Το «Ουκρανικό» δεν προέκυψε ξαφνικά σαν ένα μεμονωμένο γεγονός. Η όξυνση της ουκρανικής κρίσης που κατέληξε στην ολομέτωπη ρωσική εισβολή, είναι σημείο συμπύκνωσης ενός ολόκληρου πλέγματος ανταγωνισμών μεταξύ ΗΠΑ-Ρωσίας, αλλά και σε μια ευρύτερη προοπτική μεταξύ Δύσης και Ρωσίας/Κίνας. Είναι σημείο αλλαγής ποιότητας και όλα δείχνουν ότι οι νέοι όροι που θέτει (οι αλληλοεπαγόμενοι σχεδιασμοί όλων των πλευρών) πάνε με γοργούς ρυθμούς να βάλουν σε κίνηση ρήγματα και «τεκτονικές μετατοπίσεις» σε πλανητική κλίμακα. Οδηγώντας σε μια ιστορική φάση που φαίνεται ότι ανεβάζει το θέμα «πόλεμος» στις πιο διαφορετικές του εκφάνσεις.
Δύο αλληλένδετες όψεις συνυφαίνονται, δίνοντας το σχήμα της τρέχουσας ιστορικής φάσης. Διεθνές σύστημα που αποκτά τη μορφή μιας ιεραρχίας μεγάλων δυνάμεων με τους τρεις κοσμοκρατορικούς παίκτες (ΗΠΑ/Δύση, Ρωσία, Κίνα) στην κορυφή του, από τη μια. Μια μεγάλη απουσία παγκόσμιας ή έστω περιφερειακής εμβέλειας, ισχυρών κινημάτων κοινωνικής χειραφέτησης που θα έδιναν δυνατότητες για την ουσιαστική παρεμβολή των προτεραιοτήτων των πλατιών λαϊκών κινημάτων στο διεθνές γίγνεσθαι, από την άλλη. Οι ίδιες οι έννοιες, η γλώσσα της μεγαλοκρατικής πολιτικής κοσμοκρατορικών δυνάμεων που κυριαρχεί δυναστεύοντας τις συνειδήσεις, προσιδιάζει σε αυτό τον δυσμενή συσχετισμό. Έτσι πρώτη ανάγκη γίνεται το κέρδισμα βαθμών αυτονόμησης απέναντι στη λογική των «μεγάλων δυνάμεων», η αντιμετώπιση μιας λογικής σκληρών στρατοπεδεύσεων στην οποία τον χορό σέρνει η Δύση (ως ισχυρότερος παίκτης και επιπλέον με καθοριστική παρουσία στη γειτονιά μας και με απόλυτο έλεγχο της χώρας μας ειδικότερα).
Πλευρές αυτής της ανάγκης θέλουν να προβάλουν οι πολύ συνοπτικές σκέψεις του σημειώματος που ακολουθεί.
Η λογική των εξελίξεων συσκοτίζεται χωρίς την επίγνωση ότι το διεθνές σύστημα κυριαρχείται από μια διπλή κρίση: Τεράστια συστημική πολυοργανική καπιταλιστική κρίση και σε άμεση συνάφεια μ’ αυτήν, κρίση ηγεμονίας της Δύσης και των ΗΠΑ ειδικότερα. Σε αυτό το έδαφος κλονισμού της Δύσης, πρέπει να γίνει αντιληπτή η άνοδος και οι επιλογές των δύο ανταγωνιστικών κοσμοκρατορικών δυνάμεων Κίνας και Ρωσίας. Να εξηγηθούμε: δεν ενδιαφερόμαστε να αναπαράγουμε μια άγονα περιοριστική εκδοχή της συζήτησης περί του ποιός επιτίθεται και ποιός αμύνεται, ποιός «ήρξατο χειρών αδίκων» κ.λπ. Είναι αδιαμφισβήτητο άλλωστε ότι και ο πόλεμος που κήρυξε η Ρωσία στην Ουκρανία δεν είναι προοδευτικός και ο αμυντικός του χαρακτήρας επικαθορίζεται από τους όρους που θέτει η γλώσσα της προάσπισης και της ανάκτησης / διεύρυνσης μιας κοσμοκρατορικής λογικής «ζωτικού χώρου».
Ο πόλεμος της Ρωσίας θρυαλλίδα για την επιτάχυνση στρατηγικών κινήσεων των ΗΠΑ
Με παραδειγματική ταχύτητα προωθείται η πρόσδεση της Ευρώπης στο άρμα των ΗΠΑ και η στρατηγική αποκοπή της από τον ρωσικό χώρο σε πρώτο πλάνο και από τον κινέζικο ως προοπτική και φορά των εξελίξεων. Οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας εξυπηρετούν πολυεπίπεδες στρατηγικές επιδιώξεις των σημερινών ηγετικών κύκλων των ΗΠΑ.
Πολλαπλές οι στοχεύσεις: 1) Στρατιωτικοποίηση της Ευρώπης, μέρος μιας γενικότερης επιλογής δρόμου για την υπέρβαση της συστημικής κρίσης και ανάκτησης του ηγεμονικού ελέγχου των ΗΠΑ με νέους κύκλους μεγάλων καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων γύρω από το στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα και μια σειρά κλάδων αρθρωμένων παραγωγικά-τεχνολογικά γύρω απ’ αυτό (Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση). 2) Στρατηγικός έλεγχος του ενεργειακού τομέα σε όλες τις εκδοχές του (πράσινες, ορυκτά καύσιμα) αλλά και άλλων στρατηγικών πρώτων υλών, και των σχετικών δικτύων. Αναδασμός ζωνών επιρροής. 3) Μεγάλη εσωτερική ενδοδυτική ανακατανομή ελέγχου και ισχύος. Οι εξελίξεις, ανάμεσα τους σε κομβικό ρόλο, η στρατηγική εξάρτηση από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες γίνονται ο μοχλός για το κόντεμα του γερμανικού πόλου ισχύος, πυροδοτώντας μεγάλες αλλαγές στη δομή και τις ισορροπίες εντός Ε.Ε. και φαίνονται να αυξάνουν δραστικά την επιρροή ενός ευρωατλαντικού άξονα αγγλοσαξωνικών δυνάμεων, που προκρίνεται ως ο πυρήνας για μια διερυμένη βάση ηγεμονίας των ΗΠΑ. Σε μια ρότα που εδώ και καιρό προωθείται με διαδοχικά βήματα (Brexit, AUKUS για να μείνουμε στα πιo άμεσα ορατά και καίρια).
Ο προσανατολισμός προβλέπει πολέμους
Οι χειρισμοί των ΗΠΑ περί την Ουκρανία είναι το, επί του παρόντος, ισχυρότερο αλλά όχι μοναδικό δείγμα που πιστοποιεί μια τάση που βλέπει την επίλυση αντιθέσεων μέσω του πολέμου. Ως αναπόσπαστο στοιχείο για το ξεπέρασμα της συστημικής κρίσης. Η ανάσχεση Ρωσίας/Κίνας και η ανάκτηση της ηγεμονίας των ΗΠΑ είναι απολύτως αξεχώριστες διαδικασίες ως προς αυτό. Το νέο και σε απρόσμενο βαθμό δυσμενές στοιχείο είναι ότι τα κυρίαρχα τμήματα των ρωσικών ελίτ δείχνουν ότι συντονίζονται με μια τέτοια λογική, πολλαπλασιάζοντας την ροπή προς τον πόλεμο. Επιπλέον ΗΠΑ και τώρα η Ρωσία, με την παραγνώριση από μέρους τους των πολιτικών περιορισμών που παρεμβαίνουν σε μια πολεμική σύγκρουση (αντιστάσεις αμυνομένων, πολιτικά τοπία που προκύπτουν από αυτές και εξάγονται), έχουν κάνει να φανούν τα όρια των δυνατοτήτων της ισχύος τους στο επίπεδο των συμβατικών όπλων. Εξ αυτού του λόγου επιχειρείται όλο και πιό έντονα η εξοικείωση με την προοπτική καταφυγής σε πυρηνικά πλήγματα, θέμα που αναμένεται ότι θα αποκτήσει κεντρική πολιτική σημασία και ενδεχομένως θα μπορούσε να κινητοποιήσει με όρους μαζικότητας φιλειρηνικά κινήματα με αντιπυρηνική αιχμή, ευρύ κοινωνικοπολιτικό περιεχόμενο (στρατιωτικοποίηση, καταπιέσεις και κοινωνικές ανισότητες) και με δυνατότητες υπέρβασης των στρατοπεδεύσεων που πάνε να επιβληθούν. Και κάτι ακόμα: στροφή προς τον πόλεμο σημαίνει προετοιμασία ανάλογου κοινωνικού κλίματος. Οι σημερινές κοινωνίες σε μεγάλα τμήματα της Δύσης δεν δείχνουν για την ώρα «έτοιμες». Το αν θα αφεθούν να «ετοιμαστούν» παραμένει ένα μεγάλο ανοιχτό πολιτικό ζήτημα.
Οι χειρισμοί των ΗΠΑ περί την Ουκρανία είναι το, επί του παρόντος, ισχυρότερο αλλά όχι μοναδικό δείγμα που πιστοποιεί μια τάση που βλέπει την επίλυση αντιθέσεων μέσω του πολέμου. Ως αναπόσπαστο στοιχείο για το ξεπέρασμα της συστημικής κρίσης
Από την παγκοσμιοποίηση προς ένα σύστημα αξόνων-ζωνών επιρροής μεγάλων δυνάμεων
Και πάλι ανάγκη να διαβάσουμε πίσω από όσα συσκοτίζει το δυτικό αφήγημα περί κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας. Οι κυρώσεις αφορούν την απομόνωση και την ζωνοποίηση δικτύων όλων των ειδών. Ειδικότερα: Eφοδιαστικών αλυσίδων, ροών πληροφορίας, μεταφορών, ενεργειακών δρόμων κάθε είδους. Η πολιτική των ΗΠΑ, η εξέλιξή της από τον Ομπάμα στον Τράμπ και τώρα στον Μπάιντεν δεν έχει πάψει να προωθεί και να ανασυνθέτει παρά τις δολιχοδρομίες και τις μεγάλες ενδορρήξεις, εμπορικούς και στρατιωτικούς άξονες, ζώνες κλεισίματος ζωτικών χώρων. Η πανδημία (κρίση των εφοδιαστικών αλυσίδων) και τώρα οι εξελίξεις που δρομολογούνται δείχνουν μεγάλη επιτάχυνση αυτής της διαδικασίας, με αιματηρές ανακατανομές ισχύος ανάμεσα σε μεγάλα υπερεθνικά κεφαλαιακά κέντρα και αυξανόμενες εντάσεις ανάμεσα στην οικονομική και την γεωπολιτική γεωγραφία ισχύος που φέρνουν στο προσκήνιο αλλαγές συνόρων και πιθανές απότομες υποβαθμίσεις.αναβαθμίσεις κρατικών οντοτήτων και υπερκρατικών ολοκληρώσεων (το «ουκρανικό» σφίγγει τη μέγγενη για την Ε.Ε.-Ευρώπη).
Μεγάλη αβεβαιότητα γεννούν οι δομικές αδυναμίες όλων των πλευρών
Δεν υπάρχει ένα «δυνατό χέρι» που χαράζει το δρόμο. Θα εμφανίζεται πολλή ετερογονία των σκοπών, απότομες στροφές και εξελίξεις που «δεν τις θέλησε κανείς». Όλες οι πλευρές έχουν τις δομικές τους αδυναμίες και τα όρια που θέτουν αυτές στην επίτευξη των ηγεμονικών τους στόχων.
ΗΠΑ: «Eίναι δική τους» η χρεωκοπία του ηγεμονικού σχεδίου της παγκοσμιοποίησης. Επιπλέον και ειδικότερα: 1) Έχουν κάνει επίδειξη της αδυναμίας κατίσχυσής τους σε μια σειρά περιπτώσεις: (Ιράκ, Αφγανιστάν αλλά και Συρία). 2) Έχουν εσωτερικεύσει την κρίση της παγκοσμιοποίησης σαν μια αλυσίδα βαθιών ενδορρήξεων εντός Δύσης αλλά και εντός του πολιτικού τους συστήματος ειδικότερα – η διοίκηση Μπάιντεν δεν χαίρει άκρας υγείας και έρχονται ενδιάμεσες εκλογές. 3) Η άθλια εσωτερική τους κατάσταση, ο κλονισμός κοινωνικών συναινέσεων και τα εκρηκτικά της δυναμικά.
Ρωσία: H υπερμόχλευση ισχύος από τον συνδυασμό στρατιωτικοποίησης, κατοχής στρατηγικών πρώτων υλών, γεωπολιτικής θέσης και μεγέθους ζυγίζεται και δείχνει γρήγορα τα όριά της. Τόσο γρήγορα που δεν πρέπει να αποκλειστεί ότι η εξαγωγή της παρούσας τυχοδιωκτικής επιθετικότητας φυτεύει τους σπόρους για επανεισαγωγή των πικρών καρπών μιας μεγάλης κοινωνικοπολιτικής κρίσης στο έδαφός της. Η πιθανή επίτευξη των στόχων εδαφικής κατοχής της Ουκρανίας δεν θα πρέπει να ξεγελά ως προς αυτό.
Κίνα: Aν και συνεχίζει να είναι η δυναμικότερη από τις τρεις δυνάμεις, ήδη ασθμαίνει και τα ηγεμονικά της σχέδια τα διαπερνούν τεράστιες αντιφάσεις. Δείχνει ότι έχει υπερεπενδύσει σε μια λογική αυτής της παγκοσμιοποίησης που έχει περιέλθει σε κρίση και πλέον εισέρχεται σε μια φάση αποσύνθεσης. Παρά το στρατηγικό βάθος που της δίνει η εφεδρεία μιας τεράστιας εσωτερικής αγοράς, τέτοιες στροφές είναι αδύνατες χωρίς ισχυρούς κλονισμούς των πολιτικών συστημάτων που επιχειρούν να τις διαχειριστούν.
Εδώ θα σταματήσουμε. Αφήνοντας την εικόνα αναγκαστικά αλλά και σκόπιμα ανολοκλήρωτη. Οι συγκεκριμένες μορφές πολυπλοκότητας του σύγχρονου κόσμου που είναι η άλλη όψη της πολιτικής απουσίας των κοινωνικών πλειοψηφιών, μας υποχρεώνουν όχι απλώς μια την γεγονοτολογική αποτύπωση της πραγματικότητας αλλά για την επίγνωση της αναγκαιότητας μιας «επανάστασης των εννοιών». Η ζωή συνεχίζεται, μαζί της και μεις.
