Συνέντευξη θεραπευτή του ΕΟΠΑΕ στην Κατερίνα Αμανατίδου*
Μέσα στο πνεύμα των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που υπόσχονται αυτή την περιβόητη ανάπτυξη, αλλά επί της ουσίας σκοπό έχουν να απαξιώσουν όλους τους κρατικούς μηχανισμούς για χάρη των ιδιωτικοποιήσεων και του κέρδους, έπραξαν και πράττουν το ίδιο και στον τομέα της υγείας. Τώρα στράφηκαν εναντίον και του πιο ευαίσθητου τομέα, αυτού της απεξάρτησης, ψηφίζοντας τον νόμο 5129/2024.
Βάσει αυτού του νόμου οι δομές που μέχρι πρότινος ήταν ανεξάρτητες μεταξύ τους και ημιαυτόνομες ως προς τη μέθοδο θεραπείας και τον τρόπο λειτουργίας τους, πλέον συγχωνεύονται σε έναν οργανισμό, τον ΕΟΠΑΕ (Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων). Πρόκειται για νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, που το διοικητικό του συμβούλιο θα ορίζεται από την εκάστοτε κυβέρνηση!
Δεν είναι τυχαίο ότι όροι όπως μεταρρύθμιση, αναδιάρθρωση, ανάπτυξη κ.λπ., όταν χρησιμοποιούνται από τη δεξιά φρασεολογία, εύλογα κινούν υποψίες. Έτσι και το συγκεκριμένο νομοσχέδιο: αναφέρεται υποκριτικά στον όρο μεταρρύθμιση, ενώ επί της ουσίας καταργούνται τα κέντρα πρόληψης, οι διαφορετικές προσεγγίσεις θεραπειών κ.ο.κ.**. Τελικά πρόσβαση σε απεξάρτηση θα έχουν μόνο όσοι θα διαθέτουν την οικονομική δυνατότητα. Αλλάζει επίσης η φύση της θεραπείας, από απεξάρτηση σε μείωση βλάβης, δηλαδή «κρατικός, ελεγχόμενος πελάτης», αλλά ποτέ ουσιαστικά ελεύθερος/η.
Για όσους ακόμα υποστηρίζουν ότι η ανάπτυξη και η ευημερία των πολιτών προέρχεται από τις ιδιωτικοποιήσεις, και πως πρόκειται για μια αθώα μεταρρύθμιση, η απάντηση δίνεται από τον Α.Α., ειδικό θεραπευτή και πρώην θεραπευόμενο, που εργαζόταν σε δομή απεξάρτησης και συνεχίζει και στον νέο οργανισμό:
Τι είναι θεραπεία; Πότε αρχίζει και πότε τελειώνει;
H θεραπεία ξεκινάει από τη στιγμή που το εξαρτημένο άτομο παραδεχθεί ότι έχει πρόβλημα, είτε βρίσκεται σε θεραπευτικό πλαίσιο, είτε όχι. Η θεραπεία απεξάρτησης συνεχίζεται εφ’ όρου ζωής: χρειάζεται μια συνεχής βελτίωση του εαυτού του, η οποία δίνει νόημα στη ζωή του ώστε να παραμένει καθαρό. Η βελτίωση του συναισθηματικού του κόσμου, η δυνατότητα να βλέπει την πραγματική διάσταση των καταστάσεων, να πετάει πράγματα που τον/τη δυσκολεύουν, να μάθει να σχετίζεται με ένα πιο υγιή τρόπο προσέγγισης της πραγματικής ζωής, κι όχι ψευδαισθήσεων που οι ουσίες του δημιουργούν.
Από ποιους παράγοντες εξαρτάται; Το φύλο, η θρησκεία, το μορφωτικό επίπεδο, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η οικονομική κατάσταση καθορίζουν την πρόσβαση στη θεραπεία;
Η οικονομική κατάσταση δεν επηρεάζει εφόσον η απεξάρτηση είναι ακόμα δωρεάν. Όλα τα παραπάνω δεν επηρεάζουν το θεραπευόμενο άτομο. Επηρεάζεται όμως από το πόσο καταστροφικές έχουν υπάρξει οι ουσίες στη ζωή του, δηλαδή τι ζημιά έχει προκληθεί στη σωματική και ψυχική του υγεία (AIDS, overdose, ακρωτηριασμοί…), αλλά και στις σχέσεις του με το στενό και το ευρύτερο περιβάλλον. Το εξαρτημένο άτομο βιώνει απομόνωση, μοναξιά και περιθωριοποίηση, οικονομική εξαθλίωση, θέματα με τον νόμο (φυλακές, κρατητήρια, εντάλματα). Βιώνει επίσης προβλήματα με την εργασία του.
Τι έχει αλλάξει τον τελευταίο καιρό με τον νέο νόμο;
Ένα παράδειγμα: εδώ και δύο χρόνια έχει δημιουργηθεί το Detox. Πρόκειται για ένα κλειστό πρόγραμμα σωματικής απεξάρτησης 21 ημερών. Ενθαρρύνει το άτομο να κάνει κάτι για το πρόβλημα του και να μην υποστεί την ταλαιπωρία των στερητικών. Τη δεδομένη στιγμή, του παρέχεται φαρμακευτική αγωγή και η προετοιμασία για τη μετέπειτα θεραπεία του. Τώρα η σειρά προτεραιότητας διαρκεί 2-3 μήνες, καθώς η χωρητικότητα στο πρόγραμμα είναι 15 με 20 άτομα. Οι ανάγκες όμως είναι πολύ μεγαλύτερες, και δεν καλύπτονται ούτε κτιριακά, ούτε από το υπάρχον προσωπικό. Οπότε ζητείται από τον ασθενή, εκεί που βρίσκει τη δύναμη να αντιμετωπίσει τη χρήση του, να επιστρέψει στο περιβάλλον που του δημιούργησε τη χρήση μέχρι να έρθει η σειρά του – με το φόβο βέβαια να μην ζει μέχρι τότε… Αυτό συμβαίνει εξαιτίας των επιλογών του ΕΟΠΑΕ.
Ο νόμος για τον ΕΟΠΑΕ αναφέρεται υποκριτικά στον όρο μεταρρύθμιση, ενώ επί της ουσίας καταργούνται τα κέντρα πρόληψης, οι διαφορετικές προσεγγίσεις θεραπειών κ.ο.κ. Αλλάζει επίσης η φύση της θεραπείας, από απεξάρτηση σε μείωση βλάβης…
Τι είναι και πώς δημιουργήθηκε ο ΕΟΠΑΕ;
Έπαψαν να υπάρχουν σαν αυτόνομοι οργανισμοί η μονάδα απεξάρτησης από τα ναρκωτικά 18ΑΝΩ, η μονάδα απεξάρτησης από το αλκοόλ (ΨΝΑ), το ΚΕΘΕΑ, ο ΟΚΑΝΑ. Και δημιουργήθηκε ένας καινούργιος οργανισμός, που ονομάστηκε Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων. Με τη δημιουργία του οργανισμού αυτού, οι εργαζόμενοι στην ήδη υποστελεχωμένη υπηρεσία ρωτήθηκαν αν θέλουν να παραμείνουν στον ΕΟΠΑΕ ή στο Δαφνί, αλλά όχι στην απεξάρτηση. Από αυτές τις μεταβολές χάθηκε ένα ποσοστό των εργαζομένων. Οι συνέπειες είναι καταστροφικές, γιατί μαζί με αυτούς χάθηκε εμπειρία χρόνων στις απαιτητικές θεραπευτικές πρακτικές. Αυτό έχει σοβαρότατες επιπτώσεις στην ίδια την εξελισσόμενη θεραπεία των ατόμων που βρίσκονταν ήδη στο πρόγραμμα, και ξαφνικά βρέθηκαν χωρίς θεραπευτές, χωρίς ομάδες θεραπείας και χωρίς ψυχοεκπαιδευτικές ομάδες. Όσον αφορά τους εργαζόμενους που παρέμειναν, δεν έχουν γίνει μισθολογικές αναπροσαρμογές. Ένα ποσοστό 30% από αυτούς δεν λαμβάνουν ακόμα ένσημα βαρέα και ανθυγιεινά, ενώ τα δικαιούνται από την πρώτη μέρα εργασίας τους. Κατά το παρελθόν έχουμε κινηθεί νομικά για να τα διεκδικήσουμε όλα αυτά.
Αυτή η αλλαγή επηρέασε και το κομμάτι της θεραπείας αυτής καθεαυτής, και αν ναι, με ποιο τρόπο;
Σαφώς επηρέασε. Ήδη οι δομές δεν μπορούσαν να καλύψουν το πλήθος των χρηστών. Τώρα ακόμα περισσότερο, γιατί έγιναν συγχωνεύσεις των κλειστών δομών από 3 σε 1. Επιπλέον, μειώθηκε η χωρητικότητα των ατόμων. Τέλος, η διάρκεια του ξενώνα με το κλειστό πρόγραμμα είχε διάρκεια ενός χρόνου, αλλά τώρα έχει μειωθεί στους 4 μήνες. Είναι πάρα πολύ λίγος ο χρόνος της θεραπείας για να σταθεί κάποιος/α στα πόδια του.
Άρα μια υποτροπή είναι πιθανή;
Δυστυχώς ναι, και έτσι ξεκινάει πάλι ο φαύλος κύκλος της κόλασης…
***
Ο Α.Α. μου εξήγησε ότι σημαντικός παράγοντας που βοηθάει το άτομο να παραμείνει καθαρό, μακριά από ουσίες, και να ενταχθεί στην κοινωνία, είναι η συμμετοχή του στην εργασία. Σε αυτό το σημείο θα προσθέταμε ότι είναι αναγκαία μια εργασία όπου δεν θα νοιώθει ανασφάλεια, αντικείμενο εκμετάλλευσης και αναλώσιμος/η. Διότι δυστυχώς αυτό είναι κυρίαρχο συναίσθημα των εργαζομένων στις σημερινές επισφαλείς μορφές που επικρατούν στην αγορά εργασίας. Χρειάζεται μια εργασία που θα αποτελεί σταθερή βάση για μια καινούργια αφετηρία, στην οποία δεν θα υπάρχει το στίγμα του «πρεζάκια», του «μπεκρή», του «χασικλή», του «τζογαδόρου», έστω και πρώην. Και στην οποία θα μπορεί να νοιώθει ότι είναι κι αυτός/ή ισότιμο και ευπρόσδεκτο μέλος της κοινωνίας.
Η απεξάρτηση δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνει μέσο για την επιδίωξη κέρδους και την εξυπηρέτηση πολιτικών συμφερόντων. Η ζωή δεν μπορεί να έχει κοστολόγιο. Μόνο δημόσια φροντίδα υγείας, προσβάσιμη στους πάντες.
* Η Κατερίνα Αμανατίδου είναι μεταπτυχιακή φοιτήτρια Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.
** Βλ. και τη συνέντευξη του Βασίλη Γρετσίστα, προέδρου του Συλλόγου Εργαζομένων του ΕΟΠΑΕ («Να αντέξουμε», φύλλο 738).
