Το… κυλιόμενο χρονοδιάγραμμα της πρώτης αξιολόγησης και ο όγκος των προαπαιτούμενων εξωθούν το μνημονιακό τόξο σε αναγκαστικές μετεκλογικές συναινέσεις
Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Αν η (μνημονιακή) μας ιστορία επαναλαμβάνεται για το πολιτικό σύστημα σαν φάρσα, για την κοινωνία αυτή η επανάληψη παραμένει πάντα μια ξεκάθαρη τραγωδία. Οι βασικοί πόλοι του νέου μνημονιακού μπλοκ επιχειρούν ματαίως να κάνουν «ενέσεις» πόλωσης και οξύτητας στην προεκλογική αντιπαράθεση, πλην όμως η απουσία αληθινού διακυβεύματος υπονομεύει τις προσπάθειες. Την ίδια στιγμή οι πιστωτές, θεωρώντας δεδομένη τη μετεκλογική συναίνεση και συνεννόηση μεταξύ των μνημονιακών δυνάμεων, καταστρώνουν το χρονοδιάγραμμα δράσης τους ερήμην τόσο της υπηρεσιακής κυβέρνησης, όσο και των συνιστωσών της κυβέρνησης που θα προκύψει μετεκλογικά. Και το χρονοδιάγραμμα αυτό προβλέπει νέες «μέρες μαρμότας»: θα επαναληφθεί το σκηνικό των καθυστερήσεων στην αξιολόγηση, στην καταβολή των επόμενων δόσεων δανεισμού, στην πολυαναμενόμενη συζήτηση του ελληνικού χρέους. Αυτό σημαίνει ότι την περίοδο Οκτωβρίου-Νοεμβρίου είναι πιθανό να διαμορφωθούν νέες συνθήκες χρηματοδοτικής ασφυξίας, με θύματα τα δημόσια ταμεία κι όσους εξαρτώνται απ’ αυτά.
Προς τον Δεκέμβριο
Το ακριβές χρονοδιάγραμμα των δανειστών θα αποσαφηνιστεί το επόμενο Σάββατο (11/9), κατά τη συνεδρίαση του Eurogroup που θα έχει πρώτο θέμα την Ελλάδα. Όπως κατέστησαν σαφές τόσο ο Γ. Ντάισελμπλουμ όσο και ο Πολ Τόμσεν του ΔΝΤ, με δεδομένες τις εκλογές κρίνεται ανέφικτη η πραγματοποίηση της πρώτης αξιολόγησης του Τρίτου Μνημονίου τέλη Σεπτέμβρη με αρχές Οκτώβρη. Παρ’ ότι το Eurogroup εκφράζει την ευαρέσκειά του για την ευρεία πλειοψηφία στήριξης του Μνημονίου, προεξοφλώντας ότι αυτή θα υπάρξει και στη νέα Βουλή, έχει τις επιφυλάξεις του για την ακριβή σύνθεση της νέας κυβέρνησης. Βεβαίως, έχει διαμηνύσει ότι θα κάνει τη δουλειά και με την υπηρεσιακή κυβέρνηση για όσο χρειαστεί. Αλλά, για να προχωρήσει σε αξιολόγηση και να εκταμιευτούν τα επόμενα 3 δισ. του δανεισμού χρειάζεται να ψηφιστούν πολλά προαπαιτούμενα. Και γι αυτά απαιτείται συγκρότηση της νέας Βουλής. Έτσι, οι πιστωτές διαμηνύουν από τώρα ότι η πρώτη αξιολόγηση μετατίθεται κατά ένα-δύο μήνες. Που σημαίνει ολοκλήρωση τέλη Νοεμβρίου με αρχές Δεκέμβρη.
Αυτή η διολίσθηση του μόλις προ δύο εβδομάδων συμφωνημένου χρονοδιαγράμματος παρασύρει και τη συζήτηση για διευθέτηση του χρέους, στην οποία είχε επενδύσει πολλά η απελθούσα κυβέρνηση και η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ. Πόσο μάλλον που η πολυδιαφημισμένη «δέσμευση των εταίρων» κουτσουρεύεται ως προς το περιεχόμενό της. Η Άνγκελα Μέρκελ μιλά τώρα αποκλειστικά και μόνο για χρονική επιμήκυνση, θεωρώντας ότι τα επιτόκια των ελληνικών δανείων είναι ήδη πολύ χαμηλά.
Νέος φαύλος κύκλος
Αυτή, όμως, η κατηγορηματική τοποθέτηση δημιουργεί περιπλοκές στη συμμετοχή του ΔΝΤ στο Τρίτο Μνημόνιο. Ο εκπρόσωπος του Ταμείου Ουίλιαμ Μάρεϊ επανέλαβε ότι προϋπόθεση συμμετοχής του ΔΝΤ ως δανειστή είναι η «σημαντική ελάφρυνση του χρέους», μαζί με τις μεταρρυθμίσεις (ψήφιση προαπαιτούμενων), τη δημοσιονομική εξυγίανση (πλεονάσματα) και τη χρηματοοικονομική σταθερότητα (ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών, ρευστότητα). Μ’ αυτά τα δεδομένα, το ΔΝΤ δεν έχει κανένα κίνητρο να επισπευσθεί η αξιολόγηση. Και ο ESM, ο νέος επίσημος δανειστής της χώρας, έχει καταστήσει σαφές ότι δεν πρόκειται να αναλάβει το σύνολο του νέου δανείου των 86 δισ. χωρίς συμμετοχή του ΔΝΤ. Έτσι, και το Τρίτο Μνημόνιο κάνει το ντεμπούτο του με έναν φαύλο κύκλο και παράλληλες διελκυστίνδες μεταξύ των δανειστών.
Διόλου τυχαία, ο κρίσιμος χρόνος προς τον οποίο διολισθαίνει η πρώτη αξιολόγηση (Οκτώβριος-Νοέμβριος) συμπίπτει με αυτόν που θα κρίνει ένα ακόμη πεδίο αναμέτρησης εντός της Ευρωζώνης: αυτό της θεσμικής της ολοκλήρωσης. Η γαλλική κυβέρνηση επιμένει στην πρότασή της για βαθύτερη ενοποίηση της ευρωζώνης, με υπερεπίτροπο, με εξουσία βέτο πάνω στους εθνικούς προϋπολογισμούς, αλλά και αναδιανομή πόρων υπέρ των ασθενέστερων οικονομιών, μέσω ενός ενιαίου ευρωπαϊκού φόρου. Πρόταση που προκαλεί αλλεργικό σοκ στο Βερολίνο. Η ένταση που προκαλεί και αυτό το θέμα επιβαρύνει προφανώς τη θέση της επόμενης κυβέρνησης στο επόμενο τετ α τετ με τους δανειστές.
Ένα επιπλέον μέτωπο πίεσης έρχεται από την ΕΚΤ και τη νομισματική της πολιτική. Ο Ντράγκι ναι μεν προ ημερών επέκτεινε την ποσοτική χαλάρωση, διευρύνοντας τα ποσοστά αγοράς ομολόγων ανά έκδοση σε σκανδαλώδη επίπεδα (33%), αλλά ξεκαθάρισε ότι τα ελληνικά ομόλογα θα μείνουν για αρκετούς μήνες ακόμη εκτός του προγράμματος παροχής πρόσθετης ρευστότητας. Έθεσε ως όρους α) να μην βρίσκεται σε εξέλιξη αξιολόγηση, β) να υπάρχει «ισχυρή ιδιοκτησία» του προγράμματος από την επόμενη κυβέρνηση (έμμεση παρότρυνση υπέρ μεγάλου συνασπισμού) και γ) να εξασφαλίζεται η βιωσιμότητα του χρέους. Πρακτικά πρόκειται για νέους όρους, με τους οποίους, για μια ακόμη φορά, η ΕΚΤ συντονίζεται με το ΔΝΤ στο πολιτικό παίγνιο γύρω από το ελληνικό πειραματόζωο.
Ανεξάρτητα από τις ακριβείς προθέσεις των δανειστών και τις επιμέρους στοχεύσεις καθενός απ’ αυτούς, το σκηνικό ευνοεί τις διεργασίες υπέρ μεγάλου συνασπισμού από τις μνημονιακές δυνάμεις. Αυτοδυναμία δεν διεκδικεί κανείς στα σοβαρά. Η πρωτιά παίζεται ανάμεσα σε ΣΥΡΙΖΑ και Ν.Δ., αλλά δεν παίζει και τον πιο καθοριστικό ρόλο στον σχηματισμό κυβέρνησης, καθώς τα κουκιά δεν βγαίνουν για κυβέρνηση με κορμό το ένα ή το άλλο κόμμα. Η κυβέρνηση «ευρείας πλειοψηφίας», όπως σαφώς απαιτούν οι δανειστές, παραπέμπει σε συγκυβέρνηση. Εκτός αν η κάλπη επιφυλάξει μεγάλες εκπλήξεις, όπως απρόσμενη κοινοβουλευτική ενίσχυση του ΠΑΣΟΚ και του Ποταμιού ή νέες εφεδρείες τύπου Β. Λεβέντη, που έχει γίνει ο αγαπημένος των δημοσκοπήσεων.
Ίλιγγος προαπαιτούμενων
Αλλά, ο πιο καθοριστικός παράγοντας υπέρ της συγκυβέρνησης, που σήμερα εξορκίζεται από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, είναι ο όγκος των προαπαιτουμένων που ζητούν οι δανειστές για να προχωρήσει η πρώτη αξιολόγηση. Η λίστα των 58 δράσεων-νομοθετήσεων που προβλέπει το 3o Μνημόνιο προκαλεί ίλιγγο και στον πιο συνεπή μνημονιόφρονα: Δημοσιονομικό Συμβούλιο, συμπληρωματικός Προϋπολογισμός 2015, Προϋπολογισμός 2016, νέο Μεσοπρόθεσμο 2016-1019 με νέα μέτρα ύψους 3,5 δισ., ασφαλιστικό, ρήτρα μηδενικού ελλείμματος, ενοποίηση επικουρικών ταμείων, πρώτη φάση μείωσης ΕΚΑΣ, πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας, «διόρθωση» των 100 δόσεων, εργασιακά, σχέδιο εξόφλησης οφειλών Δημοσίου σε ιδιώτες, κόκκινα δάνεια, ιδιωτικοποίηση ΑΔΜΗΕ, ΟΛΠ, ΟΛΘ, ΤΡΑΙΝΟΣΕ κ.ο.κ. Αυτά και άλλα πολλά πρέπει να συμφωνηθούν, να ψηφιστούν και να τεθούν σε εφαρμογή σε χρόνο dt, από τον σχηματισμό κυβέρνησης μέχρι και τα τέλη Νοεμβρίου. Απαιτούν μια κυβέρνηση ασφαλή από «διαρροές» και κλυδωνισμούς, χωρίς κοινοβουλευτικά άγχη, στεγανή σε κινηματικές και κοινωνικές εντάσεις.
Γι’ αυτό, άλλωστε, οι δανειστές αυτή τη φορά επέδειξαν διορατικότητα και ευελιξία που δεν τους διέκρινε στην πολιτική διαχείριση των προηγούμενων μνημονίων και εκλογικών αναμετρήσεων. Αντί να προγκίξουν την κοινωνία με κραυγαλέες παρεμβάσεις, αντί να «απαγορεύσουν» τις εκλογές, μετέθεσαν το κέντρο βάρους στην ενσωμάτωση και ομογενοποίηση του συνόλου του πολιτικού συστήματος, με κορυφαίο επίτευγμα τη μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ. Τώρα είναι το πολιτικό σύστημα -τα κόμματα του διευρυμένου μνημονιακού τόξου- που πρέπει να κάνει τη βρομοδουλειά, να εξασφαλίσει κοινωνική συναίνεση, ανοχή και εκλογική νομιμοποίηση του 3ου Μνημονίου.
Απουσία διακυβεύματος
Το μήνυμα που εκπέμπουν από κοινού, για πρώτη φορά με τόση ομοθυμία, δανειστές και μνημονιακό τόξο είναι σαφές: το διακύβευμα των εκλογών είναι ποιος θα κυβερνήσει με ποιον. Το τι θα κάνει η επόμενη κυβέρνηση είναι υπεράνω εκλογικής δοκιμασίας. Θα εφαρμόσει το νέο μνημόνιο. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Τελεία.
Αυτή η απουσία διακυβεύματος αποτελεί τη βάση του στρατηγικού αδιεξόδου που διατρέχει τα επιτελεία των κομμάτων της μνημονιακής συναίνεσης. Αλλά δεν είναι διόλου αναπόφευκτο το αδιέξοδό τους να γίνει αδιέξοδο και της κοινωνίας, ενώπιον της κάλπης. Μια ευρεία κοινοβουλευτική εκπροσώπηση των αριστερών, προοδευτικών αντιμνημονιακών δυνάμεων, των δυνάμεων που θέλουν να κρατηθεί ζωντανό το «όχι» της 5ης Ιουλίου (και προφανώς αναφέρομαι κυρίως στη Λαϊκή Ενότητα), ανεξάρτητα από το επίπεδο προγραμματικής τους πληρότητας και τις όποιες μεθοδολογικές ενστάσεις και αντιρρήσεις, είναι όρος για να μην εξελιχθεί η συνθηκολόγηση του ΣΥΡΙΖΑ σε ήττα διαρκείας για την πολιτική και κοινωνική Αριστερά.
