Μια χαρτογράφηση του εργασιακού τοπίου στη βιβλιαγορά
Όσα συνέβησαν το πρωί της περασμένης Κυριακής έξω από το βιβλιοπωλείο Ιανός, είναι εξοργιστικά. Συγκέντρωση του Συλλόγου Υπαλλήλων Βιβλίου-Χάρτου Αττικής, στο πλαίσιο 24ωρης απεργίας στον κλάδο του βιβλίου ενάντια στην κατάργηση της κυριακάτικης αργίας, δέχτηκε άγρια επίθεση από διμοιρίες των ΜΑΤ, έπειτα από απαίτηση και μήνυση των διευθυντικών στελεχών της Ιανός Α.Ε. Ακολούθησαν προσαγωγές και συλλήψεις.
Έχουμε συνηθίσει να λέμε πως ένα βιβλίο αποτελεί το καλύτερο δώρο, ειδικά στις γιορτινές περιόδους. Όμως, τι κρύβεται πίσω από την εικόνα ενός εργαζόμενου που με χαμόγελο και αποτελεσματικότητα βρίσκει το βιβλίο που ψάχνουμε στο βιβλιοπωλείο; Ποιο είναι το εργασιακό τοπίο στο χώρο του βιβλίου σήμερα;
Δημόσιος (Public) κίνδυνος
Τα καταστήματα Public δεν θα πρέπει να εξετάζονται μεμονωμένα. Όπως ανέφερε στον Δρόμο μέλος του Συνδικάτου Βιβλίου-Χάρτου Αττικής που θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του, η συγκεκριμένη αλυσίδα αποτελεί ένα από τα κύρια αντικείμενα και προβλήματα που αφορούν το συνδικάτο του. Το συγκεκριμένο κατάστημα διεκδικεί όλο και μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς. Τα βήματα για τη δημιουργία ενός ελληνικού Amazon έχουν ήδη γίνει, όπως και για τη δημιουργία ενός νέου εργασιακού προτύπου. Ορθοστασία, στόχοι, συμπληρωματικές πωλήσεις, «μυστηριώδεις πελάτες», remodelling, νυχτερινές υπερωρίες για μηνιαίες απογραφές. Αυτά είναι κάποια από τα στοιχεία που συνθέτουν την καθημερινότητα των εργαζομένων εκεί. Η απουσία σκαμπό διατηρείται διά ροπάλου, όπως και η υποχρέωση των υπαλλήλων να δουλεύουν 8ωρα όρθιοι ακόμα και μπροστά από τον υπολογιστή. Στους εργαζόμενους τίθενται ανέφικτοι στόχοι, οι οποίοι πολλές φορές παίρνουν το χαρακτήρα των συμπληρωματικών και ετερόκλητων πωλήσεων. Η λογική της επιβράβευσης ή της απόλυσης δημιουργεί ένα εργασιακό περιβάλλον ανταγωνισμού μεταξύ των συναδέλφων τόσο μεταξύ των καταστημάτων, όσο πολλές φορές και στο ίδιο κατάστημα από όροφο σε όροφο.
Η εντατικοποίηση της εργασίας και η συνεχής ψυχολογική πίεση για επιθετικές πωλήσεις απογειώνεται από τον περίφημο θεσμό του mystery shopper. Κοινώς, πρόκειται για κατάσκοπο που παριστάνει τον πελάτη για λογαριασμό της επιχείρησης και αξιολογεί εν αγνοία των εργαζομένων τις «επιδόσεις» τους. Η συνεχής επέκταση του Public λούζει με κρύο ιδρώτα τους εργαζόμενους, καθώς η συγκεκριμένη αλυσίδα αποτελεί θερμοκήπιο «νέων ηθών».
Αλυσίδα (στο λαιμό)
Τα Βιβλιοπωλεία Ιανός έχουν εδραιώσει ένα καθεστώς ξεκάθαρης υποτίμησης του Εργατικού Δικαίου και υπερεκμετάλλευσης των εργαζομένων τους. Αποτελεί την έτερη αλυσίδα, μαζί με τα Public, που θεωρείται «trend-setting» για το χώρο του βιβλίου. Πολλές διαφορετικές συμβάσεις, επιβαλλόμενες ώρες (ακόμα και ημέρες!) εργασίας πέραν της υπογραφείσας σύμβασης και αντίστοιχες «μαύρες αποδοχές», απλήρωτες υπερωρίες, ορθοστασία, απολύσεις, πρόστιμα προς εργαζόμενους, μεταθέσεις από το ένα μαγαζί στο άλλο, μετατροπή τους σε «πολυεργαλεία», κουβάλημα εμπορευμάτων με πανάρχαιες μεθόδους, παράλογες απαιτήσεις (π.χ. μετακόμιση του bazaar του Ιανού σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα) και, φυσικά, απολύτως εχθρική στάση απέναντι στο δικαίωμα της συνδικαλιστικής δράσης. Σε όλα αυτά προστίθενται τα «απελευθερωμένα» ωράρια, τα εξαήμερα, οι «ανοιχτές Κυριακές» και οι «λευκές νύχτες», οι προσλήψεις επισφαλών εργαζομένων μέσω του νέου καθεστώτος των κοινωφελών προγραμμάτων και παλιότερα των προγραμμάτων stage. Για να μην αναφέρουμε τα περιβόητα «μηχανάκια» που οι εργαζόμενοι πρέπει να κρεμούν στο λαιμό τους και πρέπει να χτυπούν κάθε βιβλίο που πωλούν.
Οργιάζει η απλήρωτη εργασία
Η απλήρωτη εργασία, από το ξέσπασμα της κρίσης και μετά, και ειδικά τα τελευταία 1-2 έτη, έχει γιγαντωθεί. Πολλές επιχειρήσεις οφείλουν δεδουλευµένα, π.χ. Καστανιώτης, Libro, Άγρα, Ωκεανίδα, Ελευθερουδάκης… Στους απολυµένους από Απόλλωνα, Ευσταθιάδη, Modern Times, Metropolis… ακόµη οφείλονται δεδουλευµένα και αποζηµιώσεις.
Πολλοί είναι οι εργοδότες του χώρου που καθυστερούν την καταβολή των δεδουλευμένων για πολλούς μήνες, αφού έχουν πρώτα μειώσει τους μισθούς, έχουν απολύσει πολλούς εργαζόμενους, έχουν ελαστικοποιήσει τις εργασιακές σχέσεις και, μέσω της λειτουργίας των καταστημάτων τις Κυριακές, έχουν αυξήσει το συνολικό χρόνο εργασίας. Ακόμη, οι εργαζόμενοι έρχονται αντιμέτωποι με τη μειωμένη αμοιβή για τους κάτω των 25 ετών. Επίσης, πολλές επιχειρήσεις εκμεταλλεύονται όλο και περισσότερο τους εργαζόμενους με voucher. Ακόμη, άρχισαν να στελεχώνονται και από τους λεγόμενους «ωφελούμενους», μέσω των κοινωφελών προγραμμάτων και των αντίστοιχων προγραμμάτων του ΟΑΕΔ. Επιπλέον, η αποχώρηση σημαντικής μερίδας εργοδοτών του χώρου από τις εργοδοτικές ενώσεις και η ίδρυση της Ένωσης Ελληνικού Βιβλίου, δημιουργεί ανησυχία στους εργαζομένους, καθώς οι συμμετέχοντες δεν φημίζονται για το σεβασμό τους στα εργατικά δικαιώματα. Η αργία του Αγίου Πνεύματος, μια από τις κατακτήσεις του κλάδου, δέχεται συνεχώς επίθεση.
Εξολόθρευση των μικρών
Οι μονοπωλιακές πρακτικές έχουν ήδη εμφανιστεί στο χώρο του βιβλίου εδώ και χρόνια, με τη δημιουργία των μεγάλων αλυσίδων και έχουν πλήξει τα μικρότερα βιβλιοπωλεία, τους μικρότερους εκδοτικούς οίκους, αλλά και το «ποιοτικό» βιβλίο. Έχουν εμφανιστεί με τη μορφή της απαίτησης για μεγαλύτερες εκπτώσεις, για πληρωμένους πάγκους και ράφια προβολής, για πληρωμένα banner και εκδηλώσεις ή ακόμα και χωρίς να πληρώνουν τις υποχρεώσεις τους στην ώρα τους, όπως συμβαίνει εδώ και καιρό με μεγάλη αλυσίδα του χώρου. Απλήρωτες ώρες εργασίας, μειώσεις μισθών και τσάκισμα των συλλογικών συμβάσεων, απολύσεις, ωράρια λάστιχο, εντατικοποίηση και αυταρχισμός, δουλειά, πλέον, και τις Κυριακές. Όλα αυτά μέσα σε ένα τοπίο αλλαγής των παικτών του κλάδου, δημιουργίας κολοσσών (Public), εργοδοτικών ενώσεων (ΕΝ.ΕΛ.ΒΙ.), μαραζώματος των μικρών, φτωχέματος των εκδόσεων, της ποικιλίας, του πνεύματος, και εντατικοποίησης. Όχι και πολύ γιορτινό, θα λέγαμε.
Αποσύρουν τα βιβλία τους από τον Ιανό
Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων, μετά τα γεγονότα της 28ης Δεκεμβρίου 2014 στο βιβλιοπωλείο Ιανός, αποφάσισαν να αποσύρουν όλα τα βιβλία τους από τα ράφια του Ιανού.
Όπως ανακοινώνει το συνεταιριστικό εγχείρημα, «Συμμετείχαμε στο παρελθόν, και θα συνεχίσουμε να συμμετέχουμε, σε κινητοποιήσεις έξω από βιβλιοπωλεία (συμπεριλαμβανομένου του Ιανού), αδιαφορώντας για τις όποιες επιπτώσεις μπορεί να έχει (και ήδη έχει…) η στάση μας αυτή στη διακίνηση των βιβλίων μας από τα συγκεκριμένα βιβλιοπωλεία. Μετά όμως από τα πρωτοφανή γεγονότα της Κυριακής, είμαστε εμείς που δεν θέλουμε να έχουμε την οποιαδήποτε σχέση με το βιβλιοπωλείο Ιανός. Προφανώς η απόσυρση των βιβλίων μας είναι πολύ πιο επιζήμια για τις Εκδόσεις των Συναδέλφων, αλλά για εμάς είναι ζήτημα αρχής. Όχι μόνο γιατί ένας από τους προσαχθέντες, μέλος του Συλλόγου Υπαλλήλων Βιβλίου-Χάρτου Αττικής είναι ταυτόχρονα και μέλος του συνεταιρισμού των Εκδόσεων των Συναδέλφων, αλλά γιατί, όταν χτυπιέται οποιοσδήποτε συνάδελφος, είναι σαν να χτυπιέται ένας από εμάς».
