Συνέντευξη στον Ηλία Σταθάτο
Το θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων αποτελεί, λόγω της οικονομικής αλλά και κοινωνικής σημαντικότητάς του, έναν τομέα ιδιαίτερα κρίσιμο, ένα δυνητικό «χρυσωρυχείο», σύμφωνα με τους ντόπιους αλλά και διεθνείς… μεταρρυθμιστές. Όταν, μάλιστα, στο ζήτημα εμπλέκεται και το κρατο-εργολαβικό σύμπλεγμα, τότε αντιλαμβανόμαστε ποιος είναι ο λόγος που υπάρχει τόση ζέση ώστε οι νέοι, φαραωνικοί και αδιαφανείς σχεδιασμοί για τα απορρίμματα, να διεκπεραιωθούν όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Η διαχείριση απορριμμάτων αποτελεί το νέο εθνικό δείγμα αναφορικά με το πώς γίνονται τα έργα στην Ελλάδα.
Όμως, υπάρχει και άλλος δρόμος. Με τη συνάντηση των συλλογικοτήτων που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 22-23 Φλεβάρη, στο Θέατρο Εμπρός, μετά από πρόσκληση της Πρωτοβουλίας Συνεννόησης για τα Απορρίμματα (ΠΡΩΣΥΝΑΤ), έκλεισε ο κύκλος μιας νέας προσπάθειας συντονισμού ενός ποικιλόμορφου «μπλοκ» κοινωνικών δυνάμεων, κατά κανόνα με κινηματική κατεύθυνση, από όλη ην Ελλάδα (ο κύκλος αυτός είχε ξεκινήσει με αντίστοιχη συνάντηση συλλογικοτήτων της Β. Ελλάδας, περίπου ένα μήνα πριν). Γι’ αυτή την ενδιαφέρουσα αλλά και σημαντική συνάντηση ο Δρόμος μίλησε με τον Τάσο Κεφαλά, μέλος της ΠΡΩΣΥΝΑΤ.
Καταρχήν, θέλουμε να πας πείτε τι είναι ο συντονισμός και τι ακριβώς έγινε το περασμένο Σαββατοκύριακο.
Ουσιαστικά στόχος ήταν να αναβαθμίσουμε αυτήν την άτυπη συνεργασία που εδώ και πολύ καιρό υπάρχει ανάμεσα σε μια σειρά συλλογικότητες και φορείς σε ολόκληρη την Ελλάδα που εμπλέκονται με το θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Στην ουσία, είναι πολύς καιρός που έχει δημιουργηθεί ένα άτυπο δίκτυο και εκείνο που επιδιώξαμε, σε αυτή τη φάση, είναι να δώσουμε μια πιο σταθερή και μόνιμη υπόσταση σε αυτό το θέμα, έτσι ώστε και πιο εύκολα και συστηματικά να επικοινωνούμε και να ανταλλάσουμε εμπειρίες αλλά, κυρίως, να μπορούμε να δώσουμε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και διεισδυτικότητα σε κοινές δράσεις. Αυτή η ανάγκη προέρχεται από το γεγονός πως ήδη βρισκόμαστε σε μια φάση όπου τα πράγματα σε αυτόν τον τομέα ακολουθούν έναν πολύ άσχημο δρόμο. Έχουμε σοβαρές εξελίξεις σε πολλές περιφέρειες. Αναφέρομαι κυρίως στις δημοπρατήσεις μεγάλων έργων επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων, με μια λογική που είναι τελείως αντίθετη με το μοντέλο της εναλλακτικής διαχείρισης που εμείς υποστηρίζουμε.
Αυτό που προέκυψε, αν θέλουμε να μιλήσουμε για το συμπέρασμα από τη συγκεκριμένη προσπάθεια την οποία κάναμε, είναι ότι μάλλον έδωσε καλά αποτελέσματα. Το λέω με την έννοια ότι επιβεβαιώθηκε η ανάγκη συντονισμού και κοινών δράσεων αλλά και συμφωνήσαμε στον βασικό πυρήνα της αντίληψης την οποία θέλουμε να υπερασπιστούμε – και όχι μόνο. Αλλά και σε ορισμένες κοινές δράσεις τις οποίες τις επόμενες ημέρες θα είμαστε σε θέση να τις δημοσιοποιήσουμε.
Η αντίληψή σας ποια είναι;
Η αρχή της αποκεντρωμένης διαχείρισης. Της διαχείρισης δηλαδή που στηρίζεται στην αρχή της εγγύτητας και της μικρής κλίμακας. Αυτής που δίνει βάρος στο δημόσιο χαρακτήρα της διαχείρισης και σε μεθόδους και πρακτικές που δίνουν έμφαση στην πρόληψη, στην διαλογή στην πηγή. Μ’ αυτό τον τρόπο, το μεγαλύτερο μέρος της διαχείρισης να γίνεται κοντά στον πολίτη, κοντά στο σημείο που παράγονται αυτά που συνηθίζουμε να ονομάζουμε απορρίμματα (που στην πράξη είναι στο μεγαλύτερο μέρος τους χρήσιμα υλικά). Να μη χρειάζεται να τα μεταφέρουμε σε θηριώδεις εγκαταστάσεις, σε μακρινές αποστάσεις που δημιουργούν όλες τις προϋποθέσεις για να εμπλακεί το μεγάλο κεφάλαιο, να ιδιωτικοποιηθεί πλήρως και φυσικά να εκτοξευθεί κατακόρυφα το κόστος της διαχείρισης που μετακυλίεται στα δημοτικά τέλη.
Ακούσαμε πως στη συνάντηση αναφέρθηκαν κάποια «καλά παραδείγματα». Μπορείτε να μας πείτε πιο αναλυτικά;
Ήταν μια καλή ευκαιρία να παρουσιαστούν μαζεμένα πολλά τέτοια καλά παραδείγματα και πολλές καλές πρακτικές. Κυρίως αφορούν προσπάθειες, κοινωνικές πρωτοβουλίες επί της ουσίας, όχι πάντα πανομοιότυπες. Εννοώ πως δεν είναι ίδιο το εταιρικό σχήμα, αλλά μοιράζονται κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Είναι προσπάθειες που ξεκινούν από τη βάση. Κατά κανόνα ξεκινούν και παίρνουν αφορμή από την κακή διαχείριση την οποία ασκούν οι δήμοι, η Τοπική Αυτοδιοίκηση και από την αδιαφορία που υπάρχει προς την όλη κατάσταση. Σε αυτή τη φάση επικεντρώνονται κυρίως σε πρακτικές που σχετίζονται με ανακύκλωση, κυρίως συσκευασιών, ενώ αρχίζουμε να έχουμε και παραδείγματα διαχείρισης και οργανικών. Αναφέρομαι στο παράδειγμα της Καλαμάτας και της συνοικιακής κομποστοποίησης. Αυτό, βέβαια, πέρα από το κλίμα και την αύρα της άμεσης εμπλοκής των πολιτών στο ζήτημα, μας φέρνει μπροστά και σε έναν καινούργιο προβληματισμό, για το ποια θα είναι ή θα πρέπει να είναι η θέση τέτοιων κοινωνικών πρωτοβουλιών, συνεταιριστικών μορφών εγχειρημάτων, δηλαδή, σε ένα γενικότερο σύστημα δημόσιας διαχείρισης. Αλλά τα προβλήματα υπάρχουν για να τα αντιμετωπίζουμε και να τα λύνουμε.
Φαντάζομαι πως θα βρούμε και πρακτικούς τρόπους ώστε να μπορέσουμε να συνδυάσουμε αυτές τις κοινωνικές πρωτοβουλίες με το γενικότερο πλαίσιο τις διαχείρισης και να διασφαλίσουμε πως δεν θα εκτραπούν σε άλλους δρόμους, αυτά τα εγχειρήματα.
Υπάρχει κάτι χαρακτηριστικό που ακούστηκε;
Το χαρακτηριστικότερο, και δεν είναι μόνο της συνάντησης, αυτό που προκαλεί τεράστια εντύπωση και είναι το πιο χαρακτηριστικό δείγμα της διαχείρισης η οποία προωθείται από την πολιτεία, και φυσικά στηρίζεται από τους εργολάβους, είναι η τρομερή διαστασιολόγηση των εργοστασίων, τα οποία βρίσκονται σε διαδικασία δημοπράτησης.
Δηλαδή, παρουσιάζεται το εξωφρενικό φαινόμενο να υπάρχουν περιοχές που σχεδιάζεται η κατασκευή εργοστασίων επεξεργασίας σύμμεικτων, και το τονίζω αυτό, σύμμεικτων, δηλαδή χωρίς να έχει προηγηθεί διαλογή.
Τα εν λόγω εργοστάσια έχουν δυναμική μεγαλύτερη από το σύνολο των απορριμμάτων τα οποία παράγονται στην εκάστοτε περιοχή. Είναι απορίας άξιον πώς μπορεί κάποιος να πείσει για αυτό το θέμα και, παράλληλα, να πει ότι θα κάνει ανακύκλωση, κομποστοποίηση και προδιαλογή υλικών. Και βεβαίως το παράλογο της ιστορίας δεν βρίσκεται μόνο στο τεχνικό κομμάτι της υπόθεσης, βρίσκεται και στο κοινωνικό αλλά και στο οικονομικό κομμάτι. Διότι αυτά τα έργα, κατά ένα μεγάλο βαθμό, χρηματοδοτούνται από δημόσιους, εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους, προκειμένου να εξυπηρετήσουν μια συγκεκριμένη λογική στη διαχείριση των απορριμμάτων που στηρίζεται στη ιεράρχηση της διαχείρισης κ.λπ., την οποία έχουν ενσωματώσει στο Εθνικό Δίκαιο.
Αυτό που όμως βλέπουμε στην πράξη, είναι ότι ό,τι είναι δυνατόν προκειμένου να ανατραπεί αυτή η ορθή λογική. Φαίνεται ότι αντί για το κοινωνικό συμφέρον, προτάσσεται το εργολαβικό συμφέρον και η εξυπηρέτησή του.
Να αποσαφηνίσουν τη θέση τους τα αυτοδιοικητικά σχήματα
«Στο καθαρά οργανωτικό κομμάτι αποφασίσαμε να δώσουμε σε αυτή τη συνεργασία, ένα μονιμότερο χαρακτήρα» λέει ο Τάσος Κεφαλάς αναφερόμενος στη συνάντηση συλλογικοτήτων. «Θα βρισκόμαστε πιο τακτικά, θα συναποφασίζουμε και θα προσπαθούμε να αξιοποιούμε τις επεξεργασίες κάθε μίας συλλογικότητας που συμμετέχει στον συντονισμό. Στο καθαρά πρακτικό επίπεδο φαίνεται να συμφωνούμε σε ορισμένες πρώτες δράσεις, από τις οποίες προτεραιότητα έχει η αμφισβήτηση των διαγωνισμών δημοπράτησης και η προσπάθεια να τους σταματήσουμε, με ποικίλους τρόπους και κινηματική αντίληψη. Προτεραιότητα, επίσης, αποτελεί η παρέμβαση, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο, προς τα αυτοδιοικητικά, περιφερειακά σχήματα, ώστε να αποσαφηνίσουν τη θέση τους, και όσον αφορά τους περιφερειακούς σχεδιασμούς αλλά και τους διαγωνισμούς. Οι δήμοι, μάλιστα, πρέπει να αποσαφηνίσουν κατά πόσο έχουν την πρόθεση να εφαρμόσουν τοπικά σχέδια διαχείρισης σε μια λογική που να υποστηρίζει την πρόληψη και την προδιαλογή. Φυσικά, θα συμπεριλάβουμε και δράσεις οι οποίες σχετίζονται με την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ενημέρωση των συμπολιτών μας. Το θέμα είναι πολύ σημαντικό· δεν πρόκειται για επιλογές βραχυπρόθεσμες, αλλά για επιλογές που θα καθορίσουν το είδος της διαλογής των απορριμμάτων που θα ακολουθήσουμε για κάποιες δεκαετίες. Αρκεί να λάβει κανείς υπ’ όψιν του πως οι συμβάσεις που πρόκειται να γίνουν είναι της τάξης των 25-27 χρόνων.
