Μόνο αρνητικές επιπτώσεις φέρνουν οι ΑΠΕ βιομηχανικής κλίμακας στην Κρήτη
Συνέντευξη στην Κατερίνα Βουζουνεράκη
Μιλήσαμε με την Βάννα Σφακιανάκη, αρχιτέκτων μηχανικό και μέλος του Παγκρητίου Δικτύου αγώνα κατα των ΒΑΠΕ, για τα «μεγάλα αναπτυξιακά έργα» στην Κρήτη, τι σημαίνουν όλα αυτά για την τοπική κοινωνία και ποια είναι η στάση των πολιτών απέναντι τους. Επίσης ζητήσαμε την γνώμη της για το αν η ανάπτυξη αποτελεί μια κάποια λύση και αν μπορεί να υπάρξει ένα διαφορετικό ενεργειακό μοντέλο.
Τι είναι αυτό το «μεγάλο αναπτυξιακό έργο», ο υβριδικός σταθμός της ΤΕΡΝΑ;
Είναι ένα έργο που για χρόνια διαφημίστηκε ως «μεγάλο», αλλά και ως ξεχωριστό, λόγω της πρωτοβουλίας του Οργανισμού Ανάπτυξης Δυτικής Κρήτης (ΟΑΔΥΚ) – και σήμερα Οργανισμού Ανάπτυξης Κρήτης (ΟΑΚ) – να το προωθήσει, υπογράφοντας τελικά μια σύμβαση με την ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, για «διάθεση» 2 εκατ. κυβικών μέτρων νερού για τις ανάγκες του έργου, πριν καν τελειώσει το φράγμα, και κυρίως, τα έργα αξιοποίησής του, για άρδευση και ύδρευση.
Είναι ένα έργο κατ’ επίφαση υβριδικό, αφού αποτελείται από ένα συγκρότημα αιολικών σταθμών στη Σητεία κι ένα αντλησιοταμιευτικό σύστημα στο Ρέθυμνο, που συνδέονται το καθένα, με το δίκτυο υψηλής τάσης της Κρήτης, μέσω ανεξάρτητων υποσταθμών. Κατά τη λειτουργία του δηλαδή, το έργο θα εκμεταλλεύεται δύο δημόσιες υποδομές που χρηματοδοτήθηκαν από δημόσιους πόρους: το δίκτυο υψηλής τάσης και το φράγμα.
Παράλληλα, είναι ένα έργο εξαιρετικά σπάταλο, λόγω των αλλεπάλληλων μετατροπών ενέργειας και των απωλειών που θα υπάρχουν. Αίσθηση δημιουργεί το γεγονός ότι η ενέργεια που χρειάζεται για να αντληθεί το νερό στην πάνω δεξαμενή, είναι πολύ περισσότερη από την υδροηλεκτρική ενέργεια που θα παράγεται όταν αυτό θα επιστρέφει στην κάτω δεξαμενή, δηλαδή στο φράγμα.
Το έργο είναι εξαιρετικά δαπανηρό, τόσο στην κατασκευή όσο και στη λειτουργία του με κόστος επένδυσης 276,5 εκατ. ευρώ, – όταν το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Περιφέρειας Κρήτης (2014-2020) είναι 429,2 εκατ. – και ετήσια έσοδα 59,9 εκατ. ευρώ.
Το βασικό ερώτημα που προκύπτει – εκτός όλων των άλλων – είναι πώς μπορεί να θεωρείται αυτονόητη η ενεργειακή χρήση του νερού στην Κρήτη, ένα νησί χωρίς ποτάμια συνεχούς ροής και λίμνες, επομένως με νερά που δεν είναι διαθέσιμα, λόγω έλλειψης υποδομών αλλά και κατάλληλης ιεράρχησης και διαχείρισης.
Όμως, η νομοθεσία όχι μόνο δεν αποκλείει την ενεργειακή χρήση του νερού, αλλά έχει εξασφαλίσει, με έναν εξαιρετικά σύνθετο τρόπο, αυτή τη χρήση, παρέχοντας σε τέτοιου είδους έργα και ιδιαίτερα προνόμια. Το αποτέλεσμα είναι να συναντάμε συχνά σε μελέτες – όχι στη συγκεκριμένη – να εκφράζεται προθυμία των επενδυτών να «συμβάλλουν» σε έργα ύδρευσης και άρδευσης!
Δίκαια λοιπόν η κοινωνία ανησυχεί, όχι μόνο γενικά για τις συνέπειες της επέλασης των επενδύσεων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) βιομηχανικής κλίμακας, αλλά και για την ιδιωτικοποίηση του νερού.
Τι θα σημάνει αυτό το έργο για την τοπική κοινωνία;
Η κοινωνία καλείται να πληρώσει όλα αυτά τα υπέρογκα κόστη, στο όνομα της πράσινης ανάπτυξης. Παράλληλα, στους τόπους κατασκευής των έργων, η τοπική κοινωνία θα στερηθεί πόρους, με πρώτο και κύριο, μεγάλη έκταση γης. Οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις υποβαθμίζονται από τις σχετικές μελέτες, που δεν «βλέπουν» χρήσεις γης για κτηνοτροφία, μελισσοκομία, για όλες τις μορφές φυσιολατρικού τουρισμού, δε «βλέπουν» πολιτιστική κληρονομιά και τοπίο, αλλά μόνο άγονη, «αναξιοποίητη» γη!
Η προτεραιότητα της πράσινης παραγωγής ενέργειας, που εν τέλει είναι πολύ λίγο πράσινη, δεν έχει «ακούσει» και δε λαμβάνει υπ’ όψη, ούτε καν την «επίσημη πολιτική», όταν αυτή αναφέρεται σε προτεραιότητες όλων των άλλων τομέων της οικονομίας!
Η απόλυτη προτεραιότητα αναδιάρθρωσης της αγοράς ενέργειας καταλήγει σ’ έναν τραγέλαφο: ότι μπορούμε να μένουμε άνεργοι, να μεταναστεύουμε, να πεθαίνουμε από πείνα ή κρύο, μπορούμε να αναπνέουμε καυσαέρια από οτιδήποτε, συμπεριλαμβανομένης της καύσης προϊόντων νόμιμης ή παράνομης υλοτόμησης, αλλά είμαστε «καθυστερημένοι» αν διαμαρτυρόμαστε για την ιερή αγελάδα της «πράσινης ανάπτυξης», και την ιδιωτικοποίηση της ενέργειας και των νερών, υποστηρίζοντας τον χαρακτήρα τους ως κοινωνικά αγαθά!
Ποια είναι η μέχρι τώρα στάση των πολιτών γύρω από το έργο;
Στην Κρήτη οι αντιδράσεις για τα έργα ΑΠΕ βιομηχανικής κλίμακας είναι πάρα πολύ μεγάλες, όσο κι αν φαίνεται παράξενο για ένα θέμα τόσο σύνθετο, αλλά και επειδή η προπαγάνδα είναι εκτεταμένη και πολυπρόσωπη.
Το συγκεκριμένο έργο ανήκει σε μια «δεύτερη γενιά» έργων, που αδειοδοτούνται στην Κρήτη κατ’ εξαίρεση, ως έργα που μπορούν να προσφέρουν «αποθήκευση ενέργειας». Είναι το τέταρτο υβριδικό έργο που αδειοδοτείται και έπονται πολλά άλλα χωρίς να έχει ξεκινήσει κανένα. Για δύο απ’ αυτά έχουν ασκηθεί προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
Οι αντιδράσεις για το συγκεκριμένο έργο ξεκίνησαν με πολύ έντονο τρόπο στη Σητεία, όπου χωροθετούνται οι αιολικοί σταθμοί. Τις διαμαρτυρίες και τη λαϊκή συνέλευση στη Ζάκρο, ακολούθησε μαζική παράσταση στο Δημοτικό Συμβούλιο, το οποίο γνωμοδότησε ομόφωνα κατά του έργου. Στο Αμάρι αντίθετα, όπου το φράγμα είναι ήδη κατασκευασμένο, οι προγενέστερες αντιδράσεις εναντίον άλλων έργων, δεν απέτρεψαν μια θετική απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου.
Η ενημέρωση για τις επιπτώσεις του έργου επικεντρώθηκε τις τελευταίες ημέρες στο Ρέθυμνο, όπου το θέμα πρόκειται να έρθει για συζήτηση στο Δημοτικό Συμβούλιο και έχει ήδη προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον.
Τα τελευταία χρόνια η λέξη «ανάπτυξη» προτάσσεται ως η λύση για όλα μας τα προβλήματα… Είναι τελικά μια λέξη εξ’ ορισμού θετική για την οικονομία και την παραγωγή του τόπου;
Η λέξη ανάπτυξη είναι η λέξη «κλειδί» όπου συμπυκνώνεται όλος ο μύθος που περνούν στις συνειδήσεις των πολιτών, για να γίνει αποδεκτή η λειτουργία του συστήματος. Αλλεπάλληλοι κύκλοι καπιταλιστικής συσσώρευσης με ενδιάμεσες κρίσεις, εδώ και δεκαετίες, οδηγούν σε όλο μεγαλύτερη αύξηση πλούτου και εξουσίας, στα χέρια όλο και λιγότερων, σε κάθε χώρα και σε όλο τον πλανήτη, εντείνοντας ανισότητες, φτώχεια κι εξαρτήσεις.
Αν όμως η ανάπτυξη αναλυθεί πάνω στις εφαρμογές της σε συγκεκριμένους τομείς, η ανάλυση δίνει πολλές παραμέτρους και κάνει κατανοητό πολύ πιο εύκολα, τον τρόπο που λειτουργεί όλο αυτό το σκηνικό και τα αποτελέσματά του.
Στη φάση που βρισκόμαστε σήμερα τέτοιες αναλύσεις αποτελούν πολύ χρήσιμα εργαλεία, για να μπορέσει κανείς να κατανοήσει, αλλά και να βοηθήσει να γίνει κατανοητό από άλλους, αυτό που διαδραματίζεται. Ο κόσμος καταλαβαίνει, ευαισθητοποιείται, αντιδρά κι αυτό ευνοεί την ανάπτυξη της συλλογικότητας, που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για πολυποίκιλες δράσεις.
Μπορεί να υπάρξει ένα διαφορετικό ενεργειακό μοντέλο; Τι προτεραιότητες θα έθετε; Με ποιον τρόπο και από ποιους μπορεί να ανοίξει μια συζήτηση στην χώρα γύρω από αυτό το θέμα;
Το ενεργειακό μοντέλο έχει αλλάξει ιστορικά πολλές φορές, όπως και πολλά άλλα πράγματα στη ζωή μας. Υπάρχει ένα βιβλίο των εκδόσεων Α/συνεχεια, του 1986, με τίτλο Νέες μορφές ενέργειας σε μετάφραση από τα γαλλικά με συγγραφέα τον Φιλίπ Μπαρμπέ. Είναι εξαιρετικά χρήσιμο να διαβάζεται αυτό το βιβλίο. Αναφέρει ότι οι «νέες μορφές» είναι παλιές μορφές που επανέρχονται, αλλά σε άλλη κλίμακα και με άλλα χαρακτηριστικά, έτσι ώστε να αλλάζει και το περιεχόμενο και ο αντίκτυπος τους.
Το πιο εντυπωσιακό όμως είναι η στάση του συγγραφέα απέναντι σε δύο πολύ κρίσιμα ζητήματα. Το ένα είναι ότι αναλύει τα θετικά και τα αρνητικά, χωρίς τους όρους προπαγάνδας που κυριαρχούν σήμερα. Το δεύτερο, ότι εξετάζει τα διάφορα ενδεχόμενα, σύμφωνα με το τι συμφέρει τον δικό του τόπο, με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που έχει, χωρίς ισοπεδωτικές γενικεύσεις που συμφέρουν μόνο τα πολυεθνικά λόμπι.
Κατά τη γνώμη μου τα παραπάνω είναι στοιχεία που πρέπει να χαρακτηρίζουν μεταξύ άλλων, κάθε συζήτηση. Στο μεταξύ ας μην ξεχνούμε: το μεγαλύτερο κοίτασμα ενέργειας βρίσκεται στην εξοικονόμησή της. Εκεί βρίσκονται και οι θέσεις εργασίας.
