Η νέα έκθεση του Αλφρέντο Ρομάνο το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο
Τον Αλφρέντο Ρομάνο, έναν από τους πιο ιδιαίτερους και βαθυστόχαστους καλλιτέχνες της γενιάς του, που ζυμώθηκε στην Ιταλία σε χρόνια που σφυρηλατήθηκαν οι πολιτικές κι αισθητικές πρωτοπορίες, παρουσιάζει στο αθηναϊκό κοινό το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο, φιλοξενώντας έως τις 13 Φεβρουαρίου την έκθεσή του με τίτλο Rammendi/Συρραφές.
Η έκθεση, που περιλαμβάνει έργα του Ρομάνο από τις ενότητες Λινά και Συνυφάνσεις, όπως και το πιο επίκαιρο Μία Γενιά Λιγότερο, καταδεικνύει τη διεισδυτική ανάγνωση, που επιχειρεί μέσα από μία φιλέρευνη εικαστική διαδικασία, πάνω στην ίδια τη φύση της κουλτούρας που φέρει ένας ευρύτερος, όχι απλά γεωγραφικός, εδαφικός, τόπος, αλλά ένα διάπλατο, δίχως όρια, πολιτιστικό πλαίσιο, που ο ίδιος ο καλλιτέχνης αντιλαμβάνεται κι εντοπίζει στη Μεσόγειο και τις ασταμάτητες επιρροές που τη διασχίζουν.
Η Μεσόγειος, ως κοιτίδα πολιτισμού όχι μόνον των λαών που την κατοικούν, αλλά κι ως πηγή και διάμεσος της κουλτούρας που διαπνέει σήμερα την Ευρώπη κι ίσως ίσως και τη δυτική κουλτούρα σαν θεμέλιό της, όπως και για τον Φερνάντ Μπροντέλ, είναι για τον Ρομάνο ένα ασταμάτητο χυτήριο των διανοητικών και υλικών προϊόντων της εξίσου αδιάκοπης πολιτισμικής ανάμειξης των λαϊκών παραδόσεων, των πνευματικών επιτευγμάτων και των κοινών στοιχείων του στοχασμού, που τούτος ο τόπος εμπνέει στους λαούς του, σε μία διαδικασία που συγκερνά και τις τρεις περιόδους του χρόνου και της αλλαγής του (βραχεία, μέση, μακρά), που δημιουργούν και διέπουν τα ιστορικά και άλλα γεωπολιτικά φαινόμενα.
Τούτην την κοινή παράδοση εξερευνά με σύγχρονα κι αφαιρετικά εικαστικά μέσα κι ο Ρομάνο, αποσκοπώντας ως ένας άλλος από τους πανεπιστήμονες μίας άλλης πρωτοποριακής εποχής ιδαλγών να ανακαλύψει μία οικουμενική γλώσσα, μία κοινή έκφραση που θα συγκορμίζει όλες τις εκφάνσεις τούτων των ζυμώσεων, σαν ένα ύφασμα που θα συνδυάζει όλες τις τεχνικές και τα μοτίβα, που στο βάθος τους μοιράζονται τούτοι οι λαοί – όπως στο κεντρικό έργο της έκθεσης, οι στίχοι των Αραβο-σικελών τροβαδούρων ποιητών, υπενθυμίζουν την εικαστική συμβολή που είχαν στην ιταλική νήσο: όπως συμβαίνει και μ’ όλες τις επιμέρους κουλτούρες της Μεσογειακής Λεκάνης, που στη σημερινή τους μορφή οφείλουν πολλά στη ζύμωση με άλλες.
Τούτη η υπενθυμιστική και βαθιά υπαινικτική διαδικασία, που πέρα από την εικαστική προτείνει και μία υποδόρεια διανοητική κατασκευή, εμπεριέχεται ήδη και στον τίτλο της έκθεσης. Στα ιταλικά μία εναλλακτική έκφραση για το ρήμα «θυμάμαι» είναι το rammentare, που ηχητικά πλησιάζει το rammendare του «συρράπτω», «μαντάρω». Οι συρραφές δημιουργούν τα πολιτιστικά κατορθώματα που μας υπενθυμίζουν ηχηρά τη (συν)ύπαρξη, τη συνδημιουργία, που κάποτε με τους συνεχείς διάπλοες και ακόμη τις βίαια επιβεβλημένες συνυπάρξεις, χαρακτήριζαν τούτον τον χώρο. Η συρραφή όλων τούτων των ετρόκλητων, αρχικά, στοιχείων σε μία κοινή εικόνα, λειτουργεί μνημονικά, έτσι ακριβώς όπως κι η θύμηση λειτουργεί με τις συρραφές των βιωμάτων και των εικόνων.
Για τούτο ο Ρομάνο εκφράζεται ακόμη και σπαρακτικά για όλον τούτον τον ανθρώπινο πλούτο -σαν αξία, κουλτούρα, αλλά και δημογραφικά- που τείνει να κατασπαραχθεί στις μέρες μας. Στο Μία γενιά λιγότερη τούτο γίνεται καταγγελία και ρέκασμα συνάμα, για μία καταστροφή που κινδυνεύει να κονιορτοποιήσει τα όσα επιτεύγματα έχει ορθώσει κι αξίες ο πολιτισμός που είδε το φώς και διαπλάστηκε στη Μεσόγειο.
Εάν κατά την Χάνα Άρεντ ο πολιτικός κι ο αισθητικός στοχασμός, σαν βαθιά κριτική διαδικασία, που ανακινεί συνεχώς τις πρωταρχές με στόχο πάντα προς το μέλλον, σχεδόν συμπορεύονται, στο βαθμό που θεώνται και μεταβάλλουν τα μεγέθη της πραγματικότητας και με βάση τις αξίες και τα δεδομένα διαπλάθει το μέλλον, ο Αλφρέντο Ρομάνο, χάρις στη νοσταλγική βαθύτητα και τη διεισδυτική αισιοδοξία του έργου του κατορθώνει να εκφράσει τούτα τα δύο μεγέθη -πολιτικό κι αισθητικό- με τρόπο συγκινητικό και παρακινητικό.
Δρ Γιώργης-Βύρων Δάβος
