Το απαραίτητο συμπλήρωμα της μνημονιακής διάλυσης
του Βαγγέλη Χρήστου*
Ο χώρος της Tριτοβάθμιας Eκπαίδευσης μπαίνει ξανά στο στόχαστρο, καθώς τρόικα και κυβέρνηση επιχειρούν να επιβάλουν ένα ασφυκτικό πλαίσιο λειτουργίας στα ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας, στοχεύοντας στην πλήρη ιδιωτικοποίησή τους, αλλά και στην πειθάρχηση του υψηλά εξειδικευμένου και μορφωμένου κομματιού της νεολαίας.
Την ίδια στιγμή που οι οικογένειες χιλιάδων φοιτητών αδυνατούν να εξασφαλίσουν τους πόρους για σπουδές, που κάθε σπίτι αντί για έναν εργαζόμενο έχει τουλάχιστον έναν απολυμένο, την κυβέρνηση φαίνεται να την απασχολεί πώς θα τιμωρήσει και θα πάρει ρεβάνς για ό,τι δεν είχαν καταφέρει όλες οι προηγούμενες. Πώς να εξηγηθεί αλλιώς ότι η πρώτη πράξη του νέου υπουργού Παιδείας, Ανδρ. Λοβέρδου, ήταν η νομοθετική ρύθμιση που οδηγεί στη διαγραφή πάνω από 100.000 φοιτητές. Ο υπουργός που, πέρα από τον πολυδιάστατο πολιτικό του βίο, έγινε γνωστός για τη στάση του στο υπουργείο Υγείας, έρχεται να επιβάλει την τάξη και στο πανεπιστήμιο.
Οι διαγραφές έρχονται να προστεθούν δίπλα στη διαθεσιμότητα-απόλυση 1.700 διοικητικών υπαλλήλων σε 8 ΑΕΙ της χώρας, με αποτέλεσμα η λειτουργία πολλών ιδρυμάτων να βρίσκεται στον αέρα. Έρχονται λίγο πριν ψηφιστούν οι νέοι οργανισμοί και εσωτερικοί κανονισμοί στα ιδρύματα από νέες, «πρόθυμες» πρυτανικές Αρχές και συμβούλια, καταργώντας στην πράξη το αυτοδιοίκητο της λειτουργίας τους. Έρχονται δίπλα στην αυξανόμενη διαρροή από την υποχρεωτική εκπαίδευση και τη σταδιακή εγκατάλειψη του μαζικού πανεπιστημίου των μεταπολιτευτικών χρόνων. Έρχονται πάνω στα ερείπια μιας χώρας η οποία βρίσκεται στην τρίτη χαμηλότερη θέση στην Ε.Ε. σε δαπάνες για τη δημόσια Παιδεία και έρευνα, μετά τη Βουλγαρία και τη Σλοβενία. Και, βέβαια, τη στιγμή που οι εν λόγω «αιώνιοι φοιτητές» δεν κοστίζουν τίποτα απολύτως, μια και δεν έχουν δικαίωμα καμίας φοιτητικής παροχής.
Το πανεπιστήμιο της νέας εποχής
Το νέο πανεπιστήμιο είναι εδώ και είναι πλήρως αντίστοιχο της Ελλάδας που δημιουργείται τα 4 τελευταία χρόνια. Υποχρηματοδοτημένο, υπολειτουργικό, μικρότερο, ασφυκτικό για όσους φοιτούν και εργάζονται σε αυτό. Εξαρτημένο σχεδόν αποκλειστικά από τις μικρές ευρωπαϊκές χρηματοδοτικές ροές, τις δωρεές, τα μεγάλα ιδιωτικά επιχειρηματικά συμφέροντα. Καλλιεργώντας την ηττοπάθεια, τον ανταγωνισμό, τον ατομικό δρόμο, διαλύοντας ό,τι θύμιζε συλλογικότητα και δημιουργία.
Αναγκασμένο να παράγει ερευνητικό δυναμικό το οποίο θα φεύγει κακήν κακώς στο εξωτερικό (πάνω από 150.000 έχουν φύγει τα τελευταία χρόνια). Αδιάφορο για τις κοινωνικές εξελίξεις, έξω από τις ανάγκες του λαού και της χώρας.
Και, κυρίως, προσπαθώντας να κάμψει το φρόνημα των νέων που σπουδάζουν και των επιστημόνων που ακόμα επιμένουν να προσπαθούν να δουλέψουν σε αυτό. Δίνοντας την ιδέα ότι εδώ δεν μπορούμε, δεν είμαστε ικανοί, παρά μόνο να διαχειριστούμε τη μιζέρια, ελπίζοντας να φύγουμε στο εξωτερικό και να βρούμε μια διέξοδο.
Η απάντηση της ακαδημαϊκής κοινότητας συνολικά, και ενώ βρισκόμαστε στην αρχή της εξεταστικής περιόδου, φαίνεται αναιμική. Εξαιρέσεις η θετική απόφαση της συγκλήτου του ΑΠΘ, οι δηλώσεις ανυπακοής κάποιων καθηγητών και σκόρπιες πρωτοβουλίες αριστερών συλλογικοτήτων, μειοψηφικής όμως φυσιογνωμίας και απεύθυνσης, δεν φαίνεται να συγκροτούν ένα αντίπαλο ρεύμα. Απαιτούνται πρωτοβουλίες και προτάσεις ανατακτικές που να συγκινήσουν και να κινητοποιήσουν τη μεγάλη πλειοψηφία, έξω από τα καθιερωμένα πλαίσια και τις γνωστές πρακτικές.
Νέες ιδέες και νέες μορφές
Είναι αναγκαίο ένα πολιτικό και μορφωτικό κίνημα που να αποκαλύπτει τι συμβαίνει, να ενώνει όσους μπορούν να ενωθούν. Αγωνιώντας στην πράξη για το πώς μπορεί να υπάρξει μια κοινότητα καθηγητών, φοιτητών, εργαζόμενων κόντρα στη σημερινή διάλυση. Ανοίγοντας το διάλογο για το ποιο πανεπιστήμιο θέλουμε, σε ποια χώρα το θέλουμε, με ποιο ρόλο αλλά και με ποιες τομές σε σχέση με το πανεπιστήμιο της μεταπολίτευσης.
Δίνοντας χώρο για να ευδοκιμήσουν νέες ιδέες αλλά και νέες μορφές οργάνωσης. Για παράδειγμα, μια μεγάλη πρωτοβουλία για τις διαγραφές φοιτητών, με απεύθυνση και στις τοπικές κοινωνίες, και προτάσεις για το πώς θέλουμε να υπάρχει το δημόσιο πανεπιστήμιο, θα μπορούσε να ταρακουνήσει την αφασία και ίσως να ήταν πιο ουσιαστική από το πάγωμα της σκέψης και το γνωστό σχήμα συνέλευση-κατάληψη-διαδήλωση που δείχνει διαρκώς τα όριά του.
Οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί είναι πολλές και τα νέα κινήματα δίνουν αρκετό υλικό. Μόνο μια διαφορετική πράξη, μακριά από συνθήματα και ευκολίες, μπορεί να ανοίξει νέους δρόμους αμφισβήτησης της σημερινής διάλυσης.
* Ο Βαγγέλης Χρήστου είναι μεταπτυχιακός φοιτητής Ιατρικής ΕΚΠΑ
