Μηνύματα προς την κυβέρνηση μέσω Ισπανίας, Πορτογαλίας και Ισπανίας – Το ΔΝΤ προκαταλαμβάνει τη διαπραγμάτευση για τα εργασιακά
Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Μεταξύ δυο επετείων, αυτής του δημοψηφίσματος με το εμβληματικό 62% «όχι» του ελληνικού λαού και της επετείου της συνθηκολόγησης της 13ης Ιουλίου και της συμφωνίας για το 3o Μνημόνιο, παρεμβάλλονται ποταμοί αθλιότητας και μια συνεδρίαση του Eurogroup.
Οι αθλιότητες αφορούν, φυσικά, τη βλακώδη παραφιλολογία για το plan B ή σχέδιο Χ που εκπόνησε η ομάδα οικονομολόγων του Γ. Βαρουφάκη, παραφιλολογία που πυροδότησαν η αφήγηση του Τζέιμς Γκάλμπρειθ. Τίποτα παράδοξο στις αντιδράσεις της Ν.Δ. και των άλλων κομμάτων της μνημονιακής αντιπολίτευσης, που κορυφώνονται με την επικείμενη συζήτηση πρότασης για εξεταστική επιτροπή.
Η αθλιότητα, όμως, γίνεται φαιδρότητα όταν στην ίδια παραφιλολογία προσχωρούν με προθυμία και κυβερνητικά στελέχη, αποκηρύσσοντας περίπου ως «πραξικόπημα» μια αυτονόητη διαδικασία άμυνας χώρας που τελούσε υπό επίθεση. Παραδόξως, το γενικευμένο έλλειμμα σοβαρότητας ανέλαβε να καλύψει ο πρώην πρόεδρος της Ν.Δ. Β. Μεϊμαράκης, ο οποίος χαρακτήρισε υποχρέωση των κρατικών αρχών το να έχουν Plan B…
Eurogroup χωρίς Ελλάδα, αλλά…
Πέρα από τον ανταγωνισμό αθλιότητας και φαιδρότητας, μεταξύ των δύο επετείων παρεμβάλλεται και η συνεδρίαση του Eurogroup της Δευτέρας. Πρώτο θέμα στην ατζέντα του, φυσικά, το Brexit. Τυπικά η Ελλάδα δεν υπάρχει στα θέματα της συνεδρίασης. Υπάρχει, ωστόσο, ο έλεγχος Ισπανίας και Πορτογαλίας για υπερβολικά ελλείμματα, καθώς και η εξέταση των εθνικών προγραμμάτων σταθερότητας στην Ευρωζώνη, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού εξαμήνου.
Παρεμπιπτόντως, λοιπόν, δεν αποκλείεται να εξεταστούν οι όροι υπό τους οποίους θα αποδοθεί η δεύτερη υποδόση της πρώτης αξιολόγησης –των 2,8 δισ.- έναντι σειράς προαπαιτουμένων (αφορούν, μεταξύ άλλων, τη διοικητική συγκρότηση του νέου ταμείου αποκρατικοποιήσεων, την επιλογή συμβουλίου στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, αξιολόγηση διοικήσεων τραπεζών κ.ά.). Ενδέχεται, επίσης, να υπάρξει προετοιμασία του εδάφους για τη δεύτερη αξιολόγηση που ξεκινά τον Σεπτέμβριο και για την οποία υπάρχει πίεση για σύντομη ολοκλήρωση.
Ωστόσο, στη συνεδρίαση του Eurogroup θα δοκιμαστούν οι κυβερνητικές προσδοκίες για χαλαρότερη και επιεικέστερη στάση, λόγω Brexit. Μέχρι στιγμής οι προσδοκίες αυτές διαψεύδονται. Όπως προδίδει η σπουδή με την οποία η Κομισιόν ξεκίνησε τη διαδικασία επιβολής προστίμων σε Ισπανία και Πορτογαλία για υπέρβαση ελλειμμάτων, αλλά και το στενό μαρκάρισμα στην κυβέρνηση Ρέντσι για τις προθέσεις κρατικής στήριξης των τραπεζών, δεν υπάρχει διάθεση χαλάρωσης.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, η γερμανική και άλλες κυβερνήσεις δεν φαίνονται διατεθειμένες να συζητήσουν ούτε καν την πρόβλεψη χαμηλότερων πλεονασμάτων μετά το 2018, που θα ήθελε η κυβέρνηση. Έτσι, το Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα 2017-2020 που πρέπει να κατατεθεί το προσεχές διάστημα ενδέχεται να δεσμεύεται για πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ ακόμη και για τα έτη 2019-2020. Άλλωστε, η έκθεση συμμόρφωσης που συνέταξε η Κομισιόν στο πλαίσιο της πρώτης αξιολόγησης επαναλαμβάνει τον στόχο για δεκαετία αντίστοιχων πλεονασμάτων μετά το 2018, έστω κι αν κανείς δεν το πιστεύει.
Νέοι αστερίσκοι στα πλεονάσματα
Εφόσον οι Ευρωπαίοι δανειστές επιμένουν στο «πνεύμα και στο γράμμα» του Μνημονίου και των παραρτημάτων του, τα πράγματα θα γίνουν ακόμη πιο πιεστικά όταν θα αρχίσει να ελέγχεται ο νέος τρόπος διαμόρφωσης των πρωτογενών πλεονασμάτων. Το Τεχνικό Μνημόνιο που είδε το φως της δημοσιότητας ουσιαστικά εξαιρεί από τον υπολογισμό του μόνο τις δαπάνες διαχείρισης του προσφυγικού, κι αυτές με αυστηρή τεκμηρίωση, ενώ αντίθετα προσθέτει σ’ αυτό τόσο τις επενδυτικές δαπάνες όσο και τις αφανείς επιστροφές φόρου, δηλαδή αυτές που αποδίδονται (κυρίως ΦΠΑ και τελωνειακοί δασμοί) χωρίς να έχει εκδοθεί Ατομικό Φύλλο Έκπτωσης και να έχει γίνει συμψηφισμός με οφειλές στο Δημόσιο. Αυτό καθιστά αρκετά επισφαλείς τους στόχους για τα πλεονάσματα και πιο πιθανή την ενεργοποίηση του δημοσιονομικού κόφτη.
Βεβαίως, η άνοιξη του 2017 και πολύ περισσότερο του 2018 φαίνεται πολύ μακρινή στα κυβερνητικά στελέχη, ώστε να ανησυχούν από τώρα για ενεργοποίηση του κόφτη. Μεγαλύτερο προβληματισμό προκαλούν οι δικλίδες ασφαλείας που έχουν επιβάλει οι δανειστές στον τρόπο αποπληρωμής των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου σε ιδιώτες. Η κρυφή «στάση πληρωμών», που έχει εκτινάξει αυτές τις οφειλές πάνω από τα 6 δισ. ευρώ, γυρίζει μπούμερανγκ μέσω του μηχανισμού ελέγχου της εξόφλησης αυτών των οφειλών. Πρακτικά, αν δεν τεκμηριώνεται ότι τα χρήματα των δόσεων που προορίζονται για την εξόφληση οφειλών δεν καταλήγουν στους αποδέκτες τους, θα μπλοκάρεται η επόμενη δόση.
Τα εργασιακά και η «απομόνωση» του ΔΝΤ
Ωστόσο, στα ζητήματα αυτά η κυβέρνηση έχει συναντίληψη με τους δανειστές κι επιδεικνύει προσαρμοστικότητα. Το πεδίο στο οποίο υπάρχει ασάφεια προς το παρόν είναι αυτό της δεύτερης αξιολόγησης, με κορυφαίο θέμα τα εργασιακά. Η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας βάζει ψηλά τον πήχη, θέτοντας ως ρητό στόχο την απομόνωση του ΔΝΤ σ’ αυτή τη διαπραγμάτευση. Προεξοφλεί μια πιο φιλική στάση από τους εκπροσώπους των Ευρωπαίων δανειστών στις κυβερνητικές δεσμεύσεις περί επαναφοράς των συλλογικών διαπραγματεύσεων, διατήρησης του ισχύοντος καθεστώτος ομαδικών απολύσεων και οριακών παρεμβάσεων στον συνδικαλιστικό νόμο. Επιχειρεί μάλιστα να εξασφαλίσει ένα είδος «εθνικού μετώπου», με διαμόρφωση συναίνεσης των κοινωνικών εταίρων στο τρίπτυχο αυτό.
Του ΔΝΤ τ’ αφτί δεν ιδρώνει ιδιαίτερα στις «επιθέσεις» αυτές. Στην έκθεση για την Ευρωζώνη που δημοσιοποίησε χθες προτείνει να μη θιγούν οι «μεταρρυθμίσεις» που έχουν ήδη γίνει στην ελληνική αγορά εργασίας και ειδικότερα εκείνες που αφορούν τον κατώτατο μισθό, και ζητεί περισσότερες παρεμβάσεις για την ενίσχυση της «ευελιξίας» στην αγορά εργασίας και μεγαλύτερη απελευθέρωση των ομαδικών απολύσεων. Άρα, διαμηνύει επισημότατα ότι στις διαπραγματεύσεις του Σεπτεμβρίου θα προσέλθει μ’ αυτές τις θέσεις.
Το ερώτημα είναι με ποιες θέσεις θα προσέλθουν η Κομισιόν, η ΕΚΤ, ο ESM. Από πουθενά δεν προκύπτει ότι οι θέσεις τους θα είναι κοντά σ’ αυτές της κυβέρνησης. Αντιθέτως, είναι πασίγνωστο ότι η «ευελιξία» είναι και δική τους αγαπημένη λέξη όταν μιλούν για την αγορά εργασίας. Ίσως γι’ αυτό η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, δηλώνει ειρωνικά ότι το Ταμείο έχει γίνει «ο βολικός αποδιοπομπαίος τράγος» στην περίπτωση της Ελλάδας.
Περιττή πολυτέλεια
Η εξ αποστάσεως διελκυστίνδα θα συνεχιστεί μέχρι και τον Σεπτέμβριο, οπότε θα ανοίξουν τα κεφάλαια της δεύτερης αξιολόγησης. Έτσι κι αλλιώς και στη διάρκεια της δεύτερης αξιολόγησης το καθεστώς συμμετοχής του ΔΝΤ στη διαπραγμάτευση θα παραμένει ερμαφρόδιτο. Έχει το ελεύθερο μέχρι τέλος του έτους να διαμορφώσει τη νέα έκθεση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους, που θα καθορίσει αν θα συμμετάσχει ως χρηματοδότης στο 3ο Μνημόνιο.
Οι Ευρωπαίοι δανειστές, και ιδιαίτερα ο ESM δεν κάνουν κάτι για να διευκολύνουν αυτή την απόφαση. Τα άμεσα μέτρα ανακούφισης μέχρι το 2018 που προανήγγειλε ο Κλάους Ρέγκλινγκ προ ημερών (επιμήκυνση 5-6 ετών σε μια κατηγορία δανείων και μείωση επιτοκίων για δανεισμό που πρέπει να εξοφληθεί εντός του 2017) απέχουν παρασάγγας από ό,τι εννοεί το ΔΝΤ ως «βαθιά αναδιάρθρωση». Φαίνεται, λοιπόν, εξαιρετικά δύσκολο να αποφασίσει το ΔΝΤ συμμετοχή στη χρηματοδότηση του τρίτου Μνημονίου μέχρι το τέλος του έτους.
Η κ. Λαγκάρντ μάλλον προσπαθεί από τώρα να χρυσώσει το χάπι της άρνησης του Ταμείου, όταν δηλώνει ότι «η μη συμμετοχή του ΔΝΤ δεν σημαίνει και αποτυχία του προγράμματος». Και για κάποιους ευρωκράτες, που βλέπουν με δέος τον κίνδυνο αναζωπύρωσης της κρίσης λόγω Brexit και Ιταλίας, ίσως είναι πια περιττή πολυτέλεια να κάνουν κάτι περισσότερο για να πείσουν το ΔΝΤ.
