του Νεκτάριου Καστρινάκη*
Το 1990 ξεκίνησε η διεθνής προσπάθεια για την αποκωδικοποίηση του γονιδιώματος του ανθρώπου. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν επιστήμονες και ερευνητικά κέντρα των ΗΠΑ, Βρετανίας, Γαλλίας Γερμανίας, Κίνας και Ιαπωνίας. Χρειάστηκαν 13 χρόνια (τελείωσε το 2003) για να ολοκληρωθεί η χαρτογράφηση των 20.500 γονιδίων που απαρτίζουν το ανθρώπινο γονιδίωμα και αποτελούνται από 3,2 δισεκατομμύρια «γράμματα», δηλαδή ζευγάρια των τεσσάρων χημικών στοιχείων από τα οποία συνίστανται τα γονίδια. Επενδύθηκαν σε αυτό το πρόγραμμα πάνω από 4 δισεκατομμύρια δολάρια. Είναι ένα μνημειώδες επίτευγμα του ανθρώπου, στην ίδια κλίμακα με αυτά της εφεύρεσης των πρώτων εργαλείων ή του τροχού. Οι εφαρμογές που έχει είναι αμέτρητες και οι δυνατότητες που προσφέρονται, τώρα, στους ερευνητές πολλών κλάδων της επιστήμης ασύλληπτες.
Δεν θα μπορούσε να αναληφθεί ένα αντίστοιχο πρόγραμμα έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες για την αποκωδικοποίηση του «γονιδιώματος της αγοράς»; Από οικονομική άποψη είναι ένα πολύ συμφέρον και λογικό βήμα για την ανθρωπότητα, αν σκεφτούμε ότι η τελευταία οικονομική κρίση του 2007-9 κόστισε, σε χρηματικές αξίες, τουλάχιστον 55 τρισεκ. δολάρια. Αν η ερμηνεία των κρίσεων, ως κρίσεων υπερπαραγωγής, δηλαδή ως αποτέλεσμα μιας ασυμφωνίας ανάμεσα στον όγκο των επενδύσεων που γίνονται και στον όγκο των προϊόντων που μπορούν να πουληθούν με κέρδος είναι σωστό, γιατί να μην προσπαθήσουμε να επινοήσουμε έναν τρόπο υπολογισμού αυτών των δύο μεγεθών; Από τεχνική άποψη νομίζω ότι είναι απόλυτα εφικτό, να σκεφτούμε τις δυνατότητες διασύνδεσης όλων των σημείων πώλησης αγαθών μέσω του Ίντερνετ και τις υπολογιστικές δυνατότητες της σημερινών υπερυπολογιστών. Για παράδειγμα, ο υπολογιστής που χρησιμοποιεί η μετεωρολογική υπηρεσία του BBC για να «τρέχει» μοντέλα πρόβλεψης της εξέλιξης των καιρικών φαινομένων έχουν τη δυνατότητα δέκα δισεκατομμυρίων υπολογισμών το δευτερόλεπτο! Η εποχή που ο Adam Smith, ο πατέρας του φιλελευθερισμού και της σύγχρονης πολιτικής οικονομίας, υποστήριζε ότι δεν υπάρχει δυνατότητα υπολογισμού των συναλλαγών που λαμβάνουν χώρα στην αγορά γιατί, απλούστατα, ο αριθμός τους είναι πολύ μεγάλος για οποιοδήποτε θνητό, έχει πια περάσει.
Γιατί, λοιπόν, να επιμένουμε σε ένα θεσμό ξεπερασμένο και τόσο καταστροφικό; Η απάντηση πρέπει να είναι πολιτική: Oι πολιτικές και επιστημονικές ελίτ δεν ενδιαφέρονται για ένα τέτοιο επιστημονικό πρόγραμμα γιατί απλούστατα θα άνοιγε το δρόμο για το σχεδιασμό της οικονομίας, θα υπονόμευε το μύθο ότι η ελεύθερη αγορά είναι ο μόνος τρόπος οργάνωσης της οικονομίας και σε τελική ανάλυση θα έθετε σε «κίνδυνο» τις οικονομικές ανισότητες που αυτές οι ελίτ θέλουν με κάθε τρόπο να διατηρήσουν.
* Ο Νεκτάριος Καστρινάκης είναι Πολιτικός Επιστήμονας, MA University of Warwick
