Ένα χρόνο μετά το θάνατό του, όλοι θυμούνται τη συμβολή του και στο γυναικείο ζήτημα. Της Άλμπα Καρόσιο
Φεμινιστικό κίνημα στη Βενεζουέλα υπάρχει από τα τέλη του 19ου αιώνα. Ωστόσο, οι ιδέες της χειραφέτησης των γυναικών παρέμειναν, σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, ένα σύνολο προτάσεων που έβρισκαν απήχηση μόνο ανάμεσα σε μικρές ομάδες ανθρώπων. Για τους περισσότερους η καταπίεση των γυναικών ήταν αόρατη και κυριαρχούσαν προκαταλήψεις που ταύτιζαν τον φεμινισμό με το μίσος προς τους άντρες.
Χρειάστηκε να φτάσουμε στη διακυβέρνηση της χώρας από τον διοικητή Ούγο Τσάβες για να εξαλειφθούν αυτοί οι δογματισμοί. Ο Τσάβες κατανόησε πως ήταν αδύνατη η οικοδόμηση μιας πραγματικά ίσης κοινωνίας, αν δεν υπάρχει ισότητα μεταξύ αντρών και γυναικών. Αυτός ήταν και ο λόγος που τον οδήγησε να δηλώσει, ξεκάθαρα, ότι δεν υπάρχει σοσιαλισμός χωρίς φεμινισμό. «Χωρίς την πραγματική απελευθέρωση της γυναίκας θα ήταν αδύνατη η πλήρης απελευθέρωση των λαών και είμαι πεισμένος ότι ο αυθεντικός σοσιαλιστής πρέπει να είναι επίσης αυθεντικός φεμινιστής».
Η κοινωνική άνθηση που σήμανε η Μπολιβαριανή Επανάσταση ώθησε τις γυναίκες της Βενεζουέλας να αποκτήσουν εξέχουσα θέση. Και αυτό συνέβη γιατί η κοινοτική οργάνωση που είναι η βάση της λαϊκής εξουσίας, στηρίζεται στη δράση των γυναικών. Στο νέο μοντέλο πολιτικής συμμετοχής οι γυναίκες στις λαϊκές γειτονιές βρήκαν το δικό τους τρόπο ενδυνάμωσης και με την κινητοποίησή τους έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στον ριζοσπαστικό εκδημοκρατισμό.
Η εργασία στο νοικοκυριό, δημιουργός πλούτου
Το Σύνταγμα της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας της Βενεζουέλας άνοιξε νέους κοινωνικούς και πολιτικούς δρόμους και καθιέρωσε το μοντέλο της συμμετοχικής, πρωταγωνιστικής, πολυεθνικής και πολυπολιτισμικής δημοκρατίας. Σε αυτήν οι γυναίκες είναι τα ορατά μέλη της συνταγματικής εξουσίας του λαού. Πρόκειται για το πρώτο Σύνταγμα στο οποίο χρησιμοποιείται, σε όλη του την έκταση, γλώσσα ευαίσθητη που αφορά το γυναικείο φύλο. Πέραν των εκτεταμένων εγγυήσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της αναγνώρισης των σεξουαλικών και αναπαραγωγικών δικαιωμάτων, είναι η πρώτη φορά που η αόρατη και ουσιαστική εργασία των γυναικών στα νοικοκυριά αναγνωρίστηκε ως δημιουργός πλούτου.
Με τον ενθουσιασμό της νέας κοινωνικής συμφωνίας αναπτύχθηκαν καινούργιοι λαικοί κοινοτικοί σχηματισμοί με ευρεία συμμετοχή των γυναικών που, ενώ αγωνίζονταν για πρακτικά και κυρίως ταξικά συμφέροντα, επιβεβαίωναν με τη δράση τους και τη συνειδητοποίηση του φύλου τους. Σε αυτή τη διαδικασία ο διοικητής Τσάβες ενθάρρυνε πολλές φορές τις οργανωμένες γυναίκες να είναι παρούσες στους χώρους του αγώνα, ενός αγώνα που είναι σοσιαλιστικός και φεμινιστικός μαζί.
Η φιλοσοφία της σχέσης σοσιαλισμού και φεμινισμού εκφράστηκε σε πολλές ομιλίες του: «Μέσα στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος είναι αδύνατο να νικήσουμε τον αποκλεισμό και την κακοποίηση των γυναικών, επειδή το καπιταλιστικό σύστημα βασίζεται στις αρνητικές αξίες του αποκλεισμού, του σεξισμού, της βίας, της υποβάθμισης όλων των αξιών και ιδιαίτερα των γυναικών».
Και πάντα διαβεβαίωνε ότι «… η αξιοπρέπεια ενός λαού περνά μέσα από την αξιοπρέπεια των γυναικών», γιατί «… η σοσιαλιστική επανάσταση οφείλει να είναι φεμινιστική, οφείλει να υπερασπίζεται τις γυναίκες που υπήρξαν αντικείμενο εκμετάλλευσης, οι ίδιες και τα παιδιά τους».
Η φεμινιστική παρακαταθήκη του διοικητή Τσάβες αποτυπώνεται καθαρά στις παρακάτω παρεμβάσεις:
– Ο χαρακτηρισμός της Επανάστασης ως φεμινιστική, κατανοώντας ότι για την απελευθέρωση του λαού είναι απαραίτητη η απελευθέρωση της γυναίκας.
– Η εμπιστοσύνη στην ικανότητα και δράση των γυναικών, καθώς και στην αφοσίωσή τους στην Επανάσταση.
– Η ώθηση στην προβολή και τη σημασία των γυναικών και η πολιτική προτεραιότητα της ισότητας και της κοινωνικής ένταξης όλων.
– Η υποστήριξη στις ανύπαντρες μητέρες που μεγαλώνουν μόνες τα παιδιά τους, απελευθερώνοντας μ’ αυτό τον τρόπο μια ολόκληρη γενιά από τη φτώχεια (Αποστολή Μητέρες της Γειτονιάς).
– Η οικονομική υποστήριξη στις πιο φτωχές γυναίκες (Μικροδάνεια Banmujer).
– Η αναγνώριση της αξίας της εργασίας στο νοικοκυριό και η κοινωνική ασφάλιση των γιαγιάδων (Μπολιβαριανό Σύνταγμα, άρθ. 88).
– Η δημιουργία ενός θεσμού για την προώθηση της ισότητας των φύλων.
– Το κοινωνικό κλίμα που επέτρεψε την προώθηση του νόμου που αφορά τη βία κατά των γυναικών.
– Η γυναίκα είναι κινητήριος δύναμη των κοινωνικών μετασχηματισμών.
– Η νομιμοποίηση των φεμινιστικών ιδεών και του αγώνα ενάντια στην πατριαρχία.
* Από άρθρο της στο Correo del Orinoco
Μετάφραση: Νατάσσα Ακριβάκη
