Του Στράτου Γεωργούλα*
Δεν μπορώ να μεμψιμοιρώ για τη χαμένη μας «αριστερή ελπίδα», ούτε και να ζητωκραυγάσω για την «εθνική επιτυχία». Διαφωνώ απολύτως με όσους μίλησαν για «ξεπούλημα αγώνων» και κατέληξαν στην αναπαραγωγή του χρυσαυγίτικου «όλοι ίδιοι είναι» και το ίδιο νιώθω για όσους χειροκρότησαν «την επιστροφή στο ρεαλισμό». Αντίθετα, θα χρησιμοποιήσω τα «εργαλεία» της δουλειάς μου για να δω μια πολιτική ενέργεια, όχι αποκομμένη από το κοινωνικό γίγνεσθαι (όπως πάντα θα προσπαθούν οι υποστηρικτές του τέλους της ιστορίας) αλλά μέσα σε αυτό, διαλεκτικά και δια-χρονικά.
Θα κρατηθώ από μια λεπτομέρεια γλωσσική στο αγγλικό κείμενο. Εκεί που άλλοι βλέπουν διακωμώδηση και κοροϊδία, εγώ βλέπω μια αποδόμηση ενός λόγου που συσκότιζε την πραγματικότητα. Η «τρόικα» (αυτή η λέξη που έχει αριθμητική αναλογία αλλά καμία αποκάλυψη για την ουσία, καθώς η ακριβής της μετάφραση είναι άμαξα με τρία άλογα) γίνεται institutions ή, όπως έχει μεταφραστεί στα ελληνικά, «οι θεσμοί». Ας είμαστε όμως ειλικρινείς και ας δούμε μια άλλη μετάφραση εξίσου δυνατή για «τα Ιδρύματα», πιο κοντά στην ουσία αυτών που αναφέρονται. Ιδρύματα είναι και το ΔΝΤ και η ΕΚΤ, ίδρυμα είναι και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η αναφορά τους σε «θεσμούς» υπονοεί χωρίς να αμφισβητεί τον τρόπο και το χρόνο που αυτά τα ιδρύματα «θεσμοποιήθηκαν», άρα είναι ανιστορική και σαφέστατα πολιτικά κατευθυνόμενη υπέρ της συντήρησης.
Μιλάμε για Ιδρύματα λοιπόν και όπως μαθαίνουν οι πρωτοετείς φοιτητές Κοινωνικών και Εγκληματολογικών Σπουδών, τα Ιδρύματα παράγουν και ιδρυματισμό. Όσοι είναι «τρόφιμοι» αυτών των Ιδρυμάτων και σε ευθεία αναλογία με το πόσο «κλειστά» είναι αυτά τα Ιδρύματα, χάνουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και αποκτούν το χαρακτηριστικό του Ιδρύματος. Ο τρόπος που αντιλαμβάνονται τον κόσμο, ο τρόπος που σχετίζονται μεταξύ τους, ο λόγος τους, ακόμα και ο αυτοπροσδιορισμός τους, υπερκαθορίζεται από τους κώδικες που επιβάλλει το ίδιο το ίδρυμα. Στο τέλος, αυτό που παράγεται από εξωτερικούς παράγοντες, «μετατρέπεται» σε βίωμα, φυσικοποιείται, ξεχνώντας την αρχική πηγή δημιουργίας του, ενώ οδηγεί σε πλήρη αδυναμία της ύπαρξης αφ’ εαυτής. Σε ακραίες μορφές και με κοινή συνισταμένη τον εγκλεισμό, δηλαδή τον αποκλεισμό από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, οδηγεί στο να μην μπορείς να «δεις» ότι υπάρχει κόσμος έξω από το Ίδρυμα, άρα ακόμα και αν σου παρέχεται η δυνατότητα να «απεγκλωβιστείς», εσύ ηθελημένα να μην το κάνεις, πιστεύοντας ότι δεν υπάρχει ζωή «εκεί έξω».
Είναι ένα στοίχημα για όλους εμάς που ασχολούμαστε επιστημονικά με τα παραπάνω, πότε μπορεί να σπάσει ο φαύλος κύκλος. Η απάντηση δεν μπορεί να είναι μια άσκηση επί χάρτου, αλλά να έχει αναφορά στο κοινωνικό είναι. Διαχρονικά έχουν υπάρξει αρκετά ιστορικά παραδείγματα σε αρκετές γωνιές αυτού του κόσμου, αλλά για να είμαστε σωστοί, στην πλευρά του κόσμου που ζούμε και τις τελευταίες δεκαετίες, αυτό δεν έχει γίνει, αντίθετα νέοι τρόφιμοι προστίθενται στα ιδρύματα που καθορίζουν την ύπαρξή μας. Κι όμως μια ευκαιρία έχουμε για πρώτη φορά, μια ευκαιρία που μπορούμε να ζήσουμε… Εμείς την κερδίσαμε γιατί δώσαμε τον αγώνα τόσο προεκλογικά, με τη διακριτότητα του ήθους μας (ε, ναι λοιπόν, δεν είμαστε όλοι ίδιοι) όσο και μετεκλογικά όταν κερδίσαμε χρόνο, το πολύτιμο πολιτικό αγαθό (αρκεί να ξέρεις πώς θα το χρησιμοποιήσεις) ακριβώς επειδή δεν αρκεστήκαμε σε μια στιγμιαία, εκλογική, λαϊκή εντολή, αλλά πιέζουμε -και επιβάλλεται- να είναι συνεχής και πιο δυναμική. Τέσσερις μήνες για να μη χάσουμε μια μοναδική ευκαιρία. Όσοι βρέθηκαν στις πλατείες, θα άκουγαν συχνά αυτό που αρκετοί πια πιστεύουν. Η ανακάλυψη της αξιοπρέπειάς μας αφαιρεί σταδιακά τα μυωπικά γυαλιά του ιδρυματισμού, δημιουργεί κλίμα διεκδίκησης μιας ελευθερίας που πρόσφατα αρκετοί κατάλαβαν ότι ποτέ δεν είχαν. Είναι κρίμα που μερικοί δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι τώρα, περισσότερο παρά ποτέ, εμείς και όχι μακρινοί άλλοι, έχουμε φτάσει σε αυτό το σημείο. Όσο για αυτούς τους «τροφίμους» που μια χούφτα ψίχουλα τους κάνει να νομίζουν ότι είναι φύλακες, ας πάνε μαζί με το «γερασμένο κόσμο εκεί που του είναι γραφτό: στη συντριβή».
* O Στράτος Γεωργούλας είναι πανεπιστημιακός
