Το κυβερνητικό σχέδιο εξόδου από το Μνημόνιο ποντάρει στην επικίνδυνη συμμαχία των αγορών και επιχειρεί να μεταθέσει το ρίσκο στους δανειστές
Το ανέκδοτο των τελευταίων 24ώρων είναι η έκθεση μιας εκ των συστημικών τραπεζών (Alpha Bank), που προσπαθεί να στηρίξει το εν Βερολίνω εκφωνηθέν παραμύθι περί πρώιμης εξόδου από το Μνημόνιο. Με ανάλυσή της καταλήγει στο εξωφρενικό συμπέρασμα ότι το χρηματοδοτικό κενό 2014-2015 είναι μηδενικό(!), κι επομένως η Ελλάδα δεν έχει διόλου ανάγκη ούτε τα πενιχρά υπόλοιπα του δανείου των 240 δισ. ευρώ (περίπου 12 δισ. ευρώ, 18 δισ. μαζί με τις δόσεις που κρίνονται από την 6η αξιολόγηση). Κομισιόν και ΔΝΤ επιμένουν να υπολογίζουν το χρηματοδοτικό κενό στα 12 δισ., ακόμη κι αν το ΔΝΤ δεν «εξοριστεί» από το πρόγραμμα δανεισμού που συνεχίζεται μέχρι και το 2016. Το παραμύθι του μηδενικού χρηματοδοτικού κενού είναι η άλλη όψη της κυβερνητικής σπουδής να επιταχύνει την έξοδο στις αγορές και να καλύψει τις χρηματοδοτικές ανάγκες, έστω και με επιτόκια υψηλότερα από αυτά του ΔΝΤ.
Αυτός ο σχεδιασμός βασιζόταν στο φλερτ των κερδοσκοπικών κεφαλαίων με την κυβερνητική στρατηγική εξόδου από το Μνημόνιο, η οποία αποτυπωνόταν στο γεγονός ότι το δεκαετές ελληνικό ομόλογο κατέγραφε αποδόσεις 44% τον τελευταίο χρόνο, καταλαμβάνοντας την πρώτη θέση σ’ αυτήν την κυνικά κερδοσκοπική αγορά χρέους. Η κυβερνητική ρητορική που πριμοδότησε όσο μπορούσε, εδώ και μήνες, αυτή την κερδοσκοπία τώρα αποδεικνύεται μπούμερανγκ. Τέλειωσε ο μήνας του μέλιτος των αγορών με τα ελληνικά ομόλογα, ήταν ο τίτλος ρεπορτάζ του αμερικανικού CNBC, στο οποίο επισημαίνεται η δριμεία επιστροφή του πολιτικού ρίσκου στο «παιχνίδι» με την Ελλάδα, αλλά πιο προβοκατόρικα αποτυπώνουν την εξέλιξη οι αριθμοί: το spread των ελληνικών ομολόγων αναρριχήθηκε χθες στις 523 μονάδες βάσης, ενώ και τα CDS αφυπνίσθηκαν από πολύμηνο λήθαργο, με spread 491μ.β. Έτσι, το επιχειρούμενο «διαζύγιο» της κυβέρνησης από το ΔΝΤ προκαλεί ένα βαθύ κλονισμό στον «έρωτα» με τις αγορές.
Μακρύ χρονοδιάγραμμα
Το κυβερνητικό σχέδιο πρώιμου «απογαλακτισμού» από την τρόικα έχασε, λοιπόν, τον μόνο πρόσκαιρο σύμμαχό του, τις αγορές, και μέχρι στιγμής δεν έχει κανέναν σταθερό σύμμαχο ανάμεσα στους δανειστές-εταίρους. Παρ’ ότι ο Σαμαράς έσπευσε να δημοσιοποιήσει ενώπιον της «αυτοκράτειρας» Μέρκελ τους άξονες αυτού του σχεδίου, η καγκελάριος απέφυγε να κάνει την παραμικρή ενθαρρυντική νύξη επ’ αυτού, το ΔΝΤ σήκωσε τους ώμους με απορία και η τρόικα κατέστρωσε ένα πρόγραμμα αξιολόγησης στην Αθήνα, από τη Δευτέρα, σε δύο δόσεις, με άγνωστο χρονοδιάγραμμα λήξης και με περίπου 1.000(!) προαπαιτούμενα των μνημονίων στο μικροσκόπιό της. Μερικές ενδείξεις για το πόσο μακριά μπορεί να πάει το χρονοδιάγραμμα της διαπραγμάτευσης δίνουν η σύνοδος του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον (6-10/10) που θα παρεμβληθεί, η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των stress tests των συστημικών τραπεζών στις 26 Οκτωβρίου και η «διαρροή» που έγινε από την Κομισιόν ότι η διαπραγμάτευση για το ελληνικό χρέος θα ξεκινήσει τον Νοέμβριο.
Αυτό το αναπόδραστο χρονοδιάγραμμα σημαίνει πολύ απλά ότι η 6η αξιολόγηση της τρόικας (και τυπικά τελευταία, σύμφωνα με τις κυβερνητικές προσδοκίες) μπορεί να εκταθεί μέχρι και τον Δεκέμβριο, παραμονές της ψήφισης του (τελικού) σχεδίου Προϋπολογισμού 2015.
Το «αναβαλλόμενο» σκάνδαλο
Ο μόνος φανατικά πιστός σύμμαχος του κυβερνητικού σχεδιασμού είναι, φυσικά, οι τράπεζες. Οι οποίες δεν ανησυχούν τόσο μήπως αδειάσουν τα ταμεία τους στην προοπτική μιας εκλογικής νίκης του ΣΥΡΙΖΑ (όπως ο Άδωνις και ο Σαμαράς) αλλά για το πώς θα ενθυλακώσουν όσο περισσότερα μπορούν μέχρι την ώρα της κρίσεως, δηλαδή μέχρι τα stress tests του Οκτωβρίου. Ένα ακόμη βήμα έγινε με τη ρύθμιση-σκάνδαλο που ψήφισε η κυβερνητική πλειοψηφία για τον αναβαλλόμενο φόρο που υποτίθεται ότι προς το παρόν αντισταθμίζει τις ζημιές από το PSI, αλλά στο εγγύς μέλλον μπορεί να επεκταθεί και σε ενδεχόμενες ζημιές από τις ρυθμίσεις των «κόκκινων δανείων». Το υπερχρεωμένο κράτος εγγυάται ότι θα πληρώσει αυτό τους φόρους που του οφείλει ο μεγάλος μπαταχτσής, το τραπεζικό σύστημα. Σε πρώτη φάση το τραπεζικό καρτέλ, που διασώθηκε με χρήματα που θα πληρώνουν δυο γενιές Ελλήνων, βαφτίζει μια οφειλή του ύψους 3 δισ. σε εποπτικό κεφάλαιο για να περάσει τον πήχη των stress tests της ΕΚΤ, αποκτά τη δυνατότητα να καταγράψει αντίστοιχα κέρδη, αλλά αργότερα αυτά τα εγγυημένα από το κράτος κέρδη μπορεί να φτάσουν τα 10 δισ., ανάλογα με το εύρος των υπό ρύθμιση «κόκκινων δανείων».
Μ’ αυτό το δαιμονικό στην απλοϊκότητά του τρικ (για το οποίο οι εταίροι-δανειστές έχουν κάθε λόγο να κάνουν τα στραβά μάτια, αφού εγγυάται ότι θα πάρουν πίσω και τα δικά τους δανεικά) η κυβέρνηση προσπαθεί να διασώσει πάση θυσία το περίφημο μαξιλάρι των 11,4 δισ., δηλαδή το αποθεματικό του ΤΧΣ που προορίζεται για τις τράπεζες, ανάλογα με τα κεφαλαιακά κενά τους που θα αναδείξουν τα stress tests. Με ανέπαφο αυτό το αποθεματικό ελπίζει ότι θα καλύψει το χρηματοδοτικό κενό της διετίας ή ότι θα διαγράψει αντίστοιχο μέρος χρέους. Το success story θα κρύψει τις βαθιές πληγές του κάτω από μια γυαλιστερή φορεσιά, χωρίς την παραμικρή επαφή με την πραγματικότητα της οικονομίας και, κυρίως, της κοινωνίας.
«Λογικό» και «επικίνδυνο»
Το πρακτορείο Reuters, σε μια ρεαλιστική προσέγγιση που παίρνει υπ’ όψιν την επιφυλακτικότητα των δανειστών, χαρακτηρίζει το κυβερνητικό σενάριο «πολιτικά λογικό», αναφερόμενο στην προσπάθεια του Σαμαρά να περάσει τον σκόπελο της προεδρικής εκλογής, αλλά «επικίνδυνο οικονομικά». Ο λόγος είναι απλός: Ο κατά Σαμαρά οδικός χάρτης εξόδου από το μνημόνιο έχει σχεδόν μηδαμινά ερείσματα στην πραγματική οικονομία και στηρίζεται εξ ολοκλήρου στην εύνοια των αγορών, οι οποίες θα κληθούν να καλύψουν χρηματοδότηση τουλάχιστον 10-15 δισ. ευρώ τον επόμενο χρόνο. Αλλά οι αγορές, με τον καιροσκοπισμό τους, μπορούν ανά πάσα στιγμή να τινάξουν στον αέρα τον κυβερνητικό σχεδιασμό. Μια ακόμη ένδειξη έδωσαν τις τελευταίες μέρες.
Αυτό που δεν βλέπει -ή δεν λέει- η ανάλυση του Reuters είναι ότι η κυβέρνηση Σαμαρά, παρά την απελπισία της, έχει επίγνωση του ρίσκου. Υπόρρητα, λοιπόν, μετατρέπει το ρίσκο των αγορών σε ένα είδος βελούδινου εκβιασμού προς τους εταίρους. «Στηρίξτε και σεις από την πλευρά σας το σχέδιο εξόδου από το Μημόνιο για να ελαχιστοποιήσετε το ρίσκο των αγορών. Μια νέα αποτυχία μπορεί να έχει επιπτώσεις σε όλους», είναι πάνω κάτω το κυβερνητικό μήνυμα.
Αιώνια επιτήρηση
Τι απήχηση έχει αυτός ο… βελουτέ εκβιασμός θα φανεί στο ύφος και το ήθος της μακράς διαπραγμάτευσης που ξεκινά την Τρίτη με την τρόικα. Αν η κυβέρνηση καταφέρει να γίνουν δεκτά τα μικροαιτήματα προς τους δανειστές (φοροελαφρύνσεις, χαλάρωση στόχων για το πλεόνασμα, προϋπολογισμός 2015 κ.λπ.), ίσως σώσει τα προσχήματα. Έτσι κι αλλιώς το αντιστάθμισμα που έχει να προσφέρει στους δανειστές περιλαμβάνει μείζονες «μεταρρυθμίσεις» που θα δεσμεύσουν μακροπρόθεσμα την κοινωνία (νέο ασφαλιστικό, ομαδικές απολύσεις, ξήλωμα συνδικαλιστικών ελευθεριών, λοκ άουτ). Αυτά είναι πεδία έτσι κι αλλιώς «εξω-μνημονιακά». Ανάγονται στη μετά Μνημόνιο, για δεκαετίες (ή τουλάχιστον μέχρι την εξόφληση του 75% του χρέους) επιτήρηση της ελληνικής οικονομίας από το «διευθυντήριο» του ευρωπαϊκού υπερ- μνημονίου (Δημοσιονομικό Σύμφωνο). Και η νέα Κομισιόν του Γιούνκερ, με τις θηριώδεις αρμοδιότητες των 7 αντιπροέδρων της, είναι έτοιμη να αναλάβει αυτή την επιτήρηση από την 1η Νοέμβρη.
