του Γιώργου Καλαντζή
Η ενασχόληση με τους υπερήρωες και το genre των comics είναι ένα άλμα, ένα ταξίδι: ένα ταξίδι από τον κόσμο που παρατηρώ με τα δικά μου μάτια προς έναν κόσμο που θυμίζει τον δικό μας κατά πολύ, αλλά αυτή τη φορά σκιαγραφημένο μέσα από τα μάτια του ήρωα. Όλα τα γνώριμα στοιχεία είναι εκεί: η ανάγκη για υπέρβαση, το καλό ενάντια στο κακό, οι ίδιες δεσμεύσεις και οι ίδιες δεοντικές δυνάμεις που δρουν μεταξύ προσώπων, πράγματα που συνιστούν τις ίδιες αρχέγονες ορμές που κινητοποιούν τους κοινούς θνητούς του δικού μας πεδίου εδώ και αιώνες. Η δύναμη του ήρωα αίρει μεν μερικούς από τους περιορισμούς που κρατούν εμάς, τους κοινούς θνητούς, καθηλωμένους στην κατάστασή μας, αλλά εν τέλει βρίσκεται και ο ίδιος δέσμιος σε κάτι αντίστοιχο. Αν και ο ήρωας αποτελεί προβολή των δικών μας αναγκών σε ένα φανταστικό κόσμο κι εξομολόγηση των αδυναμιών μας, τελικά στέκει και ο ίδιος αδύναμος μπροστά σε μερικές καταστάσεις: το κακό δεν εξαλείφεται, οι ηθικές αστοχίες συνεχίζουν να καταδιώκουν και τους πιο ενάρετους χαρακτήρες, ο θάνατος δεν παύει να αποτελεί έναν εχθρό που ενεδρεύει παντού και η αγάπη συνιστά το υπέρτατο κίνητρο και την πιο δυνατή συνθήκη μεταξύ των ανθρώπων και των υπερανθρώπων. Αν αντικρίζουμε τον ήρωα και τον κόσμο του ως κάτι το ανοίκειο, πρέπει ταυτόχρονα να παραδεχτούμε ότι υπάρχει κάτι το ύποπτα οικείο μέσα σε όλο αυτό…
…κάτι που θα έπρεπε να περιμένουμε. Ο ήρωας όπως προαναφέραμε συντηρείται από την ανάγκη μας για υπέρβαση, από τη συναίσθηση της ίδιας της αδυναμίας μας σε πολλά επίπεδα, καθώς όχι μόνο οι ίδιοι αναπαράγουμε το κακό που κατακρίνουμε, αλλά αποτυγχάνουμε συχνά να ανταποκριθούμε στις ηθικές δεσμεύσεις που συνιστούν τον κόσμο των προσώπων, μέσα στον οποίο ζούμε. Η συναίσθηση αυτή όμως συνιστά από μόνη της μία υπέρβαση. Η ικανότητά μας να ονειρευόμαστε ιδανικούς κόσμους και η αντίληψη της αδυναμίας μας να τους υλοποιήσουμε είναι ενδεικτικές της φύσης ενός μυστηριώδους όντος, που στέκει διαρκώς παγιδευμένο στη διαλεκτική μεταξύ ύλης και πνεύματος. Ο άνθρωπος ως γνωστόν είναι ον –με Καντιανούς όρους- τόσο του φαινομένου, όσο και του νοουμένου, τόσο της αιτιοκρατίας, όσο και της ελευθερίας. Κατά συνέπεια, καθώς αναλογιζόμαστε τους κόσμους που κατασκευάζουμε στις ιστορίες των comics, έχουμε ήδη περάσει μέσα από το αίνιγμα του «ποιος είναι ο άνθρωπος» και φυσικά του «ποιος είναι ο εαυτός μου», για να καταλήξουμε στο «ποιος είναι ο ήρωας». Με άλλα λόγια μέσα από ένα «οικείο-ανοίκειο», τον ίδιο μας τον εαυτό, χτίζουμε ένα άλλο. Αν ακούσουμε τις φωνές του σύμπαντος των υπερηρώων, ακούμε ουσιαστικά καμουφλαρισμένες τις δικές μας φωνές κι επιθυμίες και καταλήγουμε ακόμη μία φορά στο συμπέρασμα ότι αν θέλουμε να αντικρύσουμε κάτι μυστήριο, το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να κοιτάξουμε στον καθρέφτη μας.
* Ο Γιώργος Καλαντζής είναι υποψήφιος διδάκτορας φιλοσοφίας και συγγραφέας του βιβλίου “Ο απρόθυμος Μεσσίας. Ή η οικειότητα του ανοίκειου” που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Α/συνεχεια.
