Ανταπόκριση από Θεσσαλονίκη: Ιφιγένεια Καλαντζή
Επέστρεψε το πολιτικό πνεύμα στο 17ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Μια αξιοσημείωτη παραγωγή ελληνικών ντοκιμαντέρ καταγγελτικού χαρακτήρα επαναφέρει στο φετινό 17ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης το πολιτικό πνεύμα που επικράτησε στην προπέρσινη διοργάνωση. Αρκετά από αυτά ανακαλούν στη συλλογική μνήμη ιστορικά γεγονότα, ενώ διακρίνουμε και μια έντιμη προσπάθεια αποτύπωσης των συνεπειών της κρίσης που διαρκεί εδώ και πέντε χρόνια.
Στο γνωστό ντοκιμαντέρ Φασισμός Α.Ε. του Άρη Χατζηστεφάνου, στοιχειοθετείται η συνέχεια του σκοτεινού παρακράτους των δοσίλογων ταγματασφαλιτών της γερμανικής κατοχής μέχρι τους βασανιστές της χούντας και τους σημερινούς διαπλεκόμενους υποστηρικτές των μνημονιακών πολιτικών.
Τη σκυτάλη παίρνει η Μάρσια Τζιβάρα, στο πολιτικό ντοκιμαντέρ Burning from the inside, που παρουσιάζει τις συγγένειες της Χρυσής Αυγής με γερμανικές νεοναζιστικές ομάδες και στέκεται στην αναρρίχηση αυτού του μορφώματος στην τρίτη θέση του ελληνικού Κοινοβουλίου με τη βοήθεια των κυρίαρχων ΜΜΕ.
Μεταξύ Αθήνας και Βερολίνου, η Τζιβάρα μεταφέρει τον αντιφασιστικό λόγο των νεαρών Ελλήνων που ζουν εκεί και καταγράφει τις οργανωμένες δράσεις και κινητοποιήσεις τους, ενάντια στα ρατσιστικά πογκρόμ και τις δολοφονικές επιθέσεις στην Ελλάδα, που σφυρηλατούν ένα δυναμικό, αντιφασιστικό μέτωπο.
Διχασμένη ανάμεσα στις γερμανικές και ελληνικές της ρίζες, εμφανίζεται και η Δέσποινα Γραμματικοπούλου, με το ανθρωποκεντρικό ντοκιμαντέρ We are fucked, sunshine! Μέσα από τις συζητήσεις τριών φίλων της από την Κατερίνη, η σκηνοθέτρια σκιαγραφεί το ψυχολογικό πορτρέτο μιας νεολαίας που αδυνατεί να αντιμετωπίσει τη σημερινή τραγική κατάσταση, με την απειλητική ανεργία να τους κόβει τα φτερά στην πιο παραγωγική ηλικία. Απώθηση, άρνηση, κατάθλιψη και μοναξιά αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά αυτής της γενιάς που γαλουχήθηκε στην ευμάρεια του νεοπλουτισμού.
Στο ντοκιμαντέρ Oppression των Μυρτώς Συμεωνίδου και Νίκου Πανιεράκη, καταγγέλλονται τα αυξανόμενα κρούσματα λογοκρισίας στον Tύπο, με απειλές και απολύσεις δημοσιογράφων, αλλά και δολοφονικά χτυπήματα εναντίον τους, από τη βίαιη καταστολή των αστυνομικών στις πορείες. Πλήθος δημοσιογράφων καταθέτουν τη δική τους εμπειρία, με το πραξικοπηματικό κλείσιμο της ΕΡΤ να δεσπόζει, επαληθεύοντας το σύνθημα «η δημοσιογραφία υπάρχει επειδή οι κυβερνήσεις λένε ψέματα». Η συρρίκνωση της ελευθεροτυπίας αποτελεί φρένο στην ελεύθερη σκέψη, η ίδια η κρίση όμως παρήγαγε και τα αντισώματα, με μια νέα γενιά δημοσιογράφων-ακτιβιστών, που δημιούργησαν ανεξάρτητους θύλακες δημοσιογραφικής αλληλεγγύης.
Το ντοκιμαντέρ Το ψάρι στο βουνό-Πέραμα της Στρατούλας Θεοδωράτου, δίνει φωνή στους εργαζόμενους της Nαυπηγοεπισκευαστικής Zώνης του Περάματος, όπου το κλείσιμο των ναυπηγείων και η διεξαγωγή των επισκευών σε άλλες χώρες άφησε ερειπωμένες εγκαταστάσεις και ένα εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό ημιαπασχολούμενο και ανεκμετάλλευτο. Οι σπαρακτικές μαρτυρίες των συγγενών αυτών που έχασαν τη ζωή τους σε εργατικά ατυχήματα αποκαλύπτουν τις συνθήκες που τους καθιστούσαν αναλώσιμους. Με την παράθεση παλιών φωτογραφιών, η σκηνοθέτρια ανιχνεύει και τη μορφολογική αλλοίωση του τοπίου, υπό τους ήχους μπαρόκ ιταλικής μουσικής.
Δίπλα στην καταγγελτική πολιτική διάθεση, ξεχώρισε το ποιητικό ντοκιμαντέρ Αρκαδία Χαίρε του Φίλιππου Κουτσαφτή (Αγέλαστος πέτρα/2000). Τα αρχαία υπολείμματα της Τεγέας, «αυτές οι αρχαίες πέτρες που πάνω τους σκόνταψαν οι αιώνες», σύμφωνα με τα λόγια της εκτός κάδρου αφήγησης του ίδιου του σκηνοθέτη, περικυκλώνονται ασφυκτικά από τα σπίτια. Ο Κουτσαφτής καταγράφει επί σειρά ετών τα σημάδια του χρόνου, μέσα από μια θαυμαστή συγκριτική προσέγγιση λαογραφικών, ιστορικών και λογοτεχνικών στοιχείων. Αγριολούλουδα, αγάλματα, βυζαντινές τοιχογραφίες και το ορεινό τοπίο πλαισιώνονται από διάσπαρτες μελαγχολικές μουσικές προκλασικών ιταλικών κονσέρτων εγχόρδων και την πρωτότυπη ηλεκτρονική μουσική του Κωνσταντίνου Βήτα, με την παραδοσιακή μουσική και την αρχετυπική χειρονομία ενός τσάμικου, στοιχεία που συνθέτουν ένα φιλοσοφικό στοχασμό γεμάτο ευαισθησία.
Απολαυστικό ήταν το ντοκιμαντέρ Καλιαρντά της Πάολας Ρεβενιώτη, για την ιδιαίτερη, κρυπτική γλώσσα των εξοβελισμένων στο περιθώριο ομοφυλόφιλων, που εξαπλώθηκε από τις πιάτσες του Πειραιά, σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, εξασφαλίζοντας τη συνθηματική επικοινωνία των μυημένων. Στις εξιστορήσεις θρυλικών τρανσέξουαλ μνημονεύονται πρόσωπα και λαμπερά στέκια όπου άκμασε η κουλτούρα αυτής της αντι-γλώσσας, με ξεχωριστά λεξήματα που χαρακτηρίζονται από εμπνευσμένο σχηματισμό λέξεων σκωπτικής ηχοποιητικής (γαργαρότεκνο=ναύτης / καημοζούμι=καφές) και απροσδόκητων εκφράσεων ανατρεπτικής διάθεσης.
Το 14λεπτο ντοκιμαντέρ Ζωντανοί μες στο τσιμέντο, του Γιώργου Γκουνέζου, αναφέρεται στα γκράφιτι, που τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν πάρει φωτιά! Ανάμεσα στα γκρι τσιμεντένια κτίρια αναδύονται βιαστικές γραφές, παρασύροντας το βλέμμα του διαβάτη ψηλότερα. Νέοι με κουκούλες τρυπώνουν τα βράδια σε χώρους και μαρκάρουν τον αστικό χώρο με εικαστικό ταλέντο και οξεία πολιτική άποψη. Εγωκεντρικοί νεαροί που αφήνουν το σημάδι τους στην πόλη ή φλογεροί αντιστασιακοί καλλιτέχνες που προσπαθούν με όπλο το πινέλο να σπείρουν την αμφισβήτηση, μέσα από την τέχνη; Ο εμπεριστατωμένος πολιτικός λόγος τους, μπροστά στην κάμερα, παράλληλα με την επιταχυνόμενη διαδικασία κατασκευής ενός γκράφιτι, εκπλήσσει. Κάθε γκράφιτι και μια μικρή ανταρσία, ισχυρίζονται, γιατί αποτελεί πολιτική πράξη η δίχως άδεια οικειοποίηση του δημόσιου χώρου, για την έκθεση επιλεγμένων στοιχείων του αστικού τοπίου, χρησιμοποιώντας τη διαφημιστική γλώσσα μεγάλης κλίμακας.
