Πλήρης συμβολισμών η ορκωμοσία του Μοράλες και του Λινέρα
Ανταπόκριση: Ερρίκος Φινάλης
Μετά την τρίτη κατά σειρά θριαμβευτική επανεκλογή τους με ποσοστό άνω του 61% στη θέση του προέδρου και αντιπροέδρου αντίστοιχα του Πολυεθνικού Κράτους της Βολιβίας, ο Έβο Μοράλες και ο Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα ορκίστηκαν την προηγούμενη εβδομάδα και ανέλαβαν τη νέα θητεία τους. Την Τετάρτη 21 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε η πρώτη ορκωμοσία με ιθαγενικό τελετουργικό στα ερείπια ενός αρχαίου ναού στο Τιαχουανάκου, σε υψόμετρο 4.000 μέτρων. Την επόμενη μέρα έλαβε χώρα η «επίσημη» τελετή στην πρωτεύουσα Λα Παζ, με πλήθος αντιπροσωπειών και προσκεκλημένων – γεγονός που υπογραμμίζει τη μεγάλη πολιτική ακτινοβολία της βολιβιάνικης πορείας μετάβασης, ιδίως στη Λατινική Αμερική, παρά την αντικειμενικά περιορισμένη οικονομική ισχύ της.
Ήταν εκεί οι πρόεδροι της Βραζιλίας, της Αργεντινής, της Βενεζουέλας, του Εκουαδόρ, της Παραγουάης, της Κόστα Ρίκα και αντιπρόεδροι ή υπουργοί Εξωτερικών από 40 ακόμη χώρες. Επίσης ήταν παρόντες εκπρόσωποι από δεκάδες πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις, περιλαμβανομένου βέβαια του ΣΥΡΙΖΑ και του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς. Η πιο εντυπωσιακή συμμετοχή πάντως ήταν αυτή των ιθαγενικών και λαϊκών οργανώσεων, που με χιλιάδες εκπροσώπους απ’ όλη τη χώρα έβαλαν τη σφραγίδα τους και τις δύο μέρες.
Χαρακτηριστική –και συγκινητική– ήταν η σκηνή της ορκωμοσίας στη μεγάλη αίθουσα της Πολυεθνικής Νομοθετικής Συνέλευσης, δηλαδή της βολιβιάνικης βουλής, όπου δίπλα στους αρχηγούς κρατών κάθονταν οι μεταλλωρύχοι με τις κάσκες τους και οι ιθαγενείς με τις πολύχρωμες ενδυμασίες τους.
Μοράλες: Πρέπει να τα αλλάξουμε όλα!
Απευθυνόμενος στους προσκεκλημένους και στις χιλιάδες λαού που είχαν συγκεντρωθεί στο Τιαχουανάκου την Τετάρτη (πολλοί από αυτούς βαδίζοντας επί πολλές ώρες από τα χωριά τους μέχρι να φτάσουν στα ερείπια του αρχαίου ναού), ο πρόεδρος Έβο Μοράλες ήταν σαφής:
«Βρίσκομαι εδώ χάρη στην πάλη του βολιβιάνικου λαού, χάρη στους κοινωνικούς αγώνες. Τώρα δουλειά όλων μας είναι όχι απλά να υλοποιήσουμε, αλλά να ξεπεράσουμε το πρόγραμμα που παρουσιάσαμε προεκλογικά. Δουλειά μας είναι να προωθήσουμε την πατριωτική πορεία που ήδη βάθυνε χάρη στο νέο Σύνταγμα του 2009. Έχουμε ανάγκη να επαναβεβαιώσουμε την ταυτότητά μας, την κουλτούρα μας και τα σύμβολά μας, που αρχικά οι αποικιστές και μετά οι ιμπεριαλιστές και οι καπιταλιστές προσπάθησαν να μας αφαιρέσουν προκειμένου να διαιωνίσουν τη θανατηφόρα κυριαρχία τους. Έχουμε ανάγκη να προχωρήσουμε ακόμη πιο αποφασιστικά στο δρόμο της δημοκρατικής πολιτιστικής επανάστασης, να δυναμώσουμε την ισορροπία μεταξύ ανθρώπου και Μητέρας Γης, να κατοχυρώσουμε οριστικά την κοινωνική ισότητα και αλληλεγγύη, και την ισότητα μεταξύ των δύο φύλων. Πρέπει να τα αλλάξουμε όλα – σε εθνική και διεθνή κλίμακα!»
Τα λόγια αυτά ξεσήκωσαν τον ενθουσιασμό στις χιλιάδες λαού που συμμετείχε με ζωηρότητα στην πολύωρη τελετή, συχνά ξεσπώντας σε χειροκροτήματα και σε συνθήματα όπως «Πατρίδα Ναι – Αποικία Όχι!», ή ακόμη και σε αποδοκιμασίες όταν γινόταν αναφορά στο ρόλο των ΗΠΑ. Αποδοκιμασίες που επαναλήφθηκαν (μοναδική αλλά… εύλογη «παραφωνία») όταν χαιρετούσαν τον Μοράλες οι ξένες κρατικές αντιπροσωπείες και ακούστηκε από τα μεγάφωνα ότι «τώρα υποβάλλει τα σέβη της η αντιπροσωπεία της κυβέρνησης των ΗΠΑ»…
«Είμαστε ικανοί να κυβερνάμε – και μάλιστα πολύ καλύτερα απ’ αυτούς!»
«Οι επικυρίαρχοι μας δίδασκαν επί αιώνες τη φιλοσοφία τους, τη φιλοσοφία του θανάτου», συνέχισε ο Μοράλες, «μια φιλοσοφία που γέννησε τη σκλαβιά, την εξαθλίωση, τη φεουδαρχία, τον καπιταλισμό και τον ιμπεριαλισμό. Ισχυρίζονταν ότι μας εκπολιτίζουν, ενώ επιχειρούσαν να μας εξαφανίσουν. Κι όταν επιβιώσαμε παρά τις γενοκτονίες, μας θεωρούσαν ικανούς μόνο για να τους υπηρετούμε και να τους ψηφίζουμε. Εμείς όμως αποδείξαμε πια ότι είμαστε ικανοί να κυβερνάμε – και μάλιστα πολύ καλύτερα απ’ αυτούς!»
Μετά την τελετή ακολούθησε σε κοντινό χωριό παρέλαση ιθαγενικών και άλλων αντιπροσωπειών μπροστά στον Μοράλες, τον Λινέρα και τους επίσημους προσκεκλημένους, που αμέσως μετατράπηκε σε λαϊκή γιορτή. Οι συμμετέχοντες ανέβαιναν στην εξέδρα των επισήμων και κατέβαζαν στο δρόμο τον Μοράλες και τον Λινέρα για να χορέψουν και να γιορτάσουν μαζί τους – σκηνή που επαναλήφθηκε δεκάδες φορές, με τον πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο της χώρας να αφήνονται στα χέρια του κόσμου και τους άντρες της προσωπικής τους ασφάλειας να προσπαθούν απεγνωσμένα να τους… επαναφέρουν στην τάξη. Η γιορτή αυτή έδειχνε ότι δεν υπάρχει καμιά απόσταση, κυριολεκτική ή μεταφορική, μεταξύ της ηγεσίας και της λαϊκής βάσης, η οποία θεωρεί τον Μοράλες και τον Λινέρα «δικούς της ανθρώπους» – και το δείχνει!
Λινέρα: Σπάσαμε τα δεσμά της υποταγής
Την επόμενη μέρα στην πρωτεύουσα Λα Παζ οι συμβολισμοί παρέμεναν ισχυροί. Ακόμη και η εικόνα της ορκωμοσίας ήταν ενδεικτική: ο Μοράλες και ο Λινέρα, με υψωμένη την αριστερή γροθιά, ορκίστηκαν να υπηρετούν «το βολιβιάνικο λαό και την ισότητα όλων των ανθρώπων». Πανζουρλισμός επικράτησε όταν ολοκληρώθηκε η τελετή, με τους αρχηγούς κρατών να χειροκροτούν, τους ιθαγενείς να ζητωκραυγάζουν και να φυσούν τις κόρνες τους και τους εργάτες ορυχείων να χτυπούν τα κράνη τους πάνω στα έδρανα της βουλής. Έξω, στο κέντρο της πόλης, δεκάδες χιλιάδες ανθρώπων είχαν συγκεντρωθεί από νωρίς το πρωί για να συμμετάσχουν στην παρέλαση που ακολούθησε.
Απευθυνόμενος στους προσκεκλημένους ο αντιπρόεδρος Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα αναφέρθηκε στον «κοινοτικό σοσιαλισμό της ευζωίας» που αποτελεί στόχο της μεταβατικής διαδικασίας, και τόνισε ότι «εμείς οι Βολιβιάνοι και το μεγαλύτερο μέρος της Λατινικής Αμερικής βιώνουμε μια εξαιρετική δεκαετία μεγάλων λαϊκών αγώνων και κατακτήσεων». Και συνέχισε: «Η κινητοποίηση των λαϊκών, ιθαγενικών, αγροτικών, εργατικών και νεολαιίστικων συλλογικοτήτων άλλαξε και εξακολουθεί να αλλάζει τις πολιτικές και οικονομικές δομές, οδηγώντας στη μεγαλύτερη συγκέντρωση προοδευτικών και επαναστατικών κυβερνήσεων στην ιστορία της Λατινικής Αμερικής – η οποία βρίσκεται στην παγκόσμια πρωτοπορία της οικοδόμησης μετανεοφιλελεύθερων κοινωνιών. Εθνικοποιήσαμε τον φυσικό πλούτο, εφοδιάζοντας το κράτος μας με τα εργαλεία ανάκτησης της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας που μας είχαν αφαιρέσει και εξασφαλίζοντας κοινωνική προστασία σ’ αυτούς που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη. Χτυπήσαμε την ανεργία κι ανοίξαμε διάπλατες τις πόρτες της εκπαίδευσης στα παιδιά του λαού, ξαναδίνοντας αξιοπρέπεια στους εργαζόμενους και μια περήφανη πατρίδα στη νεολαία μας. Ολόκληρη σχεδόν η Λατινική Αμερική έσπασε τα δεσμά της υποταγής, ξανακερδίζοντας τη δυνατότητα να αποφασίζει η ίδια τη μοίρα της. Τα ιθαγενικά έθνη που καταπιέζονταν επί αιώνες, όπως και τα κοινωνικά κινήματα που καταστέλλονταν επί δεκαετίες, όχι μόνο κέρδισαν ένα ιστορικό πρωταγωνιστικό ρόλο αλλά σε μια σειρά χώρες, όπως η Βολιβία, απέσπασαν την εξουσία».
Η διαδικασία μετάβασης προς το όραμα
Κι έπειτα μίλησε για το όραμα: «Το επαναστατικό ξέσπασμα των λαών μας άνοιξε έναν πολύ βαθύτερο ορίζοντα δυνατοτήτων. Έναν ορίζοντα πολύ πιο δημοκρατικό, πολύ πιο κοινοτικό, δηλαδή σοσιαλιστικό. Αυτόν τον ορίζοντα δεν δικαιούμαστε να τον χάσουμε από τα μάτια μας, αλλιώς θα δυναμώσει ο κίνδυνος μιας συντηρητικής παλινόρθωσης. Ο σοσιαλισμός δεν είναι κομματική ταυτότητα, πόσο μάλλον που πολλές δυνάμεις χρησιμοποίησαν αυτόν τον όρο για να καμουφλάρουν την επιβολή της νεοφιλελεύθερης βαρβαρότητας. Ακόμη περισσότερο, δεν προκηρύσσεται με κυβερνητικά διατάγματα, επειδή η συλλογική δράση του λαού δεν μπορεί να υποκατασταθεί από διοικητικές αποφάσεις κυβερνητικών αξιωματούχων. Σοσιαλισμός δεν είναι καν η εθνικοποίηση των μέσων παραγωγής – η οποία βοηθά βέβαια στην αναδιανομή του πλούτου, αλλά απέχει πολύ από μια μορφή κοινοτικής ιδιοκτησίας και κοινοτικής παραγωγής του πλούτου… Πριν φτάσουμε σε αυτό που ονομάζουμε σοσιαλισμό θα προηγηθεί αναγκαστικά μια μακρά και περίπλοκη μεταβατική διαδικασία. Είμαστε ακόμη σταγόνες στην έρημο. Συχνά κινδυνεύουμε να στεγνώσουμε, αλλά αναγεννιόμαστε. Ώσπου οι σταγόνες μας να ενωθούν και να σχηματίσουν ένα ρυάκι. Έπειτα ένα ποτάμι. Μετά μια λίμνη. Ωσότου να γίνουμε θάλασσα!»
Ακολούθησε, για πάνω από πέντε ώρες, μια λαϊκή παρέλαση μπροστά στο προεδρικό μέγαρο. Ξεκίνησε με τον Μοράλες και τον Λινέρα να υψώνουν και πάλι τη γροθιά ενώ ακουγόταν από τα μεγάφωνα και ταυτόχρονα τραγουδιόταν από χιλιάδες φωνές η Διεθνής. Στο τέλος, είχε κανείς την αίσθηση ότι δεν ορκίστηκαν για μια νέα θητεία ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος ενός κράτους, αλλά ότι ένας ολόκληρος λαός ορκίστηκε να συνεχίσει τον αγώνα «μέχρι την τελική νίκη» – όπως έγραφαν και πολλά από τα πανό των διαδηλωτών δίπλα στην εικόνα του Τσε Γκεβάρα, που αυτές τις δύο μέρες ανέμιζε παντού.
