αμερικανικού ιμπεριαλισμού» επισημαίνει ο Nick Beams στο Defend Democracy Press.
Και ο Μπέρνι Σάντερς, παλαίμαχος γερουσιαστής και υποψήφιος του Δημοκρατικού Κόμματος για την προεδρία των ΗΠΑ, δηλώνει από το βήμα της Γερουσίας «αυτό που έχουμε στις ΗΠΑ είναι ψευτοδημοκρατία! Ρίχνει ο πολίτης μία ψήφο για να επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα και ο Μασκ ρίχνει 270 εκατομμύρια δολάρια για να εκλεγεί ο υποψήφιος της προτίμησής του!»
Είναι τυχαίο που οι υπουργοί της αμερικάνικης κυβέρνησης είναι δισεκατομμυριούχοι; Και πόσο αντίθετο είναι αυτό στον κανόνα που ισχύει στην Κίνα: «Αν θέλετε να γίνετε πλούσιοι, μην γίνετε κρατικοί αξιωματούχοι. Αν θέλετε να γίνετε αξιωματούχοι, μην σκέφτεστε να γίνετε πλούσιοι.»
Δικτατορία
Είναι αμέτρητα τα καθημερινά πραγματικά περιστατικά που επιβεβαιώνουν τους μεγαλύτερους φόβους και τις χειρότερες εκτιμήσεις για την κατολίσθηση των ΗΠΑ σε δικτατορία, όχι από γραφιάδες της Αριστεράς, αλλά από μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, του επιστημονικού κόσμου, των καλλιτεχνών και συγγραφέων, αλλά και πολύ μεγάλης μερίδας των απλών πολιτών, ακόμα και του επιχειρηματικού χώρου.
Όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ δηλώνει δημόσια ότι «αυτοί οι γαμιόληδες θα πληρώσουν τις ταρίφες» αναφερόμενος σε ολόκληρα έθνη που κατά γνώμη του «κλέβουν την Αμερική», είναι φανερό ότι στις ΗΠΑ έχει καταργηθεί κάθε δικλείδα σεβασμού και κάθε κανόνας ευπρέπειας στην πολιτική και πολιτισμική σφαίρα είτε πρόκειται για τα ανθρώπινα δικαιώματα είτε για τις διεθνείς σχέσεις είτε για την καθομιλουμένη γλώσσα. Κι αυτό είναι μια σαφής απόδειξη εκφασισμού που ξεκινάει από πάνω και διαχέεται μέχρι τη βάση της κοινωνίας.
Αλλά δεν είναι μόνο ο εκτραχηλισμός που εκφράζεται με τον πιο παραστατικό τρόπο από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, τους συνεργάτες και τους οπαδούς του στην καθημερινή ζωή. Είναι και το ακόμα πιο ακραίο: με προεδρικά διατάγματα αλλάζουν οι ενοχλητικές έννοιες και απαλείφονται φυσικές, κοινωνικές και πολιτισμικές ιδιότητες, προσδιορισμοί και καταστάσεις. Σε όλα τα δημόσια έγγραφα και τους δημόσιους οργανισμούς δεν καταργήθηκαν μόνο τα καλαμάκια από ανακυκλώσιμο υλικό με επαναφορά των πλαστικών, καταργείται και η χρήση λέξεων και εννοιών που θεωρούνται μη συμβατές με τον συντηρητικό κώδικα που θέλει να επιβάλλει ο Τραμπ στην κοινωνία. Έτσι, όπως επισημαίνουν οι The New York Times, η νέα διοίκηση κυκλοφόρησε κατάλογο 175 λέξεων και εννοιών τυπωμένων με κόκκινο χρώμα που δεν ενδείκνυται η χρήση τους και «πρέπει να αφαιρεθούν από ιστότοπους, προτάσεις επιχορηγήσεων και προγράμματα σπουδών, χωρίς καθυστέρηση». Λέξεις και εκφράσεις που έχουν να κάνουν «με τη διαφορετικότητα, την ισότητα και τη συμπερίληψη», όπως ρητορική μίσους, ανισότητα, φυλετική ποικιλομορφία, σεξουαλικές προτιμήσεις, κοινωνική δικαιοσύνη, αντιρατσισμός, ιθαγενείς Αμερικάνοι, κλιματική αλλαγή κ.ά.!
Οι εκκαθαρίσεις ομοφυλοφίλων από το στρατό, η κατάργηση κάθε περιορισμού στην εξόρυξη υδρογονανθράκων, η επαναφορά του κάρβουνου στην παραγωγή ενέργειας, αλλά και η επαναφορά των εκτελεστικών αποσπασμάτων στις θανατικές ποινές, η απαγόρευση του DEI (Διαφορετικότητα, Ισότητα και Συμπερίληψη, πλαίσιο για τη δίκαιη μεταχείριση και την πλήρη συμμετοχή όλων των ανθρώπων, ιδιαίτερα των ομάδων που υπόκεινται σε διακρίσεις λόγω ταυτότητας ή αναπηρίας) σε όλο το δημόσιο τομέα και η αποθάρρυνση εφαρμογής του στον ιδιωτικό, εντάσσονται στην ίδια στρατηγική άρνησης των εναλλακτικών και πιο συμμετοχικών μορφών ανάπτυξης και κυριαρχίας των λευκών χριστιανών, των Αρίων, που αποτέλεσε τη βάση της φυλετικής θεωρίας των ναζί.
Στην Ευρώπη η κατάσταση σε επίπεδο ανθρωπίνων δικαιωμάτων, λειτουργίας των θεσμών, μέτρων για την κλιματική αλλαγή κ.λπ. είναι σχετικά καλύτερη, αλλά είναι πλέον εμφανής η διολίσθηση προς τη συρρίκνωση των δημοκρατικών κατακτήσεων και την άνοδο των ακροδεξιών τάσεων στο εποικοδόμημα και τη βάση της κοινωνίας.
