της Didi Rankovic
Η ετήσια σύναξη του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) αποτελούσε ανέκαθεν πεδίο δοκιμαστικών βολών, για μια σειρά ιδέες αλλόκοτες, που μολαταύτα εξυπηρετούν έναν σκοπό: να εισαγάγουν και, ει δυνατόν, να κανονικοποιήσουν κάθε είδους τεχνολογίες μαζικής επιτήρησης, ενίοτε ακραία παρεμβατικές στην ιδιωτική ζωή.
Και τι πιο παρεμβατικό απ’ την παρακολούθηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας των ανθρώπων, με μέσα που περιλαμβάνουν και εμφυτεύματα.
ΝΑ ΟΜΩΣ, που ήταν αυτή μία από τις τεχνολογίες, που παρουσιάστηκαν σε εκδήλωση του «Νταβός 2023» από την Nita Farahany, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Duke.
Τα εγκεφαλικά εμφυτεύματα δεν είναι από μόνα τους κάτι καινούργιο, καθώς χρησιμοποιούνται στην ιατρική για την αντιμετώπιση ορισμένων σοβαρών παθήσεων. Πλην όμως, τα συγκεκριμένου είδους εμφυτεύματα, που αναφέρθηκαν στην παρουσίαση, προορίζονται για τοποθέτηση σε ανθρώπους υγιείς – ουσιαστικά, για να διαβάζεις το μυαλό τους.
Η «αποκωδικοποίηση σύνθετης σκέψης» είναι ήδη εφικτή, δήλωσε η Farahany στη διάρκεια ομιλίας της με τίτλο «Έτοιμοι για Εγκεφαλική Διαφάνεια;» [«Ready for Brain Transparency?»] στη σύνοδο κορυφής του WEF, την περασμένη [σ.τ.μ.: προπερασμένη] εβδομάδα. Και η τεχνολογία είναι, πια, σε θέση να φανερώνει το επίπεδο άγχους που βιώνει κανείς, όπως και το πού έχει στραμμένη την προσοχή του. Η επιδίωξη, επομένως, είναι να γνωρίζουν τρίτοι τι/πώς αισθάνεται ένας άνθρωπος, τι σκέφτεται και τι του τραβάει το ενδιαφέρον.
Σύμφωνα με την καθηγήτρια, όλα τα βασικά του πράγματος είναι κιόλας παρόντα· το μόνο που χρειάζεται είναι η μαζική του υιοθέτηση και, στο τέλος, η στροφή: από τις σημερινές συσκευές, που το καθιστούν εφικτό –τις «φορετές» [«wearables»]–, στην «εμφυτευμένη (εγκεφαλική) τεχνολογία».
Όλα αυτά, πάντα, για να μας έρχονται τα πράγματα πιο «εύκολα». Τι θα λέγατε για μια «χρήση της οθόνης αφής με το μυαλό σας», αντί με τα δάχτυλά σας – γιατί ετούτη είναι μια απ’ τις «ευκολίες», που αναφέρθηκαν στην εκδήλωση του WEF, σαν αντιστάθμισμα για την παραχώρηση σε εξωτερικούς δρώντες της πλήρους πρόσβασης στο άτομό σας.
Το εφιαλτικό σενάριο –υγιών ανθρώπων, που θα υποβάλλονται σε αυτά– είναι κάτι που πολλοί από εμάς θα δούμε όσο ζούμε, διάβλεψε επίσης η καθηγήτρια, από σκηνής WEF. Ποιος ο λόγος, όμως, να το κάνει κανείς;
Πριν ξεκινήσει η καθηγήτρια την παρουσίασή της, προβλήθηκε ένα βίντεο κινουμένων σχεδίων, που στόχος του ήταν, φαίνεται, να δώσει την απάντηση σε ευκολοχώνευτη φόρμα (1).
Το βίντεο προλογίζεται σαν μια σύντομη πρώτη ματιά σε εκείνο, στο οποίο ο συντονιστής της εκδήλωσης (2) αναφέρθηκε αυτολεξεί ως «ένα υπέροχο μέλλον», όπου τα εγκεφαλικά κύματα θα αξιοποιούνται για πράγματα υπέροχα: για να καταπολεμηθεί το έγκλημα, για να αυξηθεί η παραγωγικότητα, μέχρι και για να «ανακαλύψουμε τον έρωτα».
ΤΙ ΔΗΛΑΔΗ να μην σου αρέσει σε αυτά; Ειδικά αν είσαι εργοδότης, που θέλει να έχει πρόσβαση σε κάθε πτυχή της προσωπικότητας των υπαλλήλων του ή και της βαθύτερης ανθρώπινης κατάστασής τους ακόμα, ή αν είσαι κυβέρνηση με την ίδια πρόθεση απέναντι στους πολίτες. Οι προοπτικές βάναυσης μεταχείρισης είναι τεράστιες.
Αν, λοιπόν, τυχαίνει να βρίσκεσαι στην αντίθετη μεριά της κίνησης προς αυτό το «υπέροχο μέλλον», η ιδέα μπορεί να σου φαίνεται πολύ δυσάρεστη. Όπως πολύ δυσάρεστη ήταν και η αποκάλυψη της Farahany, στη διάρκεια της παρουσίασής της, ότι μιας μορφής ανίχνευση της εγκεφαλικής δραστηριότητας συμβαίνει ήδη –μάλιστα σε κλίμακα πολύ εκτεταμένη– στον εργασιακό χώρο.
Για την ακρίβεια του πράγματος, σύμφωνα με την καθηγήτρια: πάνω από 5.000 εταιρείες σε ολόκληρο τον κόσμο παρακολουθούν τη στιγμή αυτή τους εγκεφάλους των υπαλλήλων τους, ως προς τα «επίπεδα κόπωσης». Περιττό να πούμε ότι συμβαίνει αυτό στην Κίνα, μεταξύ άλλων χωρών. Και, εννοείται, είναι και πολλοί άλλοι, που ασπάζονται κοινές «αξίες», όσον αφορά το συγκεκριμένο αυτό είδος επιτήρησης – κι ας διαφωνούν σε άλλα.
Η Farahany εξήγησε ότι, τη στιγμή αυτή που μιλάμε, πρόκειται ακόμα για συσκευές «φορετές» από τους «καταναλωτές», με δυνατότητα εντοπισμού και ερμηνείας της κυματικής δραστηριότητας [wave activity] – «Fitbits για τον εγκέφαλο», με τα λόγια που τις περίγραψε (3).
Ανάμεσα στα οφέλη, που οι εργοδότες απολαμβάνουν, είναι η δυνατότητα όχι μόνο να γνωρίζουν σε τι έχει στραμμένη την προσοχή του το μυαλό ενός εργαζόμενου, αλλά και να «παρεμβαίνουν, για να επαναφέρουν το μυαλό του σε τάξη»
Τις συσκευές αυτές τις συναντάμε σε καπέλα (κάποιοι φορτηγατζήδες, όπως προκύπτει, τα φορούν ήδη, για να ξέρουν τα αφεντικά τους κατά πόσο βρίσκονται σε εγρήγορση), σε στέκες μαλλιών, σε ακουστικά «ψείρες», σε ακουστικά που εφαρμόζουν στο κεφάλι. Η τεχνολογία, η υπεύθυνη για τη λειτουργία τους και βασισμένη σε αισθητήρες, που απομονώνουν και αναγνωρίζουν τα εγκεφαλικά κύματα, δύναται να ενσωματώνεται μέχρι και σε μικρά τατουάζ πίσω από τα αυτιά των ανθρώπων.
Επί του παρόντος, αυτά στα οποία γίνεται να υπάρχει πρόσβαση είναι, κατά τα λεγόμενα της Farahany: συναισθηματικές καταστάσεις, πρόσωπα που βλέπει κανείς νοερά, απλά σχήματα και αριθμοί – συμπεριλαμβανομένου του αριθμού PIN κάποιου, πράγμα που σημαίνει πρόσβαση στον τραπεζικό λογαριασμό του.
Μπορούν δε οι συσκευές αυτές να έχουν πολλαπλές χρήσεις: τα ακουστικά «ψείρες» που χρησιμοποιείτε, για παράδειγμα, για να έχετε πρόσβαση στο ηχείο του τηλεφώνου ή του υπολογιστή σας, γίνεται να είναι εξοπλισμένα και με τους αισθητήρες EEG, που «πιάνουν» εγκεφαλικά κύματα.
Εκείνο, όμως, που το εγγύς μέλλον επιφυλάσσει, σύμφωνα με την Farahany, είναι μια διάδοση της τεχνολογίας αυτής, τέτοιας έκτασης, που θα γίνει «ο πρωτεύων τρόπος» με τον οποίο θα αλληλεπιδρά κανείς με κάθε άλλη τεχνολογία.
ΜΑΛΛΟΝ κανέναν δεν θα καθησυχάσει το γεγονός της αναφοράς της σε μεγάλες εταιρείες, όπως ο ασυγκράτητος κολοσσός Meta (Facebook), ως μετέχουσες στον αγώνα να πετύχει το εγχείρημα – συγκεκριμένα, «να γίνει καθολική η εφαρμογή των συσκευών αυτών».
Ανάμεσα στα οφέλη, που οι εργοδότες απολαμβάνουν, είναι η δυνατότητα όχι μόνο να γνωρίζουν σε τι έχει στραμμένη την προσοχή του το μυαλό ενός εργαζόμενου, αλλά και να «παρεμβαίνουν, για να επαναφέρουν το μυαλό του σε τάξη».
Όπως ακριβώς προγκάς τα ζωντανά, λοιπόν.
«Πιστεύω ότι σε έναν χρόνο θα βρισκόμαστε εκεί που είμαστε και τώρα, πάνω κάτω, αλλά με πολύ καλύτερη την τεχνολογία, ως προς τον παράγοντα της μορφής της [form factor technology]» δήλωσε η Farahany.
Σημειώσεις του μεταφραστή:
1) Αξίζει και πρέπει να δει κανείς το βίντεο ολόκληρης της εκδήλωσης στο www.youtube.com/watch?v=hfqD5aW0X5U&ab_channel=NativaEconomics όπου και το συγκεκριμένο «animation», στιγμιότυπο του οποίου αναδημοσιεύεται εδώ, μαζί με το άρθρο.
2) Συντονιστής ήταν ο Nicholas Thompson, Διευθύνων Σύμβουλος του «The Atlantic» [περιοδικού με ποικιλία θεμάτων, απευθυνόμενο στην «πρωτοπορία της διανόησης που διαμορφώνει γνώμη» («thought leaders»)], πρώην αρχισυντάκτης του περιοδικού «Wired» [μηντιακής ναυαρχίδας της ιδεολογίας της Σίλικον Βάλλεϋ].
3) Το Fitbit είναι συσκευή «φορετή» γύρω από τον καρπό, για να γνωρίζει ο χρήστης της τον καθημερινό αριθμό βημάτων του, τον καρδιακό του ρυθμό κ.ά., κατά τα λοιπά λειτουργώντας, συνήθως, σαν ρολόι.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο «Reclaim The Net», στις 23/1/2023.
Μετάφραση: Νίκος Λάιος
