Εισήγηση-τελευταία δημόσια εμφάνιση του Α.Φ. Χριστίδη (1946-2004) στο συμπόσιο της Εταιρείας Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας [Σχολής Μωραΐτη], 3-5 Δεκ. 2004, Χρήσεις της γλώσσας (δημοσιεύεται στον τόμο με τα Πρακτικά, Αθήνα 2005)
(Απόσπασμα)
…Τελειώνοντας, επιτρέψτε μου να ξαναγυρίσω στη γλωσσική μας επικαιρότητα. Η αξιοδότηση των αρχαίων ελληνικών ως ανώτερης μορφής γλώσσας που λειτουργεί ως «σωστικό του έθνους» (κατά τη διατύπωση της Έλλης Σκοπετέα) και ως τέτοιο στηρίζει γλωσσικά τους «ανεπαρκείς» χρήστες της νέας ελληνικής και ταυτόχρονα τους «φρονηματίζει» -με ό,τι οπισθοδρομικό σημαίνει παντού και πάντοτε η έννοια αυτή-, η αξιοδότηση αυτή, λοιπόν, δεν στηρίζεται μόνο σε ένα εσφαλμένο γλωσσολογικό και παιδαγωγικό σκεπτικό· υπονοεί -και συνεπάγεται- μέσω του μύθου της ανώτερης, περιούσιας γλώσσας και κατ’ επέκταση του ανώτερου, περιούσιου λαού, ένα ευρύτερο κοινωνικό σκεπτικό, το οποίο -εξ αντικειμένου τουλάχιστον για όσους δεν το προσυπογράφουν «εξ υποκειμένου»- τροφοδοτεί, μεταξύ άλλων, την ξενοφοβία, το ρατσισμό, τη μη ανοχή, και κρατά τη νεοελληνική γλωσσική εκπαίδευση των αρχών του 21ου αιώνα όμηρο ενός κοινωνικά επιζήμιου φαντασιακού. Δεν σκοπεύω να σχολιάσω ειδικότερα (το έχω κάνει αλλού) αυτή τη γλωσσική και πολιτισμική μυθολογία και την απολογητική της. Αν πρόσφατες απόψεις, όπως της καθηγήτριας κ. Ξανθάκη-Καραμάνου, προέδρου της Ένωσης Ελλήνων Φιλολόγων (ομιλία με θέμα Η πολιτισμική οικουμενικότητα της ελληνικής γλώσσας, στο πλαίσιο ημερίδας του ΥΠΕΠΘ με τίτλο Παιδεία και Πολιτισμός στη Θεσσαλονίκη, 14/9/2004), περί της δομικής μοναδικότητας της αρχαίας ελληνικής είναι απλώς μη σοβαρές, η όψιμη προσχώρηση του καθηγητή Ι. Καζάζη (Βήμα, 31/8/2004) στη μυθοποίηση των αρχαίων ελληνικών -παρά τη δεκάχρονη θητεία του στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, που κινήθηκε στον αντίποδα τέτοιων απόψεων- είναι μόνο σημάδι των καιρών. Και εδώ θα ήθελα να θυμίσω τις ιδρυτικές αρχές του ΚΕΓ, όπως καταγράφονται στον πρόλογο του πρώτου προέδρου του ΚΕΓ καθ. Δ. Ν. Μαρωνίτη, στην πρώτη τρίγλωσση έκδοση του ΚΕΓ με τίτλο Η ελληνική γλώσσα (επιστημονικός υπεύθυνος Α.-Φ. Χριστίδης, Αθήνα 1996):
1 Η νεοελληνική γλωσσική αγωγή απαλλάσσεται από ιδεολογικού τύπου συμπλέγματα και ελέγχεται κυρίως με τα κριτήρια και τα δεδομένα των αρμόδιων επιστημών.
2. Η νεοελληνική γλώσσα συναρτάται, αλλά δεν εξαρτάται από την αρχαία ελληνική γλώσσα και τις ενδιάμεσες λόγιες παραλλαγές της.
3. Η καλλιέργεια της νεοελληνικής γλώσσας, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, αποδεσμεύεται από ανελαστικά κανονιστικά πρότυπα και επαφίεται κυρίως στην καθημερινή άσκηση ομιλίας και γραφής της.
4. Τέλος, στον παρόντα τόμο καταβάλλεται προσπάθεια να αποφευχθούν οι συμπληγάδες τόσο της γλωσσικής έπαρσης όσο και της γλωσσικής αγωνίας για τη στήριξη και την προβολή της ελληνικής γλώσσας στο εσωτερικό και το εξωτερικό.
