Ο τσαμπουκάς των δανειστών, η πολιορκία από τη νέα Frontex και το γερμανικό σενάριο ανώδυνης αποχώρησης του ΔΝΤ από το 3ο Μνημόνιο
Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Είτε αποσύρθηκε είτε απλώς αναβλήθηκε η συζήτησή του στη Βουλή, είτε το κουαρτέτο το πήρε είδηση μόνο του είτε του το «κάρφωσε» η «τρόικα εσωτερικού» (δηλαδή, η αντιπολίτευση), η περιπέτεια του νομοσχεδίου με το περίφημο Παράλληλο Πρόγραμμα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ αποκαλύπτει τη θλιβερή συνθήκη πραγματικής διακυβέρνησης της χώρας από τους δανειστές. Φυσικά, ουδείς δικαιούται να εκπλήσσεται, αφού αυτός υπήρξε ο κανόνας και με τα δυο προηγούμενα μνημόνια. Απλώς, στο 3ο Μνημόνιο υπήρξε μια πολύ ευρύτερη ρήτρα «προέγκρισης» κάθε νομοθετικής δραστηριότητας από το κουαρτέτο, που περιλαμβάνει πεδία πολύ πέραν αυτών που έχουν δημοσιονομικό κόστος.
Την τύχη του Παράλληλου Προγράμματος φαίνεται ότι ακολουθεί και το κυβερνητικό σχέδιο για τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού. Οι εκπρόσωποι των δανειστών απαίτησαν, και κατά τα φαινόμενα έγινε δεκτό από την κυβέρνηση, να δουν και να εγκρίνουν οι ίδιοι το νομοσχέδιο πριν τεθεί στη διαδικασία διαλόγου στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΟΚΕ), τον μόνο φορέα που θα έσωζε τα προσχήματα ενός στοιχειώδους κοινωνικού διαλόγου για μια κεφαλαιώδη μεταρρύθμιση.
Με όπλο τη νέα Frontex
Ο «τσαμπουκάς» των δανειστών, ακόμη και σε ήσσονος δημοσιονομικής βαρύτητας θέματα, εκδηλώθηκε αυτή τη φορά με εργαλείο τη δόση του 1 δισ. ευρώ την οποία ενέκρινε με «υποσημειώσεις» το EuroWorkingGroup, έχει όμως κυρίως πολιτικά «παιδαγωγικό» χαρακτήρα για την κυβέρνηση, που επιδεικνύει αξιοθαύμαστα ανακλαστικά συμμόρφωσης. Και μάλιστα όχι μόνο στα πεδία που καλύπτονται από τον τυφλοσούρτη του 3ου Μνημονίου, αλλά και πολύ πέραν αυτών.
Η πιο χαρακτηριστική εφαρμογή της «παιδαγωγικής» των Ευρωπαίων δανειστών είναι η διαχείριση της προσφυγικής κρίσης και των λεγόμενων «εξωτερικών συνόρων» της Ε.Ε., που στην προκειμένη περίπτωση είναι τα ελληνικά. Η ακολουθία των γεγονότων του τελευταίου μήνα αποκαλύπτει ότι, για μια ακόμη φορά η Ελλάδα χρησιμοποιείται ως εφαλτήριο για να προχωρήσει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση σε γκρίζες ζώνες, όπως αυτή της εθνικής αμυντικής κυριαρχίας. Πρώτα δημιουργήθηκαν συνθήκες παρ’ ολίγον διάλυσης της Συνθήκης Σένγκεν, με πρόσχημα την αδυναμία ελέγχου των προσφυγικών ροών μέσω Ελλάδας. Στη συνέχεια υποχρεώθηκε η κυβέρνηση να ζητήσει επίσημα τη συνδρομή της Frontex στα νησιά και στα χερσαία σύνορα με τη Fyrom. Και τελικά η Κομισιόν εμφάνισε το σχέδιο δημιουργίας ευρωπαϊκής δύναμης φύλαξης (ακτοφυλακής) των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε., μιας Frontex που εξελίσσεται σε πλήρη ευρωπαϊκή στρατιωτική δύναμη, με πρόβλεψη ανάληψης δράσης ακόμη και ερήμην της χώρας της οποίας τα σύνορα «πλήττονται» από μαζικές προσφυγικές ροές ή άλλες απειλές.
Το σχέδιο έγινε κατ’ αρχήν δεκτό στη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε., με στόχο να υπάρξει πλήρης συμφωνία μέσα στο προσεχές εξάμηνο. Την περίοδο αυτή θα εκκρεμεί η πρώτη αξιολόγηση του Μνημονίου, η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους και μερικά δισ. δανειακών δόσεων, ενώ θα συνεχίζονται οι προσφυγικές ροές. Επομένως, οι Ευρωπαίοι εταίροι θα διαθέτουν πολλά μέσα εκβιασμού και κάμψης των αντιρρήσεων που διατύπωσε δειλά η ελληνική κυβέρνηση στο ενδεχόμενο ανάπτυξης της νέας Frontex στα ελληνικά σύνορα, ακόμη χωρίς τη συναίνεση των ελληνικών Αρχών.
Ο χορός των ελεφάντων
Η τελευταία Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε. για το 2015 ήταν αποκαλυπτική της Ευρώπης των δύο ή και τριών ταχυτήτων που έχει de facto διαμορφωθεί. Ενώ ο Ολάντ τα έδωσε όλα για να υιοθετηθούν τα σχέδια για τη νέα Frontex και για την ενίσχυση των μέτρων επιτήρησης με πρόσχημα την τρομοκρατία, ο Κάμερον πέτυχε με τον εκβιασμό του Brexit και του δημοψηφίσματος για τη θέση της Βρετανίας στην Ε.Ε. να θέσει υπό αναθεώρηση περίπου τη μισή Συνθήκη της Ε.Ε. Την ίδια στιγμή, η Μέρκελ απειλεί να τινάξει στον αέρα την τραπεζική ένωση, αρνούμενη κατηγορηματικά κάθε συζήτηση για τη δημιουργία ευρωπαϊκού συστήματος εγγύησης καταθέσεων, όπως προτείνει η Κομισιόν. Εν ολίγοις, στην αίθουσα της Συνόδου χόρεψαν για πολλοστή φορά οι ελέφαντες της Ευρώπης και τα ποντίκια φρόντισαν να εξαφανιστούν. Το «ενσταντανέ» της έντασης μεταξύ Μέρκελ και Ρέντσι με αφορμή τη γερμανική άρνηση στο ταμείο εγγύησης καταθέσεων καταγράφεται στην ανεκδοτολογία των συνόδων, χωρίς να επηρεάζει τη ρουτίνα της επιβολής της γερμανικής γραμμής στα στρατηγικά ζητήματα.
Η γερμανική γραμμή παραμένει κυρίαρχη και στη διαχείριση της ελληνικής υπόθεσης από το κουαρτέτο των θεσμών. Ανάμεσά τους έχει διαμορφωθεί μια παράδοξη ισορροπία, με βάση το γεγονός ότι το ΔΝΤ συμμετέχει ως τεχνικός σύμβουλος, χωρίς να έχει αποφασίσει αν θα συνεχίσει και ως χρηματοδότης του ελληνικού προγράμματος. Κάτι τέτοιο δεν αναμένεται πριν από τα τέλη Ιανουαρίου και σε κάθε περίπτωση όχι πριν οι Ευρωπαίοι δανειστές προχωρήσουν στην υπεσχημένη «ελάφρυνση» του χρέους. Το ΔΝΤ, με την τελευταία έκθεσή του, επανήλθε στην ιδιότυπη «αυτοκριτική» του για τα λάθη του 1ου Μνημονίου, προτάσσοντας ως μείζον το γεγονός ότι μπήκε στο πρόγραμμα αποκλίνοντας από τους κανόνες του και χωρίς να υπάρχουν εγγυήσεις για τη βιωσιμότητα του χρέους ή μια βαθιά ελάφρυνσή του. Το ίδιο λέει και τώρα το ΔΝΤ για το 3ο Μνημόνιο. Η επικεφαλής του Ταμείου για την Ελλάδα, Ντέλια Βελκουλέσκου, μιλώντας προ ημερών σε επενδυτικό συνέδριο στη Νέα Υόρκη δήλωσε με αφοπλιστική ειλικρίνεια: «Ακόμη και αν οι ελληνικές Αρχές κάνουν ό,τι είναι απαραίτητο, το χρέος δεν μπορεί να καταστεί βιώσιμο, εκτός εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση προχωρήσει σε ελάφρυνσή του». Με τον τρόπο αυτό το ΔΝΤ ανοίγει ξανά το παράθυρο απεμπλοκής του από το 3ο Μνημόνιο, αν οι Ευρωπαίοι δανειστές δεν κάνουν κάτι ριζικό για το χρέος, αμέσως μετά την πρώτη αξιολόγηση. Το παράθυρο αυτό, άλλωστε, το ανοίγει ακόμη και το αμερικανικό Κογκρέσο, στο οποίο εκκρεμεί νομοσχέδιο με το οποίο θα αίρεται η κατ’ εξαίρεση συμμετοχή του ΔΝΤ σε χρηματοδότηση χωρών χωρίς επαρκείς «εγγυήσεις», όπως συνέβη το 2010.
Γερμανική μεθόδευση
Παρά τις τακτικές διαβεβαιώσεις του επικεφαλής του ESM, Κλάους Ρέγκλινγκ, ότι το ΔΝΤ θα συμμετάσχει τελικά στο 3ο Μνημόνιο, η γερμανική ηγεσία φαίνεται να προκρίνει σενάριο βελούδινου διαζυγίου με το ΔΝΤ. Όπως συνέβη με όλες τις μεγάλες αλλαγές στη δομή και στους κανόνες της Ευρωζώνης που υιοθετήθηκαν στη διάρκεια της κρίσης χρέους, το επιτελείο Σόιμπλε σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει πάλι την Ελλάδα ως πειραματόζωο για τη μετατροπή του ESM σε «ευρωπαϊκό ΔΝΤ», με τα δικά του κριτήρια βιωσιμότητας χρέους.
Όπως έχει γίνει γνωστό, η βασική ιδέα που εξετάζεται από τους Ευρωπαίους δανειστές είναι μια ελάφρυνση-επιμήκυνση του χρέους κατά τη δεκαετία 2025-2035 που καταγράφεται υψηλό κόστος αποπληρωμής. Μια τέτοια αναδιάρθρωση κρίνεται εξαιρετικά ανεπαρκής από το ΔΝΤ, κι ίσως αποτελέσει την κατάλληλη αφορμή για την αποχώρησή του. Στο σχέδιο αυτό φαίνεται ότι υπάρχει συναίνεση τόσο της Κομισιόν, όσο και της ΕΚΤ που βιαζόταν να κλείσει η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών, ώστε να ασχοληθεί απερίσπαστη με την κατάσβεση της «φωτιάς» που άναψε η πολυαναμενόμενη αύξηση των επιτοκίων του δολαρίου από τη Fed.
Αν, πράγματι, αυτή η συγχορδία κινήσεων οδηγήσει σε απαγκίστρωση του ΔΝΤ από το 3ο Μνημόνιο μέχρι τον Φεβρουάριο, προκύπτει και το επιπλέον ερώτημα αν η πρόσφατη επίθεση της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού προσωπικά στο Ταμείο για τη «σκληρή στάση» του σε ορισμένα ζητήματα ήταν προϊόν παρόρμησης ή αποτέλεσμα καλής πληροφόρησης για τις διεργασίες που είναι σε εξέλιξη μεταξύ των τεσσάρων θεσμών. Έτσι κι αλλιώς μικρή σημασία έχει για τους υποτελείς που θα υποστούν τις δραματικές συνέπειες του 3ου Μνημονίου αν τον ρόλο του «κακού» στην επιτήρηση της ελληνικής οικονομίας θα τον παίζει η Βελκουλέσκου του ΔΝΤ, ο Κοστέλο της Κομισιόν, ο Τζιαμαρόλι του ESM ή το Ρέφερ της ΕΚΤ.
