Οι θάνατοι στα ΕΛΠΕ, δείκτης μιας κατάστασης που δύσκολα βρίσκει πρόσβαση στην επικαιρότητα
Η έκρηξη που σημειώθηκε το πρωί της 8ης Μαΐου, στα διυλιστήρια των Ελληνικών Πετρελαίων, κατά τη διάρκεια εργασιών συντήρησης που εκτελούνταν σε δεξαμενή, ήταν ισχυρότατη. Τραυματίστηκαν έξι άνθρωποι και οι δύο από αυτούς έχασαν μερικές μέρες αργότερα τη ζωή τους. Ο πρώτος χρονικά που υπέκυψε στα τραύματα του είναι ο Χαράλαμπος Δευτεραίος, εργαζόμενος στην εταιρία και ο δεύτερος ο Ραμαντάν Ντελιλάι, εργαζόμενος σε εργολαβική εταιρία.
Το φαινόμενο, βεβαίως, καθόλου πρωτόγνωρο. Παρά το γεγονός πως εργατικά ατυχήματα, και μάλιστα ιδιαίτερα σοβαρά και θανατηφόρα, συμβαίνουν συχνά –τελευταίο παράδειγμα στον Βόλο, στη ΔΕΗ και στην Κρήτη–, δεν απασχολούν την επικαιρότητα. Θα επιχειρήσουμε να επισκοπήσουμε μερικά στοιχεία για τα εργατικά ατυχήματα, σε ελλαδικό, αλλά και πανευρωπαϊκό επίπεδο. Γιατί δεν πρόκειται περί ατυχημάτων. Δεν προκύπτουν από την απουσία τύχης, αλλά είναι δομικό στοιχείο του μοντέλου που ακολουθείται.
Έλλειψη αξιόπιστων στοιχείων στην Ελλάδα
Η καταγραφή των εργατικών ατυχημάτων είναι σκόπιμα ελλιπής στη χώρα μας. Τα στοιχεία που δημοσιεύονται είναι παραπλανητικά, διότι γίνεται προσπάθεια απόκρυψης των εργατικών ατυχημάτων από την εργοδοσία μη δηλώνοντάς τα στις αρμόδιες αρχές. Συχνά πιέζονται οι εργαζόμενοι να μη δηλώνουν το ατύχημα ούτε στο ΙΚΑ, χάνοντας έτσι και τις ελάχιστες παροχές που προβλέπονται. Μια από τις ενδείξεις ελλιπούς καταγραφής είναι και η μεγάλη διαφοροποίηση μεταξύ των διαφορετικών φορέων που δημοσιεύουν σχετικά στατιστικά στοιχεία (ΙΚΑ, ΣΕΠΕ, ΕΛΣΤΑΤ). Για παράδειγμα, τα στοιχεία του ΙΚΑ για τα μη θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα αντιστοιχούν σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό σε σχέση με αυτά που δημοσιεύονται στις εκθέσεις του ΣΕΠΕ, παρ’ όλο που αναφέρονται μόνο στους ασφαλισμένους του ΙΚΑ, που αντιστοιχούν περίπου στο 40% του συνόλου των εργαζομένων.
Τα επίσημα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν, επίσης, εργατικά ατυχήματα σε ανασφάλιστους ή ελαστικά εργαζόμενους (π.χ., μηχανικοί που αμείβονται με δελτίο παροχής υπηρεσιών και ασφαλίζονται στο ΤΣΜΕΔΕ). Στα στοιχεία του ΣΕΠΕ δεν περιλαμβάνονται ατυχήματα σε εργάτες γης, ναυτεργάτες, εργάτες ορυχείων. Υπάρχει, επίσης, η μεταβολή της ανεργίας που αλλοιώνει την πραγματική εικόνα. Ακόμη, άγνωστος παραμένει ο αριθμός των τραυματισμών, καθώς μόνο οι πιο ακραίες περιπτώσεις –κυρίως ακρωτηριασμοί– γνωστοποιούνται.
Εργατικά ατυχήματα… υπάρχουν
Μόνο για τους ασφαλισμένους του ΙΚΑ τα στοιχεία, έως το 2012 που είναι διαθέσιμα, δείχνουν ότι τα τελευταία χρόνια, κατά μέσο όρο, κάθε 2 ώρες συνέβαιναν 3 εργατικά ατυχήματα. Σύμφωνα με τις εκθέσεις του ΣΕΠΕ, από το 1999 έως το 2012 σχεδόν 1.700 εργαζόμενοι δεν γύρισαν σπίτι τους. Δηλαδή, κάθε 3 μέρες ένας εργαζόμενος πεθαίνει από εργατικό ατύχημα. Και, βεβαίως, ανεξάρτητα από τον αριθμό των εργατικών ατυχημάτων, η επικινδυνότητα των χώρων εργασίας σχετίζεται και με την επίδραση μιας σειράς βλαπτικών παραγόντων που επιδρούν μακροπρόθεσμα στην υγεία των εργαζομένων, οδηγώντας σε επαγγελματικές ασθένειες οι οποίες, στην πράξη, επίσης δεν καταγράφονται στη χώρα μας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα και όχι μόνο, η ασφάλεια και υγιεινή στην εργασία, παρόλες τις σχετικές ακριβοπληρωμένες πανευρωπαϊκές καμπάνιες, είναι ένα σχεδόν… άγνωστο πεδίο.
Ούτε «έξω πάμε καλά»
Το Διεθνές Γραφείο Εργασίας έχει εκτιμήσει ότι κάθε χρόνο συμβαίνουν περισσότερα από 180.000 θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα και 110 εκατ. τραυματισμοί. Συγκεκριμένα, στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο 10 εκατ., το 6,6% των εργαζομένων, πέφτουν θύματα εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής νόσου, και ότι περίπου 8.000 άτομα χάνουν τη ζωή τους εξαιτίας εργατικών ατυχημάτων. Το 2007 στην Ε.Ε. των 27, σύμφωνα με τη μελέτη της Eurostat, το 3,2% των εργαζομένων είχε πέσει θύμα εργατικού ατυχήματος (6,9 εκατομμύρια εργαζόμενοι) ενώ πολλοί από αυτούς είχαν υποστεί περισσότερα από ένα ατυχήματα. Υπολογίζεται ότι τα εργατικά ατυχήματα στην Ε.Ε. των 27 κόστισαν 83 εκατομμύρια ημερολογιακές ημέρες απουσίας από την εργασία, ενώ δεν έχει υπολογιστεί το ποσοστό αυτών που δεν θα εργαστούν ποτέ ξανά. Το 73% των ατυχημάτων οδηγούν σε τουλάχιστον 1 μέρα απουσίας από την εργασία, ενώ το 23% σε περισσότερο από ένα μήνα. Από θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα έχασαν τη ζωή τους 5.580 Ευρωπαίοι εργαζόμενοι. Σε λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, όπως στην Ινδία, υπολογίζεται ότι το 80% όλων των τραυματισμών συμβαίνουν στην εργασία. Όσον αφορά την περίοδο 2008 με 2012, για την οποία υπάρχουν και τα τελευταία επίσημα στοιχεία, περισσότεροι από 14 εκατ. εργαζόμενοι είχαν «επισήμως» ατύχημα που τους οδήγησε να μείνουν εκτός εργασίας για παραπάνω από 3 ημέρες. Η οικονομική κρίση, η προσπάθεια για μείωση κάθε κόστους και η αύξηση της ανεργίας οδηγούν στην εντατικοποίηση της δουλειάς και αναπόφευκτα και των… εργατικών ατυχημάτων. Που συνεχίζουν να δημιουργούν τις «παράπλευρες απώλειες» των κορμιών των εργαζομένων… είτε σε περιόδους ανάπτυξης είτε σε περιόδους ύφεσης.
