Διεθνοποιείται η σύγκρουση με απρόβλεπτες συνέπειες
Του Ερρίκου Φινάλη
Αυτό που δεν κατάφερε το καθεστώς το 2011, δηλαδή να καταπνίξει το ειρηνικό δημοκρατικό κίνημα των πλατειών στην Υεμένη, το πέτυχε τελικά η χαοτική κατάσταση που επικράτησε εξαιτίας των ανανεωμένων ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ θρησκευτικών και φυλετικών σεκτών, καθεμιά από τις οποίες υποστηρίζεται και κατευθύνεται από περιφερειακές και διεθνείς μεγάλες δυνάμεις… Ένα ανερχόμενο στρατόπεδο είναι αυτό των σουνιτών τζιχαντιστών (μεταξύ των οποίων το Ισλαμικό Κράτος και η Αλ Κάιντα), που ξεκίνησαν την… καριέρα τους χάρη στην έμμεση ή άμεση υποστήριξη από χώρες σαν τη Σαουδική Αραβία, τα αυταρχικά Εμιράτα του Κόλπου κ.ά. Ένα άλλο σημαντικό στρατόπεδο συγκροτείται από τους σιίτες αντάρτες της φυλής Χούθι, που θεωρούνται φιλικά προσκείμενοι στο Ιράν (αν και αμφότεροι αρνούνται οποιαδήποτε συνεργασία μεταξύ τους). Κάπου στη μέση βρίσκονται οι δυνάμεις που είναι ακόμη πιστές στον πρόεδρο Χάντι, ο οποίος αντικατέστησε τον Σάλεχ μετά τις πλατείες – και πριν λίγες μέρες αναγκάστηκε κι αυτός με τη σειρά του να καταφύγει στη Σαουδική Αραβία. Επιστέγασμα όλων αυτών είναι οι διαρκείς βομβαρδισμοί των… πάντων από την πολεμική αεροπορία και το ναυτικό των ΗΠΑ, που ξεκίνησαν την προηγούμενη δεκαετία.
Ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται
Πέρυσι κατέρρευσε η απόπειρα κατάρτισης νέου Συντάγματος υπό τον πρόεδρο Χάντι. Οι σιίτες Χούθι κατέλαβαν την πρωτεύουσα Σαναά, ο Χάντι κατέφυγε στο Άντεν κι από εκεί στη Σαουδική Αραβία όταν, αυτή την εβδομάδα, οι Χούθι κατέλαβαν και το Άντεν. Είχαν προηγηθεί οι βομβιστικές επιθέσεις των σουνιτών τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους στα σιιτικά τζαμιά της Σαναά, και ακολούθησε η προσπάθεια ανακοπής της ορμητικής προέλασης των Χούθι από έναν «σουνιτικό συνασπισμό» δέκα κρατών με επικεφαλής τον βόρειο (μα διόλου φιλικό) γείτονα: τη Σαουδική Αραβία. Αυτός ο συνασπισμός, που περιλαμβάνει την Αίγυπτο, το Πακιστάν αλλά και την Τουρκία, εδώ και δυο βδομάδες βομβαρδίζει αδιάκριτα την Υεμένη. Εκμεταλλευόμενοι την ευκαιρία, οι σουνίτες τζιχαντιστές από προχτές επιχειρούν να καταλάβουν την παραλιακή πόλη Αλ Μουκάλα, αφού απελευθέρωσαν εκατοντάδες μέλη τους ανατινάζοντας τις τοπικές φυλακές. Και όλοι αναμένουν μια ενδεχόμενη χερσαία εισβολή του σουνιτικού συνασπισμού, που μέσω Υεμένης θέλει να στείλει στο Ιράν ένα ισχυρό αποτρεπτικό μήνυμα…
Αρνητικός ο ρόλος όλων των πρωταγωνιστών
Σ’ αυτόν τον υποκινούμενο και ολοένα πιο απάνθρωπο αδελφοκτόνο πόλεμο δεν είναι εύκολο να ξεχωρίσει κανείς καλούς και κακούς. «Όλοι οι πρωταγωνιστές της σημερινής σύρραξης, ντόπιοι και μη, έχουν εδώ και δεκαετίες παίξει τον πιο αρνητικό ρόλο – με το μεγαλύτερο κοινό “επίτευγμά” τους να είναι η βίαιη προσάρτηση του Νότου και, δυο δεκαετίες αργότερα, η βάρβαρη διάλυση της ελπίδας που αντιπροσώπευε ο παλλαϊκός ξεσηκωμός του 2011», μας είπε σε μια σύντομη τηλεφωνική συνομιλία που καταφέραμε να έχουμε, ο συναγωνιστής Μουράντ Αλαζανί, που την εποχή των Πλατειών ήταν εκπρόσωπος του Νεανικού Κινήματος για Αλλαγή (και μ’ αυτή του την ιδιότητα είχε συμμετάσχει στο φεστιβάλ Resistance το καλοκαίρι του 2011). Ο Μουράντ τόνισε ότι «η εξόντωση, μέσα από κάθε είδους μηχανορραφίες, της προοδευτικής προοπτικής που αντιπροσώπευε ο σοσιαλιστικός Νότος, κι έπειτα η ασφυξία που έφεραν στο ειρηνικό κίνημα του 2011 οι διάφορες ένοπλες φράξιες, άνοιξαν διάπλατα το δρόμο στο χάος και την απελπισία που ζούμε σήμερα».
Στα πρόθυρα γενικευμένου πολέμου
Σε αυτές τις σκοτεινές εξελίξεις δεν έχουν μείνει αμέτοχοι ούτε οι σιίτες Χούθι που, σύμφωνα με τον Μουράντ, έχουν συμμαχήσει με τον μισητό στη λαϊκή πλειοψηφία Σάλεχ, ο οποίος είχε εκδιωχθεί από την εξέγερση του 2011: «Οι Χούθι προελαύνουν στο Νότο, κι αυτό σημαίνει ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα γενικευμένου εμφύλιου πολέμου, με ανοιχτό ταυτόχρονα και το ενδεχόμενο άμεσης ξένης επέμβασης. Επαναλαμβάνεται το σενάριο του 1994, όταν ο Βορράς επιτέθηκε στο Νότο και τον προσάρτησε. Μόνο που τώρα ο συσχετισμός είναι ακόμη χειρότερος, αφού οι δημοκρατικές και σοσιαλιστικές δυνάμεις βρίσκονται αφοπλισμένες και μεταξύ διασταυρούμενων πυρών». Λίγο πριν κοπεί η συνομιλία, ο Μουράντ πρόλαβε να πει: «Θυμάμαι συχνά τη συμμετοχή μου στο Resistance, και μου δίνει κουράγιο η σκέψη ότι δεν μας ξεχνάτε. Γνωρίζουμε ότι κι ο λαός σας αγωνίζεται κι έχει τους ίδιους πόθους με τον δικό μας. Να ξέρετε, εμείς εδώ θα κάνουμε ό,τι μπορούμε ώστε την επόμενη φορά που θα συναντηθούμε να έχουμε να μοιραστούμε καλύτερα νέα»…
Σημαντικές στιγμές των τελευταίων 100 χρόνων
Το βόρειο τμήμα της χώρας κέρδισε μια τυπική ανεξαρτησία από τους Οθωμανούς το 1918, ενώ το νότιο αποτίναξε το βρετανικό ζυγό μόλις το 1967, μετά από πολυετή αντιαποικιακό αγώνα με επικεφαλής το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. Έκτοτε επισημοποιήθηκε ο διαχωρισμός ανάμεσα στη φιλοδυτική Βόρεια Υεμένη και τη σοσιαλιστική Νότια Υεμένη, που για πάνω από δύο δεκαετίες αποτέλεσε προπύργιο των αραβικών και παλαιστινιακών κινημάτων.
Τα δύο κράτη, κάτω από την πίεση που άσκησε η ΕΣΣΔ στο Νότο, ενώθηκαν το 1990. Τρία χρόνια αργότερα όμως ο Νότος, όπου η Αριστερά παρέμενε ισχυρή, εξεγέρθηκε – αλλά νικήθηκε και προσαρτήθηκε οριστικά από τον Βορρά. Η ήττα των σοσιαλιστικών δυνάμεων σταδιακά οδήγησε σε όλο και πιο αιματηρές συγκρούσεις με φυλετική ή θρησκευτική βάση. Παρ’ όλες αυτές τις υποδαυλιζόμενες από ξένες δυνάμεις συγκρούσεις, το 2011, μέσα στο κύμα των αραβικών εξεγέρσεων, ο λαός της Υεμένης ενώθηκε και ξεσηκώθηκε ενάντια στον πρόεδρο Σάλεχ – που παρέμενε επικεφαλής της χώρας από το 1990, και σκόπευε να ορίσει διάδοχό του το γιο του. Το κίνημα των Πλατειών κατάφερε να ανατρέψει τον Σάλεχ, χάρη στη συσπείρωση εκατομμυρίων πολιτών που ξεπέρασαν τις έξωθεν υποκινούμενες διαιρέσεις.
