Το πρώτο πράγμα που γίνεται φανερό από την εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία είναι ότι πρόκειται για κομβικό μεν αλλά κάθε άλλο παρά μοναδικό θέατρο μιας διαρκώς διευρυνόμενης σύγκρουσης ανάμεσα σε κοσμοκρατορικά μπλόκ (ΗΠΑ / Δύση, Ρωσία, Κίνα) που ανταγωνίζονται μεταξύ τους σε παγκόσμια κλίμακα. Ήδη ο πόλεμος πάει να απλωθεί στο χώρο, και παρατείνεται χρονικά. Μέσα στο τελευταίο μόνο δεκαήμερο και μιλώντας μόνο για τις πιό ορατές πλευρές αυτής της σύγκρουσης έχουμε. Την εμπλοκή όλο και περισσότερων ευρωπαϊκών δυνάμεων στον εξοπλισμό της Ουκρανίας με βαρέα όπλα, τις επιταχυνόμενες κινήσεις για την ένταξη Φινλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, τις κλιμακούμενες απειλές της Ρωσίας με αναφορές και σε στρατηγικά / πυρηνικά όπλα και αύξηση της πιθανότητας ανοίγματος νέου μετώπου στην Υπερδνειστερία. Νέα διαρκώς οξύτερα επεισόδια «του πολέμου των υδρογονανθράκων» ανάμεσα σε Ευρώπη / Δύση και Ρωσία. Μιαν εντυπωσιακή πύκνωση των κινήσεων από πλευράς Κίνας. Συμφωνία για κινεζική παρουσία στα νησιά Σολομώντα και τις αντιδράσεις της Αυστραλίας, κινεζικές δηλώσεις σε ασυνήθιστα υψηλούς «προειδοποιητικούς» τόνους προς την Ευρώπη – για να μείνουμε στα πιο χτυπητά.
Ο χαρακτήρας της εποχής πολέμων που έχει ανοίξει
Η γεωπολιτική διάσταση της σύγκρουσης πάει να κρύψει μια κρίσιμη αλήθεια. Ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι μεγάλοι κρατικοί δρώντες, με πρώτες τις συγκρουόμενες κοσμοκρατορικές δυνάμεις, είναι παραλλαγές – προσωποποιήσεις της κοινωνικής σχέσης «κεφάλαιο». Κανένας «παίκτης» δεν αποτελεί παράδειγμα μιας λογικής «πέραν των δρόμων του κεφαλαίου». Οι ιθύνουσες τάξεις τους λειτουργούν με τις ίδιες μεθόδους καπιταλιστικής εκμετάλλευσης και με τις ανάλογου περιεχομένου αξιώσεις κατίσχυσης επί των πιο αδύνατων. Που ορίζονται από τους αδυσώπητους ανταγωνισμούς του κόσμου του κεφαλαίου μέσα στο πλαίσιο ενός παγκόσμιου συστήματος που δεν αντιμετωπίζει την υπολογίσιμη αμφισβήτηση του καπιταλιστικού του χαρακτήρα. Και στο ίδιο αυτό πλαίσιο δεν παύουν να αναπαράγουν τους κλασικούς και ιστορικά γνώριμους, μεγαλοκρατικούς τους εθνικισμούς, ο καθείς με τα δικά του «χρώματα» και αντλώντας από τις δικές του «παραδόσεις».
Δεν κρίνουμε τόσο αναγκαίο να επανέλθουμε για άλλη μια φορά σ’ αυτό το σημείωμα, στα όσα αφορούν τις ληστρικές καπιταλιστικές-ιμπεριαλιστικές λογικές της «Δύσης» και τις πρωτοβουλίες της, ως του ισχυρότερου κέντρου, που έχουν ωθήσει τα πράγματα στη σημερινή κλιμακούμενη σύγκρουση. Αυτά είναι αρκετά γνωστά και σε σημαντικό βαθμό βιωμένα από μια χώρα σαν τη δική μας. Στην παρούσα φάση γίνεται αναγκαίο προκειμένου να κατανοήσουμε τον χαρακτήρα της εποχής πολεμικών συγκρούσεων που έχει ανοίξει, το να δούμε ότι και οι ανερχόμενες κοσμοκρατορικές δυνάμεις (Ρωσία, Κίνα), με τους σχεδιασμούς των ηγετικών τους τάξεων, κινούνται επιταχυνόμενα στις κλασικές ράγιες των επιθετικών μεγαλοκρατικών πρακτικών. Και ότι και οι δικές τους, άλλοτε πιό απροκάλυπτες και άλλοτε πιό συγκαλυμμένες μορφές γεωπολιτικής αρπαγής και τα κύματα καπιταλιστικής συσσώρευσης / επέκτασης (καταστροφισμού και επανασυσσώρευσης κεφαλαίου) προσθέτουν δεινά για τους εργαζόμενους σε όλο τον κόσμο, για τους λαούς και τις μικρότερες χώρες.
Πρώτη ανάγκη, η στερέωση μιας οπτικής της πλευράς της παγκόσμιας εργατικής τάξης (που είναι επί του παρόντος ο μεγάλος απών των εξελίξεων), των λαών και των μικρότερων χωρών που η ύπαρξή τους συμπιέζεται αφόρητα
Γιατί είναι κρίσιμη αυτή η ανάγκη; Διότι στις συνειδήσεις των δυνάμεων που προσβλέπουν σε μια προοπτική κοινωνικής απελευθέρωσης στη χώρα μας, έχει αξιόλογη πέραση το παγιδευτικό σχήμα: ο εχθρός (Ρωσία και σ’ ένα δεύτερο επίπεδο η Κίνα) του κύριου εχθρού μου (ΝΑΤΟ – Δύση) λειτουργεί «αναγκαστικά» υπέρ μου και ποντάρω στο να νικήσει. Στάση που φθείρει κριτήρια και συνειδήσεις και καταλήγει να σέρνεται τελικά πίσω από την δήθεν «αναγκαιότητα» της κάθε κυνικής μεγαλοκρατικής λογικής. Είναι ζωτική, άμεση ανάγκη να αναπτύξουμε μια κριτική στάση απέναντι σ’ αυτή τη λογική. Και οι 3 κοσμοκρατορικές δυνάμεις (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα) ακροβολίζονται και ετοιμάζονται για μια γενικευμένη, παρατεταμένη σύγκρουση και για έναν παγκόσμιο αναδασμό ισχύος και επιρροής. Οι ρωσικές επιδιώξεις που βρίσκονται στο κέντρο της επικαιρότητας είναι προφανώς εντελώς άλλης τάξης από τα περί απελευθέρωσης και προστασίας των ρωσόφωνων πληθυσμών της Ουκρανίας. Επεκτεινόμενες ραγδαία, αναπαράγουν για πολλοστή φορά τις κλασικές μεγαλοκρατικές αξιώσεις περί ζωτικού χώρου. Το όλο και πιό κυνικά απογυμνούμενο «επιχείρημα» είναι μια αξίωση ανασύστασης της ρωσικής αυτοκρατορίας. Και η ηγεμονική χρεωκοπία της ρωσικής πολιτικής δεν είναι άσχετη με τα εδικά χαρακτηριστικά του ρωσικού καπιταλισμού. Αλλά και η Κίνα αντίστοιχα επεκτείνεται ραγδαία σε παγκόσμιο επίπεδο και καταλαμβάνει θέσεις παίζοντας το δικό της παίγνιο με τους όρους της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης. Θέμα που χρειάζεται ιδιαίτερη μελέτη γιατί θα επηρεάσει σε μέγιστο βαθμό την τροπή των παγκόσμιων εξελίξεων.
Τα βάρη του πολέμου τα πληρώνουν οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου
Μιλώντας για τον χαρακτήρα του σημερινού παγκόσμιας κλίμακας πολέμου ανάμεσα σε κοσμοκρατορικά μπλόκ, πρέπει να επανέλθουμε στα βασικά, γιατί αυτά σήμερα φαίνεται να τα έχει θολώσει ο τρέχων δυσμενής συσχετισμός κοινωνικών δυνάμεων.
Τι σημαίνει αυτός ο πόλεμος για την παγκόσμια εργατική τάξη, για τους λαούς όλου του κόσμου; Πρώτα απ’ όλα τη φυσική εμπλοκή εκατομμυρίων εργαζομένων στις πολεμικές επιχειρήσεις. Με όλα τα δεινά και τον αφανισμό της ζωής των μαχόμενων και των αμάχων. Κατά δεύτερον, μεγάλα κύματα καταστροφισμού (με τις εικόνες εκθεμελίωσης κοινωνικών και παραγωγικών υποδομών) που σωρρεύουν ρήμαγμα και φτωχοποίηση για εκατομμύρια ανθρώπων που ζουν από τη δουλειά τους και βλέπουν τους πόρους της ζωής τους (δουλειές, στέγαση, αστικό ιστό, νερό, τροφή) να αφανίζονται. Επιπλέον σημαίνει μαζική ένταξη στην «πολεμική οικονομία». Στροφή του κεφαλαίου στη βιομηχανική παραγωγή εξοπλισμών σαν μέσο για να σπρώξει στο μέλλον τα αδιέξοδα της κρίσης του. Η κλασική συνταγή που αναπαράγει αναπόφευκτα τη λογική του πολέμου και έχει οδηγήσει πάντοτε σε μεγάλα κοινωνικά πισωγυρίσματα. Αλλά ιδιαίτερα στην σημερινή ιστορική φάση επιθετικής προώθησης τεράστιων και βαθύτατα αντικοινωνικών αναδιαρθρώσεων, ενίσχυση της πολιτικής νομιμοποίησης της «πολεμικής οικονομίας» (με το μάντρωμα που φέρνουν οι μεγάλες στρατοπεδεύσεις) σημαίνει κάμψη των κοινωνικών αντιστάσεων, πιό δυσμενείς όρους ταξικής πάλης, φόρτωμα του τεράστιου κόστους αυτών των αναδιαρθρώσεων στα λαϊκά εργαζόμενα στρώματα. Προβολή ως «αναγκαίων» των «θυσιών» που συνεπάγεται η ξέφρενη άνοδος των τιμών τώρα που διεξάγεται ο πόλεμος της «ελευθερίας απέναντι στους απολυταρχισμούς». Και για σημαντικά τμήματα του παγκόσμιου προλεταριάτου σημαίνει επίσης μαζική μετανάστευση και προσφυγιά με τους πολλαπλά δυσμενείς όρους για τα ίδια και για το προλεταριάτο των χωρών υποδοχής, που φέρνει μαζί της.
Καμία από τις ανερχόμενες δυνάμεις (Κίνα, Ρωσία, η κάποια άλλη) σήμερα δεν παίζει ρόλο αντίστοιχο μ’ αυτόν που έπαιξαν στη διάρκεια του 20ού αιώνα. Να προσφέρει σε τελική ανάλυση ένα θετικό πρόταγμα ικανό να στηρίξει και να εμπνεύσει μεγάλα λαϊκά κινήματα. Η διεθνής τους πολιτική, οι βλέψεις τους, τα παίγνια ακραίου καπιταλισμού «των καυσίμων, των τροφίμων και των πρώτων υλών» στα οποία συμπρωταγωνιστούν, οδηγούν σε μαζική εξαθλίωση τον παγκόσμιο πληθυσμό. Από την άλλη, η εσωτερική τους πολιτική κατάσταση και ποιότητα, που άλλωστε με σύνθετο τρόπο βρίσκεται πίσω από την εξωτερική τους συμπεριφορά, είναι γεμάτη από κοινωνικές ανισότητες και αλλοτριώσεις και ιδιαίτερα στην περίπτωση της Κίνας από νέες μορφές ακραίας αλλοτρίωσης κάτω από την ισχύ ενός υπερδιογκωμένου πανεποπτικού κράτους Λεβιάθαν. Που πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά η λογική που «εξάγει» σε παγκόσμιο επίπεδο και «τα παραδείγματα προς μίμηση» που μπορεί να προσφέρει στους κατά τα άλλα αντιπάλους της.
Συμπερασματικά: Πρώτη ανάγκη, η στερέωση μιας οπτικής της πλευράς της παγκόσμιας εργατικής τάξης (που είναι επί του παρόντος ο μεγάλος απών των εξελίξεων), των λαών και των μικρότερων χωρών που η ύπαρξή τους συμπιέζεται αφόρητα. Αυτό απαιτεί την κατάκτηση αυτονομίας απέναντι στις στρατοπεδεύσεις που ορίζουν τα μεγάλα κοσμοκρατορικά μπλοκ.
