Η σημειολογία και η ουσία της νέας δομής στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή του Γιούνκερ
Ο νέος, «αιρετός» πρόεδρος της Κομισιόν έκανε το ντεμπούτο του με μια δομική αλλαγή στη σύνθεση της Επιτροπής των 27 επιτρόπων, εκ των οποίων οι επτά είναι αντιπρόεδροι. Δεν μοίρασε απλώς τα χαρτοφυλάκια στους εκλεκτούς των κυβερνήσεων των 27 χωρών (συν ο εαυτός του, 28). Φρόντισε να εκπροσωπηθεί στην Επιτροπή ακόμη και η σκιώδης εξουσία του πολυάνθρωπου lobbying που πολιορκεί την ευρωπαϊκή γραφειοκρατία και τους ευρωβουλευτές, υπαγορεύοντας οδηγίες και κανονισμούς. Εμβληματική περίπτωση ο Βρετανός Τζόναθαν Χιλ, μέτοχος και εκπρόσωπος μιας από τις μεγαλύτερες εταιρίες δημοσίων σχέσεων, της Huntsworth, στην οποία ανήκουν εταιρείες lobbying εγκατεστημένες στις Βρυξέλλες, με πελάτες πολυεθνικές και διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, όπως η HSBC. Ο κύριος αυτός -λόρδος κατά κυριολεξία- ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο της Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας, σαν τον λύκο που φυλάει τα πρόβατα.
Υπάρχουν κι άλλα ανάλογου ενδιαφέροντος πρόσωπα στη νέα Κομισιόν, όπως ο Ισπανός επίτροπος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, που διατηρεί συμφέροντα σε πετρελαϊκή εταιρία. Αλλά το σημαντικότερο στη νέα Κομισιόν δεν είναι τα πρόσωπα, αλλά το δομικό τρικ των επτά «υπερεπιτρόπων». Με το τρικ αυτό, η νέα Κομισιόν, η de facto ευρωπαϊκή κυβέρνηση, αποκτά τους επιτηρητές της. Την τρόικά της, τελικά.
Η σύνθεση των «αντιθέτων»
Το κρίσιμο είναι η σύνθεση των χαρτοφυλακίων των αντιπροέδρων, που θα λογοδοτούν στον Γιούνκερ. Το πρωτόκολλο που επικρατούσε μέχρι τώρα στην Κομισιόν επέβαλλε συμβιβασμό στην περίπτωση «σύγκρουσης συμφερόντων και ενδιαφερόντων» μεταξύ επιτρόπων. Για παράδειγμα, ο επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς έκανε ό,τι μπορούσε για να περάσουν στο Ευρωκοινοβούλιο νομοθετήματα που διευκολύνουν τις ποικίλες «απελευθερώσεις» των αγορών, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις στην Απασχόληση ή στο Περιβάλλον. Έρχονταν, όμως, οι αντίστοιχοι επίτροποι και έθεταν κάποια όρια, έστω και προσχηματικά, προκειμένου να μην προκύπτουν παραβιάσεις άλλων κοινοτικών νομοθετημάτων που θεμελίωναν εργασιακά δικαιώματα ή οικολογικούς φραγμούς. Απ’ αυτό προέκυπτε κάποια ισορροπία στα τελικά νομοθετήματα.
Στη νέα Κομισιόν, στα χαρτοφυλάκια των αντιπροέδρων υπάρχουν περίεργες συνθέσεις «αντιτιθέμενων» κύκλων. Για παράδειγμα, ο Φιλανδός Γίρκι Κατάινεν κρατάει στις μασχάλες του τα «καρπούζια» Απασχόληση, Ανάπτυξη, Επενδύσεις, Ανταγωνιστικότητα. Πράγμα που σημαίνει ότι η επαναρρύθμιση-απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και οι πολιτικές απασχόλησης θα χωρέσουν στο νεοφιλελεύθερο κοστούμι της «ανταγωνιστικότητας». Ακραία έκφραση αυτής της σύνθεσης ήταν η πολιτική της τρόικας στην Ελλάδα, που επέβαλε ως όρο ενίσχυσης της «ανταγωνιστικότητας» την εσωτερική υποτίμηση και την κατάργηση των όποιων θεσμών προστασίας της εργασίας διατηρούνταν.
Το οξύμωρο χαρτοφυλάκιο
Άλλο παράδειγμα είναι η σύνθεση του κοινοτικού Προϋπολογισμού και του Ανθρώπινου Δυναμικού στο χαρτοφυλάκιο της Βουλγάρας υπερεπιτρόπου Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, με σημαντικά νεοφιλελεύθερα δείγματα γραφής. Από τη σύνθεση αυτή μπορεί κανείς να περιμένει την ανακατεύθυνση του πακτωλού των κοινοτικών πόρων που αφορούν εκπαίδευση και κατάρτιση σε μια λογική που αντιμετωπίζει τους νέους ως αναλώσιμους «πόρους» για τις αγορές. Αντίστοιχες, τέλος, συνθέσεις «αντιθέτων» αποτυπώνονται στο χαρτοφυλάκιο του Εσθονού Άντρους Άνσιπ (Ψηφιακή Οικονομία, Ενιαία Αγορά) και του Λεττονού Βάλντις Ντομπροβόσκις (Ευρώ, Κοινωνικός Διάλογος). Για τον πρώτο μπορεί να υποθέσει κανείς ότι θα αξιοποιηθούν στο έπακρο οι δυνατότητες της ψηφιακής οικονομίας να καταλύει τα σύνορα και να υπερβαίνει τους όποιους φραγμούς ορθώνουν οι εθνικές γραφειοκρατίες. Η δεύτερη σύνθεση, «ευρώ και κοινωνικός διάλογος», κινείται στα όρια του οξύμωρου: η διαχείριση του ευρώ έχει εξαρχής «στεγανοποιηθεί» από την πολιτική λειτουργία της Ευρωζώνης, αφού αποτελεί μονοπώλιο της «ανεξάρτητης» ΕΚΤ. Η παρενέργεια είναι ότι το ευρώ έχει προκαλέσει τρομακτικές γεωγραφικές και κοινωνικές αντιθέσεις και ανισότητες. Η Κομισιόν του Γιούνκερ φαίνεται ότι φιλοδοξεί να δημιουργήσει μια πιο ζωηρή κοινωνική συμμαχία γύρω από το κοινό νόμισμα, το οποίο αλλού σωρεύει κοινωνικά και οικονομικά ερείπια, κι αλλού αποδίδει τεράστιες υπεραξίες.
