Η ΕΚΤ ξεγύμνωσε το κυβερνητικό σχέδιο αποκαλύπτοντας
ότι η «έξοδος από το μνημόνιο» είναι η είσοδος στο επόμενο
Φανταστείτε ένα θανατοποινίτη. Του έχει απαγγελθεί η καταδίκη σε θάνατο, του έχει ανακοινωθεί και ημερομηνία, ώρα και τόπος εκτέλεσης, αλλά του διατίθεται μια ελευθερία: να διαλέξει το μέσο εκτέλεσής του. Κάπως έτσι πρέπει να «διαβάσουμε» την ετυμηγορία του Ντράγκι για τους όρους υπό τους οποίους οι ελληνικές τράπεζες θα μπορούν να διαθέσουν καλυμμένα ομόλογα και τα τιτλοποιημένα δάνειά τους για να αντλήσουν ρευστότητα από το «θησαυροφυλάκιο» της Φρανγκφούρτης. «Προϋπόθεση είναι ένα επίσημο, ευρωπαϊκό πρόγραμμα στήριξης και εποπτείας», είπε ο άρχων του ευρώ. Κι ένας (ανώνυμος) αξιωματούχος της Ευρωζώνης προσπάθησε μέσω του Bloomberg να χρυσώσει το χάπι: «Η κυβέρνηση της χώρας μπορεί να επιλέξει τι είδους εποπτεία θα είναι αυτή». Ακριβώς όπως ο θανατοποινίτης έχει την ελευθερία να επιλέξει το μέσο της εκτέλεσής του.
Ο χρησμός Ντράγκι
Στην προκειμένη περίπτωση, προς εκτέλεση οδηγείται το όνειρο της συγκυβέρνησης για απόδραση από τη φυλακή του Μνημονίου, έστω κι αν αυτό που βρίσκεται έξω από τα σίδερά της είναι η λίγο πιο ευρύχωρη φυλακή της ευρωπαϊκής επιτήρησης, σύμφωνα με τους κανόνες του Δημοσιονομικού Συμφώνου και του Συμφώνου για το Ευρώ. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του τακτικού πλέον επισκέπτη της Αθήνας προέδρου της Κομισιόν να στηρίξει τον Σαμαρά με τη χθεσινή του επίσκεψη, παρά τις υποσχέσεις του υποψήφιου επιτρόπου Οικονομικών, Πιερ Μοσκοβισί, για «μεταρρύθμιση» της τρόικας, ο Μάριο Ντράγκι κατέστησε την Πέμπτη σαφές ότι η ελληνική κυβέρνηση (αυτή και οποιαδήποτε ενδεχομένως την διαδεχθεί) θα αντιμετωπίσει τον βρόχο ενός νέου μνημονίου.
Ο χρησμός Ντράγκι για «επίσημο και ευρωπαϊκό πρόγραμμα στήριξης» ερμηνεύεται ήδη από αξιωματούχους της ΕΚΤ ως νέο δανειακό ή άλλο πρόγραμμα ευρωπαϊκής εγγύησης της χρηματοδότησης που θα αντλήσουν οι ελληνικές τράπεζες από το πρώτο βήμα «ποσοτικής χαλάρωσης» της Φρανκφούρτης. Μάλιστα, βάσιμα μπορεί να υποθέσει κανείς ότι αν και όταν η ΕΚΤ ενεργοποιήσει και το τελευταίο, καθεαυτό όπλο «ποσοτικής χαλάρωσης», δηλαδή την απευθείας αγορά κρατικών ομολόγων, θα απαιτήσει ακόμη ισχυρότερες ευρωπαϊκές εγγυήσεις, και άρα ακόμη πιο δεσμευτικό πρόγραμμα επιτήρησης (μνημόνιο) για την Ελλάδα με την χαμηλότερη πιστοληπτική αξιολόγηση.
Εξαίρεση στην «ευελιξία»
Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Τον Δεκέμβριο τελειώνει ο ευρωπαϊκός δανεισμός και από τον Ιανουάριο μέχρι και το 2016 συνεχίζεται ο δανεισμός του ΔΝΤ και η ανά τρίμηνο αξιολόγηση του προγράμματος στήριξης. Σε ένα περιβάλλον που οι υπερχρεωμένοι «κολοσσοί» της Ευρωζώνης, Γαλλία και Ιταλία, διεκδικούν στην πράξη την «ευελιξία» στους ιερούς κανόνες της δημοσιονομικής «ορθοδοξίας» (έλλειμμα, χρέος, πληθωρισμός, με τον τελευταίο άνευ ουσίας σε συνθήκες ύφεσης), είναι φυσιολογικό ότι στον Μ. Ντράγκι δεν επαρκεί η εξαμηνιαία ρουτίνα της ευρωπαϊκής επιτήρησης. Άλλωστε, μια και είναι δεδομένο ότι Κομισιόν, Eurogroup και ΕΚΤ θα χρειαστεί να κάνουν τα στραβά μάτια για τα δημοσιονομικά παραστρατήματα του Ολάντ και του Ρέντσι, όπως έκαναν προ δεκαετίας και για τη Γερμανία, είναι δύσκολο να απαιτήσουν άκαμπτη εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας για την Ελλάδα κι άλλες αδύναμες χώρες. Γι’ αυτό και ο Ντράγκι παραπέμπει σαφώς σε νέο πρόγραμμα. Η de facto ευελιξία στο πειραματόζωο Ελλάδα θα αναιρείται λόγω νέου μνημονίου.
Οι ανακεφαλαιοποιημένες με λεφτά των φορολογούμενων και ιδιωτικοποιούμενες με ζημία του κράτους συστημικές τράπεζες αδημονούν για το μάνα εκ Φρανγφούρτης. Με τα κριτήρια που ανακοίνωσε προ ημερών ο Ντράγκι θα μπορούσαν να διεκδικήσουν από την ΕΚΤ μια χρηματοδότηση που κυμαίνεται μεταξύ 9 και 15 δισ. ευρώ, εφόσον πράγματι τα καλυμμένα ομόλογα και τα τιτλοποιημένα δάνεια που διαθέτουν είναι μεταξύ 28 και 44 δισ. (Citi). Αυτά τα ποσά προσδιορίζουν σε ένα βαθμό και το εύρος του νέου «ευρωπαϊκού προγράμματος» που υπονοεί ο επικεφαλής της ΕΚΤ για να φτάσει και στην Ελλάδα η πολυπόθητη ρευστότητα.
Οι εναλλακτικές…
Η «εκτέλεση», λοιπόν, είναι δεδομένη, παραμένει όμως μυστήριο η τελική μορφή της. Αν η συγκυβέρνηση Σαμαρά επιβιώσει μέχρι το τέλος του έτους και επιχειρήσει μια άμεση απεξάρτηση από το υπόλοιπο δανεισμού του ΔΝΤ (περίπου 12 δισ.), αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αναπληρώσει τη χρηματοδότηση αυτή με δανεισμό από τις αγορές. Με τι επιτόκιο; Με το 6,5%-7% που φωτογραφίζουν μέχρι σήμερα τα spreads των δεκαετών ομολόγων. Ας υποθέσουμε ότι, εν μέρει, αυτό μπορεί να αντισταθμιστεί με τη χρήση του περίφημου «μαξιλαριού» των 11 δισ. του ΤΧΣ, πράγμα που εξαρτάται από την επίδοση των συστημικών τραπεζών στα stress tests στα μέσα του μηνός. Όταν, όμως, ο Ντράγκι εξ ορισμού θέτει τις ελληνικές τράπεζες σε πολιτική «παρένθεση» ως προς την πρόσβασή τους στα νέα εργαλεία χρηματοδότησης (αξιολόγηση ενεχύρων, νέο μνημόνιο) είναι μάλλον απίθανο να βγουν αλώβητες από τα stress tests και χωρίς ανάγκη να αντλήσουν χρήματα από το υπόλοιπο της ανακεφαλαιοποίησης. Πολύ περισσότερο που η δρομολογούμενη ρύθμιση των «κόκκινων δανείων» θα διευρύνει τα κεφαλαιακά κενά τους.
…Και ο μονόδρομος
Ουσιαστικά, η συγκυβέρνηση και οι δανειστές έχουν να διαχειριστούν έναν φαύλο κύκλο στον οποίο το σημείο ολοκλήρωσης είναι ένα αναπόφευκτο νέο πρόγραμμα στήριξης και ένα νέο μνημόνιο, ανεξάρτητα από το πώς θα βαφτιστεί. Αν οι Ευρωπαίοι εταίροι αποφασίσουν να στηρίξουν την κατά Σαμαρά έξοδο από το Μνημόνιο, με αποδέσμευση του ΔΝΤ και ενθάρρυνση του δανεισμού, θα πρέπει προηγουμένως να εγγυηθούν στις αγορές και στην ΕΚΤ που θα πάρουν τα νέα ομόλογα ότι θα πάρουν τα λεφτά τους πίσω. Για να συμβεί αυτό πρέπει να προκαλέσουν μια καλύτερη πιστοληπτική αξιολόγηση του ελληνικού χρέους, κι αυτό με τη σειρά του σημαίνει απόδειξη της βιωσιμότητάς του.
Ο μόνος τρόπος που διαθέτουν γι’ αυτό είναι μια πειστική νέα αναδιάρθρωσή του στην επικείμενη τον Νοέμβριο σχετική συζήτηση. Αλλά, ακόμη κι αν αυτή η νέα αναδιάρθρωση δεν περιλάβει καθόλου ονομαστικό κούρεμα και περιοριστεί σε επιμήκυνση και μείωση επιτοκίων, είναι δεδομένο ότι θα χαρακτηριστεί νέο πρόγραμμα στήριξης και ότι θα συνοδευτεί από νέο μνημόνιο. Αυτό το έχουν καταστήσει σαφές όλοι οι «παίκτες» (EFSF, ΔΝΤ, Σόιμπλε με κάθε ευκαιρία) κι αυτό είχε υπ’ όψιν του και ο Ντράγκι όταν αποσαφήνισε τους όρους υπό τους οποίους οι ελληνικές τράπεζες θα έχουν πρόσβαση στη νέα ρευστότητα που παρέχει.
Συμπέρασμα: Όλες οι εναλλακτικές οδοί που διαθέτει η συγκυβέρνηση για να δώσει υπόσταση στη φενάκη της «εξόδου από το Μνημόνιο» -αποδέσμευση από το ΔΝΤ, έξοδος στις αγορές, αποθεματικό ΤΧΣ, πρόσβαση στο πουγκί της ΕΚΤ- καταλήγουν στον ίδιο μονόδρομο. Το επόμενο μνημόνιο. σσσσ
