Τις τελευταίες μέρες, και ενώ Βερολίνο, Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον (έδρα του ΔΝΤ) αναλώθηκαν να κάμψουν την «αντίσταση» Σαμαρά για να αποσπάσουν την αξίας 8 δισ. ευρώ υπογραφή του, οι αγορές έσπασαν και τα τελευταία αναχώματα της Ευρωζώνης, προσβάλλοντας τον πυρήνα του πυρήνα της: τα γερμανικά ομόλογα. Σε κατάσταση σοκ Γερμανοί αξιωματούχοι ανακοίνωσαν τα αποτελέσματα δημοπρασίας για ομόλογα αξίας 6 δισ. ευρώ, με το επιτόκιό τους να φτάνει το 2%, ποσοστό ρεκόρ για τη χώρα, και τον οργανισμό διαχείρισης του γερμανικού χρέους να απορρίπτει το ήμισυ των προσφορών για πρώτη φορά μετά πολλά χρόνια. Ανάλογα ρεκόρ στα spreads είχαν σημειωθεί για τα επιτόκια στενών συμμάχων του Βερολίνου, όπως η Φινλανδία και η Αυστρία, αλλά και για όλες τις χώρες της Ευρωζώνης.
ΕΚΤ και ευρωομόλογα
Είχε προηγηθεί ένα ακόμη debate μεταξύ γαλλικής και γερμανικής ηγεσίας από τη μία πλευρά για τη διεύρυνση του ρόλου της ΕΚΤ στην αγορά ομολόγων (η Γαλλία την υποστήριξε δημόσια διά των υπουργών Οικονομικών και Εξωτερικών), και μεταξύ γερμανικής ηγεσίας και Κομισιόν από την άλλη για τα ευρωομόλογα (με την Κομισιόν να εισηγείται την υιοθέτησή τους ως «ομόλογα σταθερότητας» βάσει τριών εναλλακτικών σεναρίων). Το Βερολίνο αντιστάθηκε σθεναρά μέχρι τέλους και στις δύο εισηγήσεις που είχαν και την εύνοια των αγορών, για την ακρίβεια τραπεζικών και κερδοσκοπικών κεφαλαίων που πιέζουν την ευρωπαϊκή ηγεσία να «τυπώσει» χρήμα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Η αναμέτρηση έληξε για μια ακόμη φορά με επικράτηση της Γερμανίας. Στη συνάντηση που είχαν στο Στρασβούργο Σαρκοζί και Μέρκελ την Πέμπτη, συμφωνήθηκε ότι μέχρι την επόμενη σύνοδο κορυφής, στις 9 Δεκεμβρίου, το «Διευθυντήριο» των ισχυρών της Ευρωζώνης θα παρουσιάσει προτάσεις για την αναθεώρηση των ευρωπαϊκών συνθηκών στην κατεύθυνση της δημοσιονομικής ενοποίησης. Συμφωνήθηκε, επίσης, «αποχή» από την ακανθώδη συζήτηση για τον ρόλο της ΕΚΤ, της οποίας δεν θίγεται η ανεξαρτησία. Περί ευρωομολόγων δεν λέχθηκε κουβέντα, αλλά αυτά θα έρθουν στο τραπέζι του διαλόγου, έστω και για ζύμωση, μέσω της πρότασης της Κομισιόν.
Υπήρχε ένας επιπλέον συμβολισμός στη συνάντηση του Στρασβούργου, πέραν της υποταγής της Γαλλίας στη γερμανική βούληση για πολλοστή φορά. Η παρουσία του Ιταλού πρωθυπουργού Μάριο Μόντι. Υποτίθεται ότι «εμπλουτίζει» τον γαλλογερμανικό άξονα με τη συμμετοχή της τρίτης ισχυρότερης χώρας της Ε.Ε., ενώ μπορεί να «διαβαστεί» και ως εκπροσώπηση των «πληγέντων» από την κρίση χωρών. Μπορεί, όμως, να ερμηνευτεί και ως έμμεση συμμετοχή της Goldman Sachs ή της Λέσχης Μπίλντερμπεργκ στο «Διευθυντήριο» της Ε.Ε. Ως γνωστόν ο Μόντι είναι σύμβουλος στην πρώτη και μέλος της «Τριμερούς» στη δεύτερη. Και γενικώς το τραπεζικό λόμπι σφόδρα τον ηγάπησε…
Η απήχηση της γερμανικής πυγμής στη (μισή) συμφωνία του Στρασβούργου στις αγορές και στα πολιτικο-οικονομικά λόμπι της Ε.Ε. ήταν μια καταστροφή. Για «Τιτανικό» (τι μας θυμίζει κι αυτό…;) μίλησε ακόμη και μερίδα του γερμανικού Τύπου, καταλογίζοντας στη Μέρκελ την ευθύνη, τα επιτόκια των ιταλικών ομολόγων σημείωσαν νέα άνοδο ρεκόρ σε χθεσινή δημοπρασία, το ευρώ έπεσε έναντι του δολαρίου κι άλλων νομισμάτων, ενώ ο Economist προέβλεψε το τέλος της Ευρωζώνης αν η ΕΚΤ δεν εξελιχθεί σε δανειστή ύστατης καταφυγής για τις τράπεζες.
Προτάσεις Κομισιόν
Επί της ουσίας τώρα, το déjà vu που συμβαίνει στους Ευρωπαίους περιλαμβάνει μια ακόμη Ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής (στις 9/12) που θα επαναχαράξει τον οδικό χάρτη «αποκατάστασης της εμπιστοσύνης των αγορών» και μερικές ακόμη συνόδους μέχρι να ολοκληρωθεί η τροποποίηση των ευρωπαϊκών συνθηκών, περίπου ως το τέλος του 2012. Για τη γερμανική ηγεσία αυτό αποτελεί το «Άγιο Δισκοπότηρο» της Ευρωζώνης. Στόχος είναι να επέλθουν αλλαγές που θα επιταχύνουν την πολιτική ενοποίηση της Ευρωζώνης, ιδιαίτερα στο πεδίο της δημοσιονομικής πολιτικής. Ο πρόεδρος της Κομισιόν Μπαρόζο, παρά τη ανοικτή αντιπαράθεση με τη Μέρκελ για τα ευρωομόλογα, παρουσίασε τις βασικές προτάσεις του γι’ αυτήν την ενοποίηση:
– Οι προϋπολογισμοί των χωρών της Ε.Ε. θα τελούν υπό την προέγκριση της Κομισιόν.
– Οι προϋπολογισμοί θα καταρτίζονται από «ανεξάρτητες επιτροπές» και με «ανεξάρτητα κριτήρια».
– Οι χώρες μέλη της Ε.Ε. θα υιοθετήσουν αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες κατοχυρωμένους ει δυνατόν στα συντάγματά τους.
– Τα κράτη που παραβιάζουν τους κανόνες αυτούς θα τελούν υπό την επιτήρηση της Κομισιόν (όταν παραβιάζουν το όριο ελλείμματος) ή και υπό την πλήρη εποπτεία της (όταν αποκλείονται από τις αγορές λόγω υψηλού κόστους δανεισμού).
Πολιτική ενοποίηση
Παρ’ ότι ο Μπαρόζο θέλει να εμφανίζονται οι προτάσεις του στον αντίποδα του γερμανικού «συντηρητισμού», η γερμανική ηγεσία έχει να προσθέσει σ’ αυτές λίγες, αν και κρίσιμες, πινελιές, που θα μετατρέψουν, ιδιαίτερα την Ευρωζώνη, σε δημοσιονομικό κολαστήριο: αυστηρές κυρώσεις, αποκλεισμό από κονδύλια, παραπομπή στο Ευρωδικαστήριο, ακόμη και αποπομπή από το κοινό νόμισμα, αλλά ενδεχομένως και την επίσπευση του νέου μηχανισμού σταθερότητας του ευρώ, του ESM, που επρόκειτο να ισχύσει από το 2013, με πρόβλεψη για ελεγχόμενη χρεοκοπία των υπερχρεωμένων χωρών.
Τα χρηματοοικονομικά εργαλεία, την ενίσχυση των οποίων ζητούν η Γαλλία και οι χώρες που έχουν περισσότερο καεί στην «φωτιά» των spreads, αφήνουν σχεδόν αδιάφορη τη γερμανική ηγεσία. Και η αλήθεια είναι ότι, παρά την υστερική αντίδραση των αγορών, τα γεγονότα την επιβεβαιώνουν. Οι αγορές κατέλυσαν μέσα σε λίγα 24ωρα την απόφαση της 27ης Οκτωβρίου που δίνει τη δυνατότητα αύξησης των κεφαλαίων που διαθέτει το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) στο 1 τρισ. ευρω (αλλά με μόχλευση και όχι με πραγματικό χρήμα). Κι είναι άγνωστο αν ή σε ποιο βαθμό αυτή η συμφωνία θα υλοποιηθεί πριν τροποποιηθεί στην επόμενη σύνοδο κορυφής, με εξαίρεση το σκέλος για την Ελλάδα. Η Ελλάδα «καταδικάζεται» να υλοποιήσει τη συμφωνία με κάθε τίμημα και με μερικές ακόμη θανατηφόρες δόσεις λιτότητας. Αντιθέτως, οι ευρωπαϊκές τράπεζες ζητούν, διαπραγματεύονται και πιθανότατα θα επιτύχουν παράταση της υποχρέωσής τους να μπουν σε πρόγραμμα ανακεφαλαιοποίησης.
Η οπτική της ηγεμονίας
Απ’ τη σκοπιά της η Γερμανία έχει δίκιο να αρνείται πεισματικά την «κοινοτικοποίηση» των ευρωπαϊκών χρεών -μέσω ευρωομολόγων ή άλλων εργαλείων που γρήγορα μπορούν να απαξιώσουν οι αγορές- και να επιμένει στην επιτάχυνση της «πολιτικής ενοποίησης». Δεν είναι μόνο θέμα «τσιγγουνιάς». Είναι η οπτική της αυτοκρατορίας, της αυταρχικής ηγεμονίας σε όλη την Ευρωζώνη. Αλλά είναι και η στρατηγική επιβίωσης και αναπαραγωγής της μεγάλης καπιταλιστικής αγοράς που μετά από δεκαετίες απορύθμισης χρειάζεται κάποια δόση επαναρρύθμισης για να εξασφαλίσει, πέρα από τα βραχυπρόθεσμα κέρδη, τη μακροπρόθεσμη κυριαρχία της. Πρόκειται φυσικά για μια «επαναρρύθμιση» όχι υπέρ των κοινωνιών που καταδικάζονται σε διαρκή λιτότητα και αποκλεισμό από τις διαρκώς συρρικνούμενες κρατικές δαπάνες. Αλλά υπέρ της προστασίας του μηχανισμού παραγωγής υπεραξίας, κατάκτησης νέων αγορών, διεύρυνσης της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης με νέα εργαλεία πειθάρχησης και εξουθένωσης της εργατικής δύναμης. Εν ολίγοις, η γερμανική επιμονή στην προτεραιότητα της πολιτικής λύσης εκφράζει και τη βούλησή της να κατευνάσει τον «αυθορμητισμό» των αγορών, ιδιαίτερα του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου που θα ’θελε να πλημμυρίσει ο πλανήτης με ευρώ, υπέρ των μακροπρόθεσμων συμφερόντων τους.
Φυσικά ο γερμανικός, προτεσταντικός ορθολογισμός φτάνει ως εκεί. Αδυνατεί να υπερβεί τη θεμελιώδη αντίφαση του καπιταλισμού που, σε αδρές γραμμές, θέλει από τους ίδιους ανθρώπους να είναι πάμφθηνοι, πειθήνιοι και λιτοδίαιτοι μισθωτοί, αλλά μόλις βγουν από την πόρτα της δουλειάς να μεταμορφώνονται σε σπάταλους, ενθουσιώδεις καταναλωτές. Έτσι, ρισκάρει μια βαθιά, καταστροφική ύφεση, ρισκάρει ακόμη και την αποσύνθεση της Ευρωζώνης.
Η ανεξάρτητη ΕΚΤ…
Όσο για το είδος της πολιτικής λύσης που προωθεί η καγκελαρία, με την κατάλυση της κρατικής κυριαρχίας, τη συρρίκνωση της δημοκρατίας και τη μεταφορά όλης της εξουσίας της Ευρωζώνης σε ένα στενό, απολύτως ελεγχόμενο διευθυντήριο, η γερμανική ελίτ είναι εξαιρετικά αποκαλυπτική. Ο υπουργός Οικονομικών Βόλφγκαγκ Σόιμπλε σε ομιλία του την περασμένη Τρίτη, κάνοντας κριτική στο «λάθος της ίδρυσης της Ευρωζώνης χωρίς δημοσιονομική ένωση» τόνισε με αφοπλιστική ειλικρίνεια: «Δεν μπορείς να εμπιστεύεσαι τη νομισματική σταθερότητα στη λαϊκή ετυμηγορία, αλλά μόνο σε ένα ανεξάρτητο θεσμό όπως η ΕΚΤ». Ανεξάρτητο προ παντός από τις κοινωνίες και τα λαϊκά συμφέροντα. Περιττό να πούμε πόσο υπογραμμίζει την «ανεξαρτησία» της ΕΚΤ ή έδρασή της στη Φρανκφούρτη…
