Δυναμικά αναμένεται να εισέλθει στο σκηνικό το Σκωτικό Εθνικό Κόμμα
Του Νεκτάριου Καστρινάκη
Στις 7 Μαΐου οι πολίτες της Βρετανίας καλούνται, μετά από πέντε χρόνια διακυβέρνησης από το συνασπισμό Συντηρητικών και Φιλελεύθερων Δημοκρατών, να εκλέξουν νέο κοινοβούλιο και νέα κυβέρνηση. Στις εκλογές αυτές υπάρχει έντονο το στοιχείο του νεοτερισμού, αφού το Σκωτικό Εθνικό Κόμμα (SNP) αναμένεται να εισέλθει πολύ δυναμικά στην κεντρική πολιτική σκηνή ως αναγκαίος εταίρος για το σχηματισμό κυβέρνησης. Επίσης, οι εκλογές θα γίνουν σε μια στιγμή που η βρετανική οικονομία φαίνεται να ανακάμπτει από την κρίση του 2007 και να αναπτύσσεται – αλλά με αμφίβολη τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα αυτής της ανάκαμψης. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα ένα-ένα.
Η οικονομική κατάσταση
Η Βρετανία είναι η πέμπτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, με ΑΕΠ 2,8 τρισεκατομμύρια δολάρια (Ελλάδα: 180 δισεκατομμύρια δολάρια…) και δημόσιο χρέος που ανέχεται στο 81% του ΑΕΠ (Ελλάδα: 177%). Ο ρυθμός ανάπτυξής της στο τέλος του 2014 ήταν 2,8%, ο μεγαλύτερος ανάμεσα στις ανεπτυγμένες χώρες μέλη του ΟΟΣΑ (Ελλάδα: 1,3%). Το κατά κεφαλή εισόδημα βρίσκεται μόλις 1,2% κάτω από αυτό πριν την κρίση του 2007 (Ελλάδα: περίπου 25% κάτω του προ κρίσης), ενώ η ανεργία βρισκόταν το Μάρτιο του 2015 στο 5,6% (Ελλάδα: 25,7%). Παρ’ όλα αυτά το 16,6% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας (Ελλάδα: 35,7% κάτω του ορίου της φτώχειας ή σε άμεσο κίνδυνο φτωχοποίησης).
Αυτά τα συγκριτικά στοιχεία μας δίνουν μια πρώτη εικόνα: η κατάσταση που βιώνουν οι Βρετανοί ψηφοφόροι είναι πολύ διαφορετική από αυτή που επικρατεί στην Ελλάδα. Την ίδια στιγμή βέβαια, δεν παύει να θεωρείται από τους ίδιους και τους σχολιαστές δεινή. Αυτό εξηγείται εν μέρει από το γεγονός ότι τα αριθμητικά στοιχεία δεν αντικατοπτρίζουν, όπως δεν το έκαναν και στην Ελλάδα επί Σαμαρά, τα προβλήματα της καθημερινότητας που αντιμετωπίζουν τα λαϊκά στρώματα και στη Βρετανία…
«Ασφαλές» το πολιτικό σύστημα
Αυτά τα δεδομένα εξηγούν επίσης σε κάποιο βαθμό το γεγονός ότι από τη μια τα τρία συστημικά κόμματα (Συντηρητικοί, Φιλελεύθεροι Δημοκράτες, Εργατικοί) συμφωνούν στη σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό συνέχιση της πολιτικής λιτότητας και εξισορόπησης των δημόσιων οικονομικών, ενώ από την άλλη δεν αναμένεται να τιμωρηθούν εκλογικά με παραδειγματικό τρόπο. Γι’ αυτό εξάλλου δεν φαίνεται πιθανό άλλα μικρότερα κόμματα να μπορούν να προκαλέσουν ρήγμα σαν αυτό του ΣΥΡΙΖΑ.
Η εντυπωσιακή άνοδος του SNP (οι δημοσκοπήσεις του δίνουν έως και 55 από τις συνολικά 59 έδρες που αντιστοιχούν στη Σκωτία στο βρετανικό κοινοβούλιο), που διακηρύσσει ότι πρέπει να μπει τέλος στην πολιτική λιτότητας (όπως άλλωστε κάνει και το κόμμα των Πρασίνων, το ουαλικό εθνικό κόμμα Plaid Cymru και το ιρλανδικό Sinn Fein – χωρίς όμως αυτά τα τρία να εμφανίζουν την επιτυχία των σκωτσέζων) πρέπει να εξηγηθεί τουλάχιστον σε συνδυασμό, αν όχι κυρίως, με το φλέγον για τη Σκωτία θέμα της ανεξαρτησίας από τη Βρετανία.
Η βρετανική ιδιαιτερότητα
Πριν συνεχίσουμε, ίσως εδώ να χρειάζεται μια αναφορά στο ιδιαίτερο εκλογικό και πολιτικό σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου. Πρόκειται για ένα πολυεθνικό κράτος που το αποτελούν τέσσερα έθνη: οι Άγγλοι, οι Ουαλοί, οι Σκωτσέζοι και οι κάτοικοι της Βόρειας Ιρλανδίας. Οι τρεις τελευταίες εθνότητες, που προσδιορίζονται και γεωγραφικά σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας, έχουν από το 1999 και δώθε αποκτήσει σταδιακά το δικό τους κοινοβούλιο, με περισσότερες ή λιγότερες αποφασιστικές αρμοδιότητες. Οι πιο προωθημένοι σε αυτή τη διαδικασία είναι οι Σκωτσέζοι, που το 2014 έκαναν ένα δημοψήφισμα με το ερώτημα της ίδρυσης ανεξάρτητου από τη Βρετανία κράτους ή όχι. Το «όχι» υπερίσχυσε οριακά (55,3% έναντι 44,7%), χωρίς όμως να θεωρείται ότι το θέμα έχει κλείσει οριστικά.
Τα κοινοβούλια της Σκωτίας, της Ουαλίας και της Βόρειας Ιρλανδίας εκλέγονται σε εκλογές ξεχωριστές από τις γενικές εκλογές, που αφορούν όλο το κράτος. Οι βουλευτές των εθνικών κοινοβουλίων δεν μπορούν να είναι βουλευτές και στο βρετανικό κοινοβούλιο. Επίσης, υπάρχει ένας γεωγραφικός-εθνικός προσδιορισμός των κομμάτων που διεκδικούν θέσεις στο Βρετανικό κοινοβούλιο. Για παράδειγμα, ο David Cameron είναι ηγέτης του Συντηρητικού Κόμματος της Αγγλίας και ο Ed Miliband του Εργατικού Κόμματος της Αγγλίας. Αυτά τα κόμματα έχουν «θυγατρικά» αλλά σχετικά αυτόνομα κόμματα που δραστηριοποιούνται στη Σκωτία και την Ουαλία (όχι όμως και στη Βόρεια Ιρλανδία). Επίσης, υπάρχουν κόμματα που εκπροσωπούνται στο Βρετανικό κοινοβούλιο (όπως το SNP, το Plaid Cymru και το Sinn Fein) τα οποία κατεβαίνουν και στις γενικές εκλογές παρουσιάζοντας λίστες αντίστοιχα στη Σκωτία, την Ουαλία και τη Βόρεια Ιρλανδία.
Τέλος, είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη μας ότι το εκλογικό σύστημα που εφαρμόζεται είναι το επονομαζόμενο first-pass-the-post system, σύμφωνα με το οποίο η χώρα είναι χωρισμένη σε μονοεδρικές εκλογικές περιφέρειες και βουλευτή εκλέγει το κόμμα που θα πάρει τους περισσότερους ψήφους στην κάθε μία από αυτές. Πρόκειται στην πραγματικότητα για ενισχυμένο πλειοψηφικό σύστημα. Έτσι μπορεί το δεύτερο σε ψήφους (σε επίπεδο επικράτειας) κόμμα να εκλέξει περισσότερους βουλευτές από το πρώτο. Επίσης, μπορεί ένα κόμμα που έχει πάρει 10 ή και 15% σε επίπεδο επικράτειας να μην εκλέξει ούτε ένα βουλευτή…
Οι ως τώρα δημοσκοπήσεις
Μέχρι στιγμής, τέσσερις από τις επτά μεγαλύτερες δημοσκοπικές εταιρίες δίνουν την πρώτη θέση στους Συντηρητικούς, αν και με αξιοσημείωτα χαμηλότερο αριθμό βουλευτών από ό,τι στο προηγούμενο κοινοβούλιο. Δύο δίνουν προβάδισμα (με διαφορά λίγων εδρών) στους Εργατικούς, ενώ μία δημοσκοπική εταιρία προβλέπει ίσο αριθμό βουλευτών για τα δύο μεγάλα κόμματα. Σε καμία από αυτές όμως δεν φαίνεται να μπορούν οι Συντηρητικοί να σχηματίσουν κυβέρνηση σε συνεργασία με τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες, εξαιτίας της σημαντικής απώλειας εδρών και για τα δύο κόμματα. Ιδιαίτερα οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες αναμένεται να χάσουν περισσότερες από τις μισές έδρες τους, πληρώνοντας βαρύ τίμημα για τη συγκυβέρνηση με τους Συντηρητικούς. Οι ψηφοφόροι τους μετακινούνται κυρίως προς τους Εργατικούς, οι οποίοι όμως βελτιώνουν λίγο μόνο τη θέση τους σε σχέση με το 2010, επειδή θα έχουν μαζική απώλεια εδρών στη Σκωτία υπέρ του SNP. Το κόμμα αυτό έχει τόσο εθνική όσο και κοινωνική ατζέντα, και βρίσκεται στο χώρο της σοσιαλδημοκρατίας μεν, αλλά αριστερότερα από τους Εργατικούς. Το SNP έχει απορρίψει εκ των προτέρων οποιαδήποτε συνεργασία με τους Συντηρητικούς, οπότε δεν αποκλείεται μια κυβέρνηση συνεργασίας Εργατικών και SNP, που θα σπρώξει τη χώρα ελαφρά προς τα αριστερά.
Στη φωτό: Από τα αριστερά προς τα δεξιά, οι ηγέτες των σημαντικότερων πολιτικών κομμάτων που συμμετέχουν στις εκλογές της 7ης Μαΐου: Η Νάταλι Μπένετ των Πράσινων, ο Νικ Κλεγκ των Φιλελεύθερων Δημοκρατών, ο Νίγκελ Φάρατζ του ακροδεξιού UKIP, ο Εντ Μίλιμπαντ των Εργατικών, η Λιάν Γουντ του ουαλικού Plaid Cymru, η Νίκολα Στούρτζεον του σκωτσέζικου SNP, και ο Ντέιβιντ Κάμερον των Συντηρητικών. Το Sinn Fein (που αναμένεται να σημειώσει περαιτέρω άνοδο και στη Βόρεια Ιρλανδία, η οποία ακόμη ανήκει στο Ηνωμένο Βασίλειο) δεν εμφανίζεται διότι, με βάση την ειρηνευτική συμφωνία του 1998, όλοι οι υποψήφιοι θεωρούνται ανεξάρτητοι.
