Του Δημήτρη Μητρόπουλου *
Από το σχολείο στη σχολική μονάδα
Το νέο σχολείο δεν μορφώνει παιδιά, αλλά παράγει “εκπαιδευτικό προϊόν” το οποίο και πρέπει να αξιολογείται με βάση τη λογική των IS, όπως στον επιχειρηματικό κόσμο.
Ένας Γάλλος φιλόσοφος έλεγε ότι οι επιστήμονες δεν αφήνουν την ιδεολογία τους έξω από την πόρτα του επιστημονικού εργαστηρίου. Πόσο μάλλον οι υπουργοί, όταν διαβαίνουν την πόρτα του υπουργείου. Η κυρία Διαμαντοπούλου δεν είναι ένα τυχαίο κυβερνητικό στέλεχος. Υπήρξε εκ των αρχιτεκτόνων της Συνθήκης της Λισσαβώνας, έδειξε και δείχνει ιδιαίτερη φροντίδα στις αποκρατικοποιήσεις και, επιπλέον, συχνάζει στη Λέσχη Μπίλντεμπεργκ. Αξίζει να δούμε διεξοδικά ποιο είναι το «παλιό» σχολείο που θέλει να γκρεμίσει η κ. Διαμαντοπούλου και ποιο είναι το «νέο». Το παλιό είχε πολλά προβλήματα. Είχε, όμως, δύο κομβικά χαρακτηριστικά. Μαθητές που, κουτσά-στραβά, «μάθαιναν γράμματα», όπως έλεγαν παλιότερα και καθηγητές με εργασιακά δικαιώματα και με μια σχετική ανεξαρτησία, αφού η χρηματοδότηση ήταν ρυθμισμένη, με το σταγονόμετρο βέβαια, κεντρικά από το κράτος. Κοινώς, πράγματα άχρηστα στον θαυμαστό κόσμο της κερδοφορίας.
Το νέο σχολείο δεν δίνει γνώσεις, αλλά δεξιότητες. Ανάγνωση και όχι ελληνική γλώσσα, εκγύμναση στην επίλυση προβλημάτων και όχι μαθηματικά και φυσικές επιστήμες, πιστοποίηση στη χρήση (και όχι γνώση) ξένης γλώσσας και computer. Το νέο σχολείο πρέπει να πειθαρχεί στις σιδερένιες νόρμες των περικοπών στο Δημόσιο και του νεοφιλελεύθερου δόγματος του λιγότερου κράτους. Το νέο σχολείο δεν μορφώνει παιδιά, αλλά παράγει «εκπαιδευτικό προϊόν» το οποίο και πρέπει να αξιολογείται με βάση τη λογική των ISO, όπως στον επιχειρηματικό κόσμο. Υπερβολές; Ίσως. Αλλά όταν σου μειώνουν το μισθό στα όρια της ανέχειας, σε βρίζουν τεμπέλη, σου αυξάνουν ή ξεχειλώνουν το ωράριο, σου λένε ότι σου έφαγαν τα λεφτά από τα ταμεία και θέλουν κι άλλα να στα ξαναφάνε και σερβίρουν σχέδιο νόμου με τίτλο «Αναβάθμιση του ρόλου του εκπαιδευτικού», τίποτα δεν είναι υπερβολή…
Αλήθειες και ψέματα για τα βασικά σημεία του σχεδίου νόμου
Υπάρχουν σημεία του νόμου που φέρνει το υπουργείο Παιδείας που φαίνεται να υιοθετούν κριτικές της Αριστεράς. Η βάση του 10 έπρεπε να καταργηθεί. Όχι, όμως, με αναγνώριση όλου του αρχιπελάγους των κολεγίων και των άλλων ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων. Γιατί, πρακτικά, το δίλημμα «στέλνω το παιδί μου στο τάδε επαρχιακό ΤΕΙ με τόσα έξοδα ή τα διαθέτω για δίδακτρα στο κολέγιο στην πόλη μου, αφού έτσι κι αλλιώς έχουν τα ίδια επαγγελματικά δικαιώματα», είναι ισχυρό.
Το δεύτερο είναι όλο το πελατειακό σύστημα που είχαν στήσει τα κόμματα του δικομματισμού με τις αποσπάσεις και τα προβλήματα που δημιουργούσαν στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς. Όμως, από το πελατειακό κράτος περνάμε στο κράτος των «αξίων». Οι κομματικοί στρατοί αντικαθίστανται από τους στρατούς manager-στελεχών εκπαίδευσης.
Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι το κείμενο που έδωσε το υπουργείο δεν είναι σχέδιο νόμου, αλλά μια παρουσίαση. Άρα, έχει σημασία το πώς θα συγκεκριμενοποιηθούν κάποια πράγματα. Ενδεικτικά κάποια σημεία είναι:
• Το νέο σύστημα προσλήψεων προβλέπει διορισμό μόνο με βάση το διαγωνισμό του ΑΣΕΠ, μόνο για κατόχους πιστοποιητικού παιδαγωγικής κατάρτισης, ενώ όσοι πιάνουν τη βάση, στους εκάστοτε διαγωνισμούς ή σε δύο προηγούμενους, θα εντάσσονται σε ενιαίο πίνακα υποψηφίων για διορισμό. Η κατάταξη στον πίνακα ακολουθείται σύμφωνα με τις ακόλουθες γενικές κατηγορίες κριτηρίων: Επιτυχία σε διαγωνισμούς ΑΣΕΠ, ακαδημαϊκά προσόντα, προϋπηρεσία εκπαιδευτικού, κοινωνικά κριτήρια.
Με άλλα λόγια, το 1998 κατήργησαν την επετηρίδα με βάση το χρόνο λήψης του πτυχίου (από τα ελάχιστα αντικειμενικά κριτήρια) και την επαναφέρουν το 2010 με κριτήρια διαλογής των «αξίων». Εξάλλου, η κατάργηση του πτυχίου ως επαγγελματικό δικαίωμα ήταν ο διακηρυγμένος στόχος. Και για να μη μιλήσουμε πόσο αντικειμενικός είναι ο διαγωνισμός του ΑΣΕΠ, η δυνατότητα για διδακτορικούς τίτλους, σίγουρα, δεν είναι μια αντικειμενική δυνατότητα για όλους. Και, σίγουρα, δεν είναι «αναγκαίο» να είσαι 35 χρονών με διδακτορικό για να διδάξεις σε τάξη!
• Οι μεταβατικές διατάξεις για το πέρασμα από το σημερινό σύστημα διορισμών στο νέο, προβλέπουν οριστική παύση τροφοδοσίας των πινάκων προϋπηρεσίας την 30/6/2010 και διορισμό με το 60% ΑΣΕΠ – 40% πίνακες προϋπηρεσίας για τα δύο επόμενα σχολικά έτη ή πριμοδότηση στους επόμενους διαγωνισμούς του ΑΣΕΠ.
Προκλητικότατη ρύθμιση για πάνω από 30.000 εκπαιδευτικούς που έχουν εργαστεί στα δημόσια σχολεία ως ωρομίσθιοι με μισθούς πείνας, όταν το ΠΣΑ αναφέρει ότι διορισμοί θα γίνουν 50% λιγότεροι, σε σχέση με τις υπόλοιπες χρονιές. Μιλάμε για λιγότερους από 4.000 διορισμούς! Άρα, ουσιαστικά, μεταβατική διάταξη δεν υφίσταται.
• Για τις εργασιακές σχέσεις, εισάγεται ο θεσμός του αναπληρωτή με μειωμένο ωράριο. Η επιλογή αυτή γίνεται αφού οι εκπαιδευτικοί καλύπτουν το ωράριό τους και έχει εξαντληθεί και η δυνατότητα των 5 ωρών υπερωρίας των μονίμων εκπαιδευτικών. (..) Ο νεοδιόριστος μόνιμος εκπαιδευτικός παραμένει, επί δύο έτη, ως «δόκιμος εκπαιδευτικός». (…) Η μονιμοποίηση θα γίνει μετά από αξιολόγηση η οποία μπορεί να καταλήξει, σε πρόταση μονιμοποίησης ή σε πρόταση μετάταξής του σε άλλη υπηρεσία του υπουργείου Παιδείας. (..)Καθιερώνεται ο θεσμός του μέντορα του νεοδιοριζόμενου εκπαιδευτικού.
Μετά το πτυχίο και μεταπτυχιακό, επιπλέον ένα χρόνο για το πιστοποιητικό παιδαγωγικής επάρκειας, με επιτυχία στον ΑΣΕΠ, εγγραφή στην επετηρίδα «των αξίων» και αν και όταν έρθει η ώρα του διορισμού με τους μισθούς των 1.000 ευρώ, θα έχεις και 2 χρόνια ένα μέντορα που στο τέλος θα σου δείξει την πόρτα της εξόδου προς άλλη υπηρεσία ή και προς την απόλυση! Μην υποτιμηθεί ότι οι αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις, σε συνδυασμό με την υπαγωγή των σχολείων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, όπως προβλέπει το σχέδιο Καλλικράτης, θα φτάσουν ώς και άρση της μονιμότητας…
• Αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου της σχολικής μονάδας. Η αξιολόγηση της σχολικής μονάδας, σε πρώτη φάση ορίζεται ως εσωτερική διαδικασία που οργανώνεται από τους ίδιους τους παράγοντες της σχολικής κοινότητας. (…) Οι σχετικές δράσεις αφορούν: την εφαρμογή του προγράμματος χωρίς απώλεια διδακτικών ωρών (…) τα αποτελέσματα (φοίτηση, επίδοση, μαθητική διαρροή, ατομική – κοινωνική ανάπτυξη μαθητών). (..)
Κι αν ένα σχολείο κάνει κατάληψη ή απεργία και «χαθούν» ώρες; Κι αν το σχολείο δεν είναι σε πλούσια περιοχή και οι μαθητές δεν μπορούν να κάνουν ιδιαίτερα για υψηλές επιδόσεις; Η σχεδιαζόμενη αυτοαξιολόγηση δεν είναι τίποτε άλλο από το να μεταφερθεί η ευθύνη του εκπαιδευτικού συστήματος στους ίδιους τους εκπαιδευτικούς και να εξοβελιστούν οι ευθύνες της κυβέρνησης.
Η ηγεσία του υπουργείου ισχυρίζεται ότι πολλά από αυτά τα μέτρα ισχύουν στο εξωτερικό. Έτσι είναι. Και έχουν αποτύχει παιδαγωγικά και κοινωνικά. Με την επιχειρηματική οπτική έχουν πετύχει. Ο θεσμός του μέντορα υπάρχει στη Γερμανία και οδηγεί σε απολύσεις. Και η εσωτερική αξιολόγηση είναι το πρώτο σκαλοπάτι, σύμφωνα με τους ίδιους τους εισηγητές της (John MacBeath, D. Lawton κ.ά.), για την εξωτερική. Δηλαδή, για να υποχρηματοδοτηθούν «άτακτα» σχολεία, για να κατευθύνουν εκεί την «πλέμπα» των μαθητών και άλλες αποτυχημένες πρακτικές.
Χαμένος… «πρώτα ο μαθητής»
Η ηγεσία του υπουργείου επιχειρεί να εμφανίσει ότι προσπαθεί να «βάλει σε τάξη» τον εκπαιδευτικό, γιατί την καθοδηγεί το σλόγκαν «πρώτα ο μαθητής». Λες και μέχρι τώρα τα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί δεν είχαν προτεραιότητα τους μαθητές και τους είχε το υπουργείο…
Πώς, όμως, είναι πρώτα ο μαθητής, όταν με τις περικοπές στις προσλήψεις, καθιερώνονται 30άρια τμήματα; Είναι ή δεν είναι αυτό πρόβλημα στην εκπαιδευτική διαδικασία; Ειδικά για τους μαθητές που δεν έχουν τη δυνατότητα για βοήθεια έξω από το σχολείο.
Πώς, όμως, είναι «πρώτα ο μαθητής», με έναν κακοπληρωμένο και όλο και πιο εντατικοποιημένο εκπαιδευτικό; Τι σημαίνει για τους μαθητές να έχει ο εκπαιδευτικός 5 και 6 διδακτικές ώρες τη μέρα, με βάση τα σχέδια για υπερωρίες; Και για όσους δεν θυμούνται πώς είναι στην τάξη, συνιστώ την περσινή γαλλική ταινία Ανάμεσα στους Τοίχους. Πώς δεν θα αντιμετωπίζει ο εκπαιδευτικός σαν πάρεργο το σχολείο, όταν θα τρέχει σε δεύτερη και τρίτη δουλειά για να καλύπτει το χαμένο έδαφος από τους κομμένους μισθούς;
Τι σημαίνει «πρώτα ο μαθητής» σε ένα σχολείο που λειτουργεί με το άγχος αν θα κλείσει ή που ο εκπαιδευτικός γίνεται λιγότερο παιδαγωγός και πιο πολύ διοικητικός υπάλληλος, που συμπληρώνει φόρμες και αριθμούς για να βρει χρηματοδότες στο «νέο» σχολείο;
Πώς είναι «πρώτα ο μαθητής», όταν όλη η εκπαιδευτική διαδικασία προσανατολίζεται στη βαθμοθηρία και στις επιδόσεις, για να βγει καλή η αξιολόγηση;
Το νέο σχολείο οικοδομείται εδώ και χρόνια. Καταρχήν εις βάρος της κοινωνίας γενικά και της νεολαίας ειδικότερα. Η νέα ηγεσία του υπουργείου φαίνεται αποφασισμένη να προωθήσει τις πολιτικές της. Ακολουθεί τη γενική ρητορική τής κυβέρνησης με την επίθεση στο Δημόσιο και τους δημόσιους υπαλλήλους για να συρρικνώσει το κοινωνικό κράτος προς όφελος της αγοράς. Γιατί, τελικά, το μόνο σλόγκαν που τη συγκινεί είναι: «Πρώτα η αγορά»!
* Ο Δημήτρης Μητρόπουλος είναι μέλος της γραμματείας ΣΥΡΙΖΑ εκπαιδευτικών
