Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Έπειτα από σχεδόν δύο χιλιετίες στην αφάνεια, χαμένο κείμενο του Κλαύδιου Πτολεμαίου που κρυβόταν σε παλίμψηστη περγαμηνή αποκρυπτογραφήθηκε χάρη στην τεχνολογία.
Το κείμενο, μια πραγματεία του αρχαίου αστρονόμου για τη χρήση ενός επιστημονικού οργάνου που ονομαζόταν μετεωροσκόπιο, είχε γραφεί σε περγαμηνή που αργότερα διαγράφηκε και χρησιμοποιήθηκε σε άσχετο χειρόγραφο, αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν σήμερα παλίμψηστο. Η πολύτιμη περγαμηνή φυλάσσεται σήμερα στην Αμβροσιανή Βιβλιοθήκη του Μιλάνου.
Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος, ελληνο-ρωμαίος μαθηματικός, αστρονόμος και γεωγράφος που γεννήθηκε στην Αίγυπτο το 100 μ.Χ., έγραψε μια σειρά σημαντικών πραγματειών για επιστημονικά θέματα, όπως «Η Μεγίστη» (ή «Αλμαγέστη») και Γεωγραφική Υφήγησις.
Το κείμενο κατάφερε να διαβάσει ομάδα ερευνητών που χρησιμοποίησε ειδική κάμερα και λογισμικό επεξεργασίας εικόνων για να ξεχωρίσει τα σβησμένα γράμματα στην παλιά περγαμηνή.
«Το [κείμενο για το] “Μετεωροσκόπιο” γράφτηκε στα ελληνικά σε φύλλα περγαμηνής. Δύο αιώνες αργότερα διαγράφηκε για να γραφτεί στα λατινικά το χειρόγραφο “Ετυμολογίαι” του Ισιδώρου της Σεβίλλης» δήλωσε στο Ars Technica ο Αλεξάντερ Τζόουνς, καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. «Αυτού του είδους η ανακύκλωση ήταν συνήθης πρακτική τον Μεσαίωνα, καθώς η περγαμηνή ήταν πολύ ακριβή» εξήγησε.
Από τις 30 ανακυκλωμένες σελίδες που εξέτασαν ο Τζόους και οι συνεργάτες του, οι 12 αντιστοιχούσαν στο «Μετεωροσκόπιο», ενώ οι υπόλοιπες περιείχαν αποσπάσματα ενός άλλου έργου του Πτολεμαίου με τίτλο «Ανάλημμα», το οποίο αποκρυπτογραφήθηκε το 1895.
Ο Τζόουνς και οι συνεργάτες του χρησιμοποίησαν κάμερα των 240 megapixels που λειτουργεί σε 13 επιμέρους μήκη κύματος, από το υπεριώδες μέχρι το ορατό και το υπέρυθρο. «Φωτίσαμε τις σελίδες του παλίμψηστου με υπεριώδες και λευκό ορατό φως. Χρησιμοποιώντας τα φίλτρα της κάμερας, μετρήσαμε την αλληλεπίδραση του φωτός σε διάφορα βάθη μέσα στην περγαμηνή. Η αλληλεπίδραση αυτή ήταν διαφορετική για κάθε μήκος κύματος».
Οι κινητοί τροχοί του οργάνου περιστρέφονταν έτσι ώστε ο πλανήτης να εμφανίζεται πάνω σε μια συγκεκριμένη θέση πάνω τους. «Στη συνέχεια, οι γωνίες διαβάζονται σε διαβαθμισμένη κλίμακα που είχε χαραχτεί στους δακτυλίους», είπε ο Τζόουνς.
Εκτός του ότι μετρούσε γωνιακές συντεταγμένες, το μετεωροσκόπιο λειτουργούσε και ως υπολογιστής, καθώς ο χειριστής «μπορούσε να γυρίζει τους δακτυλίους σύμφωνα με γνωστά δεδομένα, όπως το γεωγραφικό μήκος και πλάτος δύο πόλεων, και να διαβάζει τη γωνία που αναπαριστά το μήκος της συντομότερης δυνατής διαδρομής από τη μια πόλη στην άλλη» ανέφερε ο καθηγητής.
Η στάθμη των θαλασσών ανεβαίνει
Η στάθμη των θαλασσών αυξήθηκε με περισσότερο του διπλάσιου ρυθμό σε σχέση με την πρώτη δεκαετία των μετρήσεων 1993-2002 και άγγιξε νέο ρεκόρ τον περασμένο χρόνο, ανακοίνωσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Μετεωρολογίας.
Η ακραία τήξη των παγετώνων και τα επίπεδα ρεκόρ θερμότητας των ωκεανών –που οδηγεί σε διαστολή του νερού– συνέβαλαν σε μέση αύξηση της στάθμης της θάλασσας κατά 4,62 mm ετησίως ανάμεσα στο 2013 και το 2022, σημειώνει ο οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών στο πλαίσιο της έκθεσής του για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Αυτό ισοδυναμεί με διπλασιασμό του ρυθμού αύξησης της στάθμης των θαλασσών σε σχέση με την δεκαετία 1993-2022, που οδηγεί σε συνολική αύξηση της στάθμης κατά 10 cm από τις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Η άνοδος της στάθμης των θαλασσών απειλεί ορισμένες παραθαλάσσιες πόλεις και την ίδια την ύπαρξη χωρών που βρίσκονται σε χαμηλό υψόμετρο όπως το Τουβαλού, το οποίο σχεδιάζει να κατασκευάσει μία ψηφιακή εκδοχή του για την περίπτωση βύθισής του.«Αυτή η έκθεση δείχνει, για μία ακόμη φορά, ότι οι συγκεντρώσεις αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου συνεχίζουν να φθάνουν σε επίπεδα ρεκόρ – συμβάλλοντας στην αύξηση της θερμοκρασίας του εδάφους και των θαλασσών, την τήξη των φύλλων πάγου και των παγετώνων, την αύξηση της στάθμης της θάλασσας και την θέρμανση και την οξίνηση των ωκεανών», αναφέρει στην εισαγωγή της έκθεσης ο γενικός γραμματέας του Παγκόσμιου Οργανισμού Μετεωρολογίας Πέτερι Τάαλλας.
Η ετήσια έκθεση, που δίνεται στην δημοσιότητα την παραμονή της Ημέρας της Γης, δείχνει επίσης ότι το στρώμα του θαλάσσιου πάγου της Ανταρκτικής βρέθηκε σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ τον περασμένο Ιούνιο και Ιούλιο. Η θερμοκρασία των ωκεανών ήταν η υψηλότερη καταγεγραμμένη, με το 58% της επιφάνειάς τους να πλήττεται από θαλάσσιο καύσωνα.
Συνολικά, το 2022 κατατάσσεται ως η πέμπτη ή η έκτη θέση που έχει καταγραφεί ποτέ, με την μέση παγκόσμια θερμοκρασία κατά 1,15 βαθμό Κελσίου επάνω από τον προβιομηχανικό μέσο όρο και αυτό παρά τις συνέπειες της ψύξης που αποδίδονται στο τριετούς διάρκειας κλιματικό φαινόμενο La Niña.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Καρκίνος, μια πολυπαραγοντική ασθένεια
Πόσο μεγάλη είναι η περιβαλλοντική συνιστώσα στην ανάπτυξη του καρκίνου; Αξίζει άραγε την προσπάθεια που θα καταβάλουμε να αλλάξουμε τις συνήθειές μας;
«Αξίζει και με το παραπάνω» δηλώνουν οι επιστήμονες που ποσοτικοποιούν τη συμβολή του τρόπου ζωής στην εμφάνιση και στην υποτροπή του καρκίνου. Διόλου τυχαία μια από τις συνεδρίες στο 29ο Ελληνικό Συνέδριο Κλινικής Ογκολογίας (ΕΣΚΟ), το οποίο έλαβε χώρα στην Αθήνα στο διάστημα 5-8 Απριλίου, ήταν αφιερωμένη στην πρόληψη μέσω παρεμβάσεων στον τρόπο ζωής.
Υπάρχουν καρκίνοι όπου η περιβαλλοντική συνιστώσα είναι σχεδόν αυταπόδεικτη. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι ο καρκίνος του πνεύμονα, το 90% των περιπτώσεων του οποίου αποδίδεται στο κάπνισμα. Ωστόσο, δεν συμβαίνει το ίδιο και με άλλους τύπους καρκίνου όπου η περιβαλλοντική συνιστώσα έχει μικρότερη μεν, σημαντική δε επίδραση. Από τέτοιου είδους μετα-αναλύσεις, οι οποίες συγκεντρωτικά παρέχουν στοιχεία για εκατοντάδες χιλιάδες ασθενείς, έχουν προκύψει τρεις παράγοντες με ιδιαίτερα σημαντική επίδραση στην εμφάνιση της νόσου: Η κακή διατροφή, η παχυσαρκία και η έλλειψη άσκησης.
Τα οφέλη της σωματικής άσκησης στην υγεία είναι γνωστά από αρχαιοτάτων χρόνων. Ειδικά για τους ασθενείς με καρκίνο όμως αυτά έχουν ένα τεράστιο εύρος, το οποίο εκτείνεται από τη μικρότερη παραμονή στο νοσοκομείο μετεγχειρητικά, μέχρι την καλύτερη ανταπόκριση στις θεραπείες και την αύξηση της επιβίωσης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο δρ Κ. Καμποσιώρας από το The Christie NHS Foundation Trust στο Ηνωμένο Βασίλειο, η σωματική άσκηση βρέθηκε να μειώνει κατά 35% την υποτροπή του καρκίνου του μαστού (ισχύει για οποιονδήποτε τύπο καρκίνου του μαστού και σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή μετά τη διάγνωση). Πού οφείλονται όμως αυτά τα οφέλη; Μελέτες έχουν δείξει ότι η άσκηση επάγει την έκλυση ορμονών (όπως η επινεφρίνη) ή/και μεταβολιτών (όπως το γαλακτικό οξύ που παράγουν οι ασκούμενοι μύες). Οι ουσίες αυτές μέσω της κυκλοφορίας του αίματος φτάνουν στους όγκους και επιδρούν σε αυτό που οι επιστήμονες ονομάζουν μικροπεριβάλλον των όγκων.
Η παχυσαρκία είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου. Προκειμένου να υπολογίσουν αν ένα άτομο είναι παχύσαρκο οι ειδικοί χρησιμοποιούν τον δείκτη BMI (δείκτης μάζας σώματος). Πρόκειται για τον λόγο του σωματικού βάρους διά το τετράγωνο του ύψους και με βάση τις τιμές που λαμβάνονται ένα άτομο θεωρείται λιποβαρές εάν ο δείκτης ΒΜΙ είναι κάτω του 19, κανονικού βάρους για τιμές από 19 έως 25, υπέρβαρο για τιμές από 25 έως 30 και παχύσαρκο για τιμές άνω του 30.
Παραδείγματος χάριν, μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, όπως η Μεσογειακή Διατροφή, βρέθηκε να πολλαπλασιάζει τα οφέλη της ανοσοθεραπείας σε ασθενείς με μελάνωμα.
Ο ρόλος των φυτικών ινών σχετίζεται με τη διατήρηση μιας φυσιολογικής εντερικής χλωρίδας, γεγονός που αποδεικνύεται και από ευρήματα σύμφωνα με τα οποία ισχυρές δόσεις αντιβιοτικών που έχουν χορηγηθεί σε ασθενείς ακόμη και έναν χρόνο πριν από την ανοσοθεραπεία μειώνουν την αποτελεσματικότητά της καθώς αλλοιώνουν τη σύνθεση του μικροβιώματος.
Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι η υιοθέτηση συνηθειών όπως η καθημερινή άσκηση και η διατροφή σύμφωνα με τα μεσογειακά πρότυπα μπορεί να είναι ίσως το φτηνότερο «φάρμακο» ενάντια στον καρκίνο.
Πηγή: Το Βήμα (έντυπη έκδοση)
