Συνέντευξη στον Κώστα Στοφόρο.
Ένα καινούργιο μυθιστόρημα, το Φετίχ του Βαγγέλη Μπέκα, ενισχύει την άποψη που έχω αρχίσει να διαμορφώνω, τελευταία, ότι η σημερινή συγκυρία φαίνεται πως έχει δημιουργήσει μια καλλιτεχνική αφύπνιση.
Βεβαίως ο Βαγγέλης, ως συνεργάτης του Δρόμου, αλλά και μέσα από πολλές δράσεις του, έχει δώσει ήδη δείγματα μαχητικής γραφής και παρέμβασης. Όμως, όταν την πολιτική σου άποψη την κάνεις μυθιστόρημα, σίγουρα παίρνεις πολλά ρίσκα. Ο συγγραφέας, φτιάχνοντας έναν ολόκληρο κόσμο, καταφέρνει όχι μόνο να μας στείλει τα μηνύματά του και να μας κάνει να σκεφτούμε τη δική μας καθημερινότητα, αλλά και να μας χαρίσει ένα συναρπαστικό αφήγημα. Η «στράτευση» και η απόλαυση της ανάγνωσης, δένονται αρμονικά σε ένα πρωτότυπο σενάριο του άμεσου μέλλοντος… Ο διωγμός της ποίησης και του ονείρου, βρίσκονται στο κέντρο του μύθου που ξετυλίγεται στο Φετίχ.
Ο πρωταγωνιστής σου «κλέβει» νομπελίστες ποιητές για να φτιάξει διαφημιστικά μηνύματα… Η εξουσία, από την άλλη, θέλει να εξαφανίσει την ποίηση. Είναι, άραγε, οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος;
Η κυβέρνηση απαγορεύει την ποίηση γιατί είναι αντιεμπορική. Καθετί που δεν είναι εμπορικό, που δεν αποσκοπεί στους στόχους του Προϋπολογισμού πρέπει να πεταχτεί στον κάλαθο των αχρήστων. Η ποίηση, λοιπόν, δεν έχει θέση στο χαρτί. Η ποίηση (σε συμβολικό επίπεδο) δεν έχει θέση στη ζωή. Ο πρωταγωνιστής μου όμως που υπηρετεί την κουλτούρα του συστήματος έχει ανάγκη την ποίηση, ασελγεί πάνω της για να φτιάξει χαζοχαρούμενα διαφημιστικά. Οδηγείται, λοιπόν, σε αδιέξοδο. Γιατί το σύστημα, στοχεύοντας στους στείρους δείκτες, καταστρέφει την κουλτούρα που το αναπαράγει. Σκοτώνει το αμερικανικό όνειρο. Αυτοκαταστρέφεται. Το νόμισμα που αναφέρεις έχει ριχτεί μέσα στην πυρωμένη λάβα.
Ο Παύλος και η Δανάη, οι δυο κεντρικοί σου πρωταγωνιστές, ενώ από την αρχή σχεδόν φαίνεται να έλκονται σωματικά, κάτι τους απομακρύνει και δεν ολοκληρώνουν τη σχέση τους. Υπάρχει κάτι που κρύβεται πίσω από αυτό;
Ο Παύλος και η Δανάη είναι δυο αντιήρωες. Ζουν μηχανικά, δουλεύουν μηχανικά, κάνουν έρωτα μηχανικά. Είναι παράγωγα ενός κόσμου όπου το sex είναι ο πιο σίγουρος τρόπος για να πουλήσεις κάτι. Οι τραγουδιστές, οι ηθοποιοί, τα μοντέλα των διαφημίσεων δεν έχουν ταλέντο, έχουν σεξ-απίλ. Αυτή η κουλτούρα αναπαράγεται. Όμως, τα αλλεπάλληλα νέα μέτρα της κυβέρνησης οδηγούν τους πρωταγωνιστές στο περιθώριο. Συνταράσσονται και επέρχεται ο επαναπροσδιορισμός. Τα παίρνουν όλα από την αρχή, επιστρέφουν στην παιδικότητα και ερωτεύονται σαν παιδιά.
Το Ινστιτούτο με τα παράξενα πειράματά του πρωταγωνιστεί και αυτό, λεηλατώντας όνειρα. Τι σημασία έχει το όνειρο για σένα;
Τα όνειρα είναι μια εντυπωσιακή εμπειρία, μια κινηματογραφική καταβύθιση στον άλλο μας εαυτό. Είναι, ίσως, η μοναδική διέξοδος της φαντασίας για τον απλό άνθρωπο. Νομίζω ότι η φαντασία είναι το στοιχείο εκείνο που λείπει από την καθημερινότητα και τον κόσμο μας όσο τίποτα άλλο. Ζωή χωρίς φαντασία είναι μισή ζωή. Μια ζωή δέσμια του εμπορικού ορθολογισμού.
Πόσο δύσκολο είναι να δημιουργήσεις πειστικά έναν κόσμο, όπως αυτό του απέραντου Κτιρίου, έτσι που νομίζει κανείς ότι μπορεί κάτι τέτοιο να υπάρξει;
Μα το Κτίριο υπάρχει. Είναι μια αντικαπιταλιστική κιβωτός γεμάτη ελεύθερους πολιορκημένους που αναζητούν έναν άλλο Τόπο. Καλό Τόπο. Το Κτίριο είναι ένας πειραματικός σωλήνας, μια μήτρα ιδεών. Μέσα εκεί κυκλοφορούν οι ιδέες του Καστοριάδη, του Μαρξ, ριζοσπαστών οικολόγων, «κλεφτών και αρματολών», ακόμα και του Ρομπέν των Δασών. Και συνδιαλέγονται στο περιθώριο της μυθοπλασίας. Ο θυρωρός-πορτιέρης του Κτιρίου είναι ένας μαυριδερός τύπος με τατουάζ μια ημισέληνο χιαστί με ένα σφυρί. Ζήλεψε την ευδαιμονία του σφυροδρέπανου. Το Κτίριο είναι η συμβολική απεικόνιση του σύγχρονου αντικαπιταλιστικού εγχειρήματος.
Στην πόλη του Φετίχ απλώνεται ένας φόβος από τις μάζες που λεηλατούν. Τι ήθελες να σχολιάσεις μ’ αυτό;
Οι μάζες που λεηλατούν πηγάζουν από τις ανατολικές συνοικίες. Έχουν ταξιδέψει χιλιάδες χιλιόμετρα για να φτάσουν. Μιλούν γλώσσες απ’ όλα τα μέρη της γης. Ποτέ δεν στράφηκαν εναντίον κάποιου περαστικού. Τα αγαθά των εμπορικών καταστημάτων είναι ο στόχος τους. Τους έταξαν μια όμορφη ζωή στις διαφημίσεις, στα σίριαλ και τις κινηματογραφικές ταινίες. «Εθελοντικά» την ακολούθησαν. Μα τώρα αποκαλύφτηκε πως τους κορόιδεψαν· και αντιδρούν. Οι κυβερνώντες φοβούνται γιατί έχασαν τον έλεγχο, οι καταστηματάρχες φοβούνται γιατί έχασαν την πραμάτεια τους, οι «εθελοντές» φοβούνται γιατί συλλαμβάνονται και κλείνονται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο φόβος αυτός απλώνεται στα τηλεοπτικά παράθυρα. Ζούμε σε παράξενη εποχή. Προσπαθώ να συνομιλήσω μαζί της μέσα σε ένα φαντασιακό πεδίο. Μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για λογοτεχνία.
Κι εσύ, όπως ο -επίσης συνεργάτης του Δρόμου– Δημήτρης Οικονόμου, μας παρουσιάζετε ένα σκοτεινό μυθιστορηματικό όραμα για το μέλλον. Τόσο στη δική του Χώρα του αναστέλλοντος ηλίου, όσο και στο δικό σου Φετίχ, πρωταγωνιστεί μια νέα αισθητική. Η αντίσταση φαντάζει σχεδόν αδύνατη…
Το βιβλίο του Δημήτρη, δυστυχώς, δεν το έχω διαβάσει ακόμα. Πάντως το Φετίχ δεν αναφέρεται στο μακρινό μέλλον αλλά στο παρόν και το αύριο. Οι ανατολικές συνοικίες ξεσηκώθηκαν και απειλούν τα αστραφτερά καταστήματα των δυτικών συνοικιών. Ο υπουργός Οικονομίας του μυθιστορήματος λείπει συνέχεια στο εξωτερικό. Κάθε μήνα λαμβάνονται αλλεπάλληλα νέα μέτρα. Οι πλούσιες συνοικίες αδειάζουν, οι φτωχές ασφυκτιούν. Η ποίηση (φυσικά και στην πραγματική ζωή) απαγορεύτηκε. Μοναδικός στόχος η επίτευξη του Προϋπολογισμού. Όλα αυτά που περιγράφονται στο μυθιστόρημα δεν αφορούν το μέλλον. Εκτός αν συμφωνήσουμε ότι το μέλλον έφτασε. Χρησιμοποιώ συμβολικά σχήματα, χτίζω μια αλληγορία σε μια πόλη-πλανήτη. Κι όσο για την αντίσταση που φαντάζει αδύνατη, δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το τελευταίο κεφάλαιο ονομάζεται Ελεύθεροι πολιορκημένοι. Οι πρωταγωνιστές μου είναι πολιορκημένοι. Είμαστε πολιορκημένοι. Είναι ελεύθεροι. Είμαστε ελεύθεροι. Και αναζητούν τη μεγάλη έξοδο. Όπως κι εμείς.
Το Φετίχ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος
Ο προσωπικός ιστότοπος του Βαγγέλη Μπέκα είναι https://barouak.blogspot.com
