Του Μανόλη Σπανάκη *
Πρόκειται για μια περιοχή ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς, με πλούσιο ιστορικό και αρχαιολογικό παρελθόν, με μεγάλη παράδοση στα γράμματα και τις τέχνες και η οποία γνώρισε τη θηριωδία των Γερμανών, το 1943. Ο δήμος Βιάννου, με τα χωριά του να «κοιτάζουν» το Λιβυκό Πέλαγος, γράφει τη δική του ιστορία.
Ο καποδιστριακός δήμος Βιάννου συναποτελείται από 16 δημοτικά διαμερίσματα και 7 παραλιακούς οικισμούς και καταλαμβάνει το νοτιοανατολικό τμήμα του Νομού Ηρακλείου. Πρωτεύουσα του δήμου είναι η ιστορική και πανέμορφη Άνω Βιάννος, γενέτειρα του πατέρα του ελληνικού χρονογραφήματος, πρώτου προέδρου της ΕΣΗΕΑ, του συγγραφέα του «Πατούχα» Ιωάννη Κονδυλάκη.
Ο δήμος Βιάννου διαθέτει ανεπανάληπτες φυσικές ομορφιές, τόσο στον ορεινό όγκο, όσο και στα παράλια. Τα περισσότερα χωριά της ενδοχώρας είναι χτισμένα αμφιθεατρικά στις παρυφές του όρους Δείκτη και «κοιτάζουν» προς το Λιβυκό Πέλαγος, στοιχείο που το καθορίζουν αφενός η θάλασσα και αφετέρου οι ισχυροί βοριάδες.
Τα πολλά νερά συνθέτουν ένα καταπληκτικό φυσικό τοπίο, πνιγμένο στο πράσινο, ενώ στα ανατολικά του δήμου εκτείνεται το μοναδικής ομορφιάς πευκοδάσος, από τα ελάχιστα που διαθέτει η Κρήτη.
Ένα από τα ομορφότερα ορεινά χωριά είναι η Σύμη στην οποία, στις 12 Σεπτεμβρίου 1943, έγινε η ομώνυμη μάχη που δρομολόγησε την εκτέλεση 461 πατριωτών και το κάψιμο των χωριών της Βιάννου, καθώς και της Δυτικής Ιεράπετρας από τους Γερμανούς. Την αρχή για το μακελειό έδωσαν οι αντάρτες της Ομάδας Μπαντουβά οι οποίοι, αναίτια, δολοφόνησαν τρεις Γερμανούς του Φυλακίου της Σύμης, παρά τη σθεναρή αντίρρηση της Πολιτικής Επιτροπής του ΕΑΜ. Την επομένη, ένας γερμανικός λόχος κινήθηκε προς τη Σύμη και συγκρούστηκε με τους αντάρτες.
Η πανωλεθρία των Γερμανών ήταν προδιαγεγραμμένη και πολλοί απ’ όσους έζησαν τα γεγονότα θεωρούν ότι η ενέργεια του Καπετάν Μπαντουβά αλλά και η «αφέλεια» που κινήθηκε ο γερμανικός λόχος προδίδουν προβοκάτσια οργανωμένη από τους Συμμάχους, ώστε να δοθεί η αιτία για να «καθαρίσει» το τοπίο από τις δυνάμεις του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Όπερ και εγένετο. Η 14η Σεπτεμβρίου είναι ημέρα αποφράδα για τα χωριά της Βιάννου τα οποία, όπως προαναφέρθηκε, οι κατακτητές διέλυσαν (κυριολεκτικά) και, αμέσως μετά τις μαζικές εκτελέσεις, αφού τα λεηλάτησαν τους έβαλαν φωτιά. Το Ολοκαύτωμα της Βιάννου είναι το δεύτερο πανελλαδικά σε αριθμό θυσιασθέντων. Η υπόθεση, όμως, αυτή δεν εξαντλείται σε ένα τέτοιο αφιέρωμα και επιφυλασσόμεθα να επανέλθουμε.
Σε υψόμετρο 1.300 μέτρων εκτείνεται το εξαιρετικό Οροπέδιο του Ομαλού. Ένα από τα στοιχεία της περιοχής είναι η βιοποικιλότητα. Σπάνια είδη αρπαχτικών ενδημούν στις απόκρημνες βουνοκορφές, όπως και ένας απίστευτος αριθμός αρωματικών θάμνων (φασκομηλιά, δίκταμος, αντωναΐδα, φλισκούνι κ.ά.). Σε λίγα, μόλις, χιλιόμετρα ο επισκέπτης μπορεί να βρεθεί στις απείρου κάλλους παραλιακές περιοχές οι οποίες αποτελούν ένα φυσικό θερμοκήπιο.
Η «μητέρα» της μπανάνας, η Άρβη, με πλούσιο ιστορικό και αρχαιολογικό παρελθόν είναι ο πλέον αναπτυσσόμενος οικισμός. Μεγάλη ανάπτυξη παρουσιάζουν και η Ψαρή Φοράδα, τα Τέρτσα, ο Κερατόκαμπος και το Καστρί. Ολόκληρη η περιοχή παρουσιάζει εξαιρετικό αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Στη Σύμη βρίσκεται το Ιερό του Ερμή και της Αφροδίτης, στην Άρβη λατρευόταν ο Άρβειος Δίας και εκεί βρέθηκε η περίφημη σαρκοφάγος. Στο Χόνδρο, επίσης, έχει ανακαλυφθεί πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων που μαρτυρούν ότι ήταν γεωργικό κέντρο της μινωικής Κρήτης, ενώ στο Αφρατί βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Αρκαδίας και στην περιοχή της Εμπάρου η αρχαία Έργανος.
Στην Άνω Βιάννο, μία από τις 100 ισχυρές πόλεις της αρχαιότητας με δικό της νόμισμα, υπάρχουν επίσης σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Άλλο τόσο ενδιαφέροντα είναι και τα βυζαντινά μνημεία της περιοχής, με πλούσιο ιστορικό παρελθόν και εξαίσιες αγιογραφίες. Στην Άνω Βιάννο λειτουργεί γυμνάσιο και λύκειο, από τα ιστορικότερα και αρχαιότερα επαρχιακά σχολεία της Κρήτης. Ένα από τα σημαντικότερα έργα που υπάρχουν στον Κερατόκαμπο είναι η Πινακοθήκη Βιάννου η οποία στεγάζεται σε ιδιόκτητο καλαίσθητο κτίριο που κατασκευάστηκε με την πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου Κερατόκαμπου και φιλοξενεί σπάνια έργα όλων των μεγάλων εικαστικών της χώρας μας.
Λατομείο σε περιοχή «Natura 2000»
Ανάμεσα στην Άνω Βιάννο και το Βαχό λειτουργεί τα τελευταία χρόνια ένα λατομείο το οποίο προκαλεί πολλαπλά προβλήματα. Με τις ευλογίες της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ηρακλείου που, εντελώς απερίσκεπτα, όχι μόνο χαρακτήρισε την περιοχή ως λατομική, αλλά και αδειοδότησε τον επιχειρηματία να λειτουργήσει το λατομείο, ο οικισμός του Βαχού κινδυνεύει με αφανισμό, ενώ η λειτουργία του προκαλεί ποικίλα προβλήματα και στην Άνω Βιάννο, η οποία (κυριολεκτικά) στενάζει από τα απίστευτα κυκλοφοριακά φορτία που δεν αντέχει ο μοναδικός κεντρικός δρόμος, με συνέπεια να παρατηρούνται μποτιλιαρίσματα τύπου Αθήνας, ενώ κάτοικοι-επαγγελματίες και επισκέπτες- είναι αιχμάλωτοι των βαρέων οχημάτων.
Το εξωφρενικότερο όλων είναι ότι το λατομείο βρίσκεται σε περιοχή που έχει ενταχθεί στο δίκτυο «natura 2000» όπου υπάρχουν αιωνόβια πεύκα τα οποία ξεριζώνονται δίχως οίκτο από τον επιχειρηματία που εκμεταλλεύεται το λατομείο. Να σημειωθεί ακόμη ότι το λατομείο βρίσκεται σε μικρότερη των 1.000 μέτρων απόσταση από το Βαχό και συχνά, εκτός της σκόνης, τα φουρνέλα προκαλούν προβλήματα στη στατικότατα των σπιτιών. Παρά τις πολλές και οργανωμένες διαμαρτυρίες κατοίκων και φορέων η Νομαρχία «σιωπά», αδιαφορώντας για την καταστροφή του πευκοδάσους, τις σκόνες και την όχληση που προξενεί το λατομείο. Για το σοβαρό αυτό πρόβλημα ο πρώην πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ κ. Αλέκος Αλαβάνος είχε επισκεφτεί δύο φορές τη λατομική περιοχή, ενώ ως βουλευτής Ηρακλείου είχε καταθέσει, τουλάχιστον, δύο επερωτήσεις στη Βουλή. Να σημειωθεί ότι δίπλα από το υφιστάμενο επίκειται η εγκατάσταση και δεύτερου λατομείου, η οποία αναβλήθηκε (άγνωστο για πόσο καιρό) από τη νομάρχη Ηρακλείου κ. Ευαγγελία Σχοιναράκη και έτσι ο επιχειρηματίας (πρόκειται για μεγάλη εταιρία δομικών υλικών) έχει προσφύγει στη δικαιοσύνη.
Το εξωφρενικότερο είναι ότι το λατομείο βρίσκεται σε περιοχή που έχει ενταχθεί στο δίκτυο «natura 2000», όπου υπάρχουν αιωνόβια πεύκα τα οποία ξεριζώνονται δίχως οίκτο από τον επιχειρηματία. Παρά τις πολλές και οργανωμένες διαμαρτυρίες κατοίκων και φορέων, η Νομαρχία «σιωπά»…
* Ο Μανόλης Σπανάκης είναι δημοσιογράφος, διευθυντής της εφημερίδας «Ηχώ της Βιάννου»
