Η Ευρώπη, η Αριστερά και η μεγάλη εικόνα
Είναι σίγουρο ότι αν οι Eυρωεκλογές φωτογραφίσουν την πολιτική πραγματικότητα στην Ευρώπη, η φωτογραφία θα βγει θολή και κουνημένη. Τόσο γιατί δεν εκφράζονται ή παραμορφώνονται πολλές από τις διεργασίες που συμβαίνουν, όσο και γιατί πρόκειται για μια πραγματικότητα σε κίνηση. Ποιος μπορεί να πει με σιγουριά ποια θα είναι η έκβαση όσων εξελίσσονται; Η κρίση, μη βρίσκοντας μόνιμες απαντήσεις, αποκτά πιο έντονα γεωπολιτικές διαστάσεις ενώ ο ρόλος της Ευρώπης στο σύγχρονο κόσμο δεν έχει ξεκαθαριστεί. Η συμπόρευση με τις ΗΠΑ στην περίπτωση της Ουκρανίας αναδεικνύει την προοπτική μιας ευρύτερης σύγκρουσης της «Δύσης» με όσους την αμφισβητούν με απρόβλεπτη συνέχεια. Δύο υπενθυμίσεις της Ιστορίας, ίσως όχι τελείως άσχετες: Μόλις λίγες μέρες πριν, έκλεισαν 15 χρόνια από τους τελευταίους βομβαρδισμούς της Γιουγκοσλαβίας, τον Μάιο του 1999, ενώ τον Αύγουστο συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την έναρξη του A’ Παγκόσμιου (και κυρίως Ευρωπαϊκού) Πολέμου.
Δίπλα σε αυτό που χαρακτηρίζονταν, ήδη πριν δεκαετίες, «έλλειμμα δημοκρατίας» στην Ευρώπη και που είναι λίγο για να περιγράψει τη σύγχρονη μεταδημοκρατία, υπάρχει ένα ακόμα μεγάλο «έλλειμμα». Το έλλειμμα ιδεών στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Ας συγκρίνουμε τη σημερινή εποχή με οποιαδήποτε άλλη στην ευρωπαϊκή Ιστορία. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρχε τέτοια ένδεια σε πολιτικές ιδέες, αντιπαραθέσεις και εναλλακτικές, όσο στην περίοδο από την τελευταία δεκαετία του προηγούμενου αιώνα μέχρι σήμερα. Τα δύο αυτά ελλείμματα βρίσκονται σε σύνδεση μεταξύ τους και αλληλοτροφοδοτούνται. Από τη μια, η υποταγή της πολιτικής στην οικονομία και η χαλιναγώγηση της δημοκρατίας. Από την άλλη, μια καταθλιπτική κυριαρχία στο επίπεδο των ιδεών, της μοναδικής ανεκτής ιδεολογίας, αυτής των αγορών.
Παλιότερα ήταν της μόδας η καταδίκη του κομμουνισμού ως ιδεολογίας που μετατράπηκε σε θρησκευτική πίστη. Σήμερα, η κυριαρχία μιας νέας μονοθεϊστικής θρησκείας, αυτής των αγορών, μοιάζει να έχει βυθίσει την Ευρώπη σε έναν ιδιότυπο σκοταδισμό. Αν παρακολουθήσουμε πώς εκφράζονται οι εκπρόσωποι της πολιτικής και οικονομικής ελίτ για τις αγορές, θα δούμε τα τυπικά χαρακτηριστικά μιας άνευ όρων λατρείας και πίστης σε μια ανώτερη δύναμη, εντελώς έξω και μακριά από τη βούληση των ανθρώπων. Μέσα σε αυτό το κλίμα, κάθε εναλλακτική πορεία καταδικάζεται περίπου σαν αιρετική και ρίχνεται στο πυρ το εξώτερον…
Η γερμανική πολιτική, αφού κυριάρχησε αλλάζοντας προηγούμενους συσχετισμούς και ισορροπίες, βρίσκεται μπροστά σε μια έντονη αμφισβήτηση από διάφορες πλευρές. Ο ευρωσκεπτικισμός που αναπτύσσεται ορμητικά σε μια σειρά χώρες προμηνύει νέες αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις αλλά και ρυθμίσεις, ακόμα και βελούδινα διαζύγια ή σύμφωνα συμβίωσης με διαφορετικούς και πιο χαλαρούς όρους.
Υπάρχει ένα μεγάλο ερώτημα που μπορεί να αναλυθεί σε πολλά ακόμα. Ανάμεσα στην ενοποίηση της Ευρώπης κάτω από τη Γερμανική κυριαρχία και την «επιστροφή» σε μια «Ευρώπη των πατρίδων», κυρίως όμως των μεγάλων παικτών, σε μια προοπτική αναδιπλώσεων και συγκρούσεων, προσφέρονται άλλες λύσεις; Ο Νότος, όχι με τη στενά γεωγραφική έννοια αλλά με εκείνη των χωρών και των λαών που χειμάζονται κάτω από το καθεστώς της δημοσιονομικής πειθαρχίας, μπορεί να ανοίξει ένα διαφορετικό δρόμο; Μέσα από τι είδους διαδικασίες, συνεργασίες και ανατροπές θα μπορούσαν να επανέλθουν στο προσκήνιο οι λαοί; Μπορεί να υπάρξει μια νέα άνοιξη ιδεών, ριζοσπαστισμού, μια επανάσταση δημοκρατίας με σύγχρονους όρους;
Η ευρωπαϊκή Αριστερά φαίνεται να καταγράφει μια αύξηση ποσοστών σε αυτές τις Ευρωεκλογές αλλά αυτή ούτε ποσοτικά ούτε, κυρίως, ποιοτικά είναι αρκετή για να πυροδοτήσει τις, τέτοιου είδους και κλίμακας, αλλαγές που φαίνονται αναγκαίες. Από παντού προκύπτει ότι είναι πιο σημαντικοί οι όροι που χρειάζεται να συγκεντρωθούν για μια διαφορετική σελίδα στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Ότι χρειάζεται μια επιστροφή της πολιτικής, με την πιο σύνθετη έννοια, σε σύνδεση με τα εκατομμύρια των πολιτών, των εργαζόμενων, των νέων που η προοπτική τους δεν ταυτίζεται με τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών και του Βερολίνου.
Την ίδια στιγμή, το φαινόμενο «ΣΥΡΙΖΑ» δεν είναι μικρής και τοπικής σημασίας. Και έχει σημασία, χωρίς κανείς να ξεχνάει τις ελλείψεις και τις αδυναμίες, να μην χάνει τη μεγάλη εικόνα. Μια νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, μια νίκη της Αριστεράς σε μια ευρωπαϊκή χώρα, ανοίγει ή υποδεικνύει μια άλλη προοπτική. Η διαχείριση αυτής της προοπτικής είναι και θα είναι διαρκές ζητούμενο. Η «μικρή εικόνα», αυτή της αδυναμίας του ΣΥΡΙΖΑ να συγκροτήσει ένα δυναμικό ριζοσπαστικό ρεύμα, είναι μεν σημαντικό να μην καλύπτει τη μεγαλύτερη, ωστόσο, θα μπορούσε να αποβεί καθοριστική, αφού θα εντείνονται οι πιέσεις για ενσωμάτωση και προσαρμογή σε μια προσπάθεια να απορροφηθούν οι συστημικοί κίνδυνοι και κραδασμοί. Σε κάθε περίπτωση, η ψήφος της 25ης Μαΐου είναι κρίσιμη και μπορεί να αποβεί καθοριστική για τις εξελίξεις στη χώρα και ευρύτερα.
Γ.Π.
