Από τη Νομαρχία στην Περιφέρεια. Του Στρατή Πλωμαρίτη.
Στις 31 Δεκεμβρίου του 2010 κλείνει τον κύκλο του ο θεσμός της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης.
Ένας θεσμός ηλικίας 177 χρονών, εκ των οποίων τα τελευταία 16 με εκλεγμένο νομάρχη και νομαρχιακό συμβούλιο, έριξε τίτλους τέλους και αποχώρησε με εκκωφαντική σιωπή και διακριτικότητα από το πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι της χώρας μας.
Του πρέπει λοιπόν, ένας απολογισμός, μια αξιολόγηση, έστω εν είδη «μνημόσυνου», όχι μόνο για να αποτιμήσουμε τα τόσα χρόνια παρουσίας του, όχι για να τον απαξιώσουμε ή να τον δικαιώσουμε ως «αποθανόντα», αλλά γιατί αυτή η αξιολόγηση μπορεί να μας βοηθήσει να αναδείξουμε και να αναβαθμίσουμε το ρόλο του νέου θεσμού που τον διαδέχεται, της αιρετής περιφέρειας.
Η λειτουργία ενός θεσμού λοιπόν, κρίνεται θετικά ή αρνητικά ανάλογα με τη δυνατότητά του να παρεμβαίνει και να δίνει λύσεις στα καθημερινά προβλήματα των πολιτών.
Από τη δυνατότητά του να προκαλεί και να ενσωματώνει θεσμικά στην καθημερινή του λειτουργία την παρουσία της κοινωνίας, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από οργανωμένες συλλογικότητες-συνδικάτα, συλλόγους γονέων, καταναλωτικές ενώσεις, περιβαλλοντικές οργανώσεις κ.λπ.
Από τη δημοκρατική του συγκρότηση και λειτουργία, η οποία αντανακλάται τόσο στον τρόπο εκλογής των οργάνων του όσο και στη λειτουργία τους, που θα πρέπει να διασφαλίζει την ουσιαστική λειτουργία θεσμών λαϊκής συμμετοχής.
Από την πραγματικά αυτοδιοικητική του λειτουργία, η οποία διασφαλίζεται με τη μεταφορά αρμοδιοτήτων και πόρων, σε τέτοιο βαθμό που θα του εξασφαλίζει διοικητική αυτοτέλεια κι οικονομική αυτοδυναμία.
Ένας καταδικασμένος αυτοδιοικητικός θεσμός
Εάν δεχτούμε ότι αυτές είναι οι ελάχιστες προϋποθέσεις που μπορούν να διασφαλίσουν την επιτυχή λειτουργία ενός αυτοδιοικητικού θεσμού, καταλαβαίνουμε όλοι ότι η νομαρχιακή αυτοδιοίκηση ήταν καταδικασμένη κι υπονομευμένη από την πρώτη στιγμή της συγκρότησής της.
Απογυμνωμένη από αρμοδιότητες (να θυμηθούμε εδώ, ότι όταν πριν από 16 χρόνια θεσμοθετήθηκε η εκλεγμένη Ν.Α., μια σειρά από αρμοδιότητες της διορισμένης Ν.Α. μεταφέρθηκαν σε μια νύχτα στον διορισμένο περιφερειάρχη), χωρίς πόρους, χωρίς εξειδικευμένο προσωπικό για την αντιμετώπιση των σύγχρονων προβλημάτων, χωρίς υποδομές και μέσα, δομημένη στα πρότυπα του κομματικού, πελατειακού και πατερναλιστικού κράτους, συγκέντρωνε όλα τα εχέγγυα της αναποτελεσματικότητας, της αδιαφάνειας, της προσωποπαγούς λειτουργίας, της απαξίωσης και τελικά της έκπτωσης του θεσμού στη συνείδηση των πολιτών.
Η φαύλη κεντρική διοίκηση, το κράτος, δεν επέτρεψαν την ανάπτυξη του θεσμού. Ενός θεσμού λαϊκού, σε άμεση επαφή με τον πολίτη και τα προβλήματά του και ως εκ τούτου φορέα λύσεων. Άλλωστε, η επιτυχία ενός δεύτερου βαθμού αυτοδιοίκησης, που θα ήταν σε τελείως άλλη λογική από αυτήν της κεντρικής διοίκησης, θα υπονόμευε την ύπαρξη της τελευταίας, τον τρόπο λειτουργίας της, τον τρόπο οργάνωσής της. Και αυτό δεν μπορούσε να το αντέξει ούτε η κρατική γραφειοκρατία, ούτε η κομματική νομενκλατούρα.
Ποιο θα ήταν άλλωστε το μέλλον και των δύο χωρίς τον πολίτη-πελάτη, τον εξαρτημένο πολίτη; Γι’ αυτό φρόντισαν για την υπονόμευση του θεσμού, στραγγαλίζοντάς τον οικονομικά, ευνουχίζοντάς τον από αρμοδιότητες και προικοδοτώντας τον με όλα τα αρνητικά που αναφέραμε.
Δυο λόγια για την Θεσσαλονίκη
Εάν τώρα, για να πούμε δύο λόγια και για τη Θεσσαλονίκη, δούμε αυτόν τον θεσμό παραδομένο στα χέρια του γνωστού ανά το πανελλήνιο, κ. Ψωμιάδη, καταλαβαίνουμε γιατί ο νομός μας πλήρωσε πολλαπλάσιο τίμημα στη λειτουργία του θεσμού.
Λαϊκισμός, εθνικισμός, αδιαφάνεια στον τρόπο διαχείρισης του δημοσίου χρήματος, αυταρχισμός στον τρόπο ασκήσεως της εξουσίας, εκδικητικότητα απέναντι σε όσους αντιστέκονταν στο συγκεκριμένο μοντέλο διοίκησης και συμπόρευση με τους πιο συντηρητικούς εκκλησιαστικούς κύκλους, είναι το επιπλέον τίμημα του νομού στο θεσμό που μόλις έκλεισε τον κύκλο του.
Επειδή, όμως, η ζωή συνεχίζεται και το κλείσιμο ενός κύκλου συνεπάγεται αυτόματα την έναρξη ενός άλλου, που στην προκείμενη περίπτωση είναι ο καλλικράτειος δεύτερος βαθμός αυτοδιοίκησης, η αιρετή περιφέρεια.
Επειδή ο νέος κύκλος αποτελεί συστατικό στοιχείο του μνημονίου και είναι φτιαγμένος να το υπηρετεί.
Επειδή στο καινούριο αυτό τοπίο συμμετέχουμε ως Ριζοσπαστική Αριστερά κι εκπροσωπούμαστε στα νέα όργανα με την Ριζοσπαστική Αριστερή Ενότητα – Μπορούμε να τους σταματήσουμε.
Για όλα αυτά τα «επειδή», ας αναζητήσουμε τα «πρέπει» τους.
Πρέπει, λοιπόν, εμείς να στοχαστούμε το ρόλο μας και να προσδιορίσουμε τα βήματά μας, από την ανατολή του νέου θεσμού.
Πρέπει να συμπορευθούμε με τις δυνάμεις της πολιτικής και κοινωνικής Αριστεράς που αγωνίζονται ενάντια στις νεοφιλελεύθερες, μνημονιακές πολιτικές που γεννούν ανεργία και φτώχεια, αποκλεισμούς, περιθώριο και διευρύνουν την κοινωνική ανισότητα κι αδικία.
Πρέπει να συμβάλουμε, ως πρωτοστάτες και πρωτομάστορες, στη συγκρότηση ενός διεκδικητικού κινήματος, που θα υπερασπίζεται τη δημόσια και δωρεάν υγεία, τη δημόσια και δωρεάν παιδεία, το δημόσιο χαρακτήρα των μέσων μαζικής μεταφοράς, την προστασία και την αναβάθμιση του περιβάλλοντος, την αγροτική παραγωγή και την ανάπτυξη της υπαίθρου, την εξάλειψη της ανεργίας που μαστίζει την περιφέρειά μας.
Πρέπει η Ριζοσπαστική Αριστερά να αγωνιστεί για την υπέρβαση του θεσμικού πλαισίου που επιβάλλει ο Καλλικράτης και το μνημόνιο, για την ανάπτυξη και την ουσιαστική λειτουργία θεσμών λαϊκής συμμετοχής, την ενίσχυση των δημιουργικών δυνάμεων της περιφέρειας στις τέχνες και τον πολιτισμό, την ανάπτυξη των πρωτοβουλιών των πολιτών, την πρόσβαση στις πληροφορίες και τα μέσα μετάδοσής τους, την εκπόνηση τέλος ενός συνολικού σχεδιασμού βιώσιμης ανάπτυξης της περιφέρειας με σεβασμό στον άνθρωπο και το περιβάλλον.
Εάν αυτά τα «πρέπει» είναι οι πηγές της έμπνευσής μας και προσδιορίζουν συστατικά την παρουσία μας στα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα, είμαστε πράγματι έτοιμοι για το μεγάλο ταξίδι της Ιθάκης του μέλλοντός μας, ονειρευόμενοι έναν άλλον κόσμο.
* Ο Στρατής Πλωμαρίτης είναι νομαρχιακός σύμβουλος και πρόεδρος της Ε.Ν.Ι.Θ.
