Τον Απρίλιο του 2023, δύο μήνες μετά το έγκλημα στα Τέμπη και δύο μήνες πριν τις βουλευτικές εκλογές, στον πρόλογο του βιβλίου με τίτλο το ερώτημα «Είναι δυνατή μια νέα κοινωνική διαθεσιμότητα;» υποστήριζα ότι η απάντηση δόθηκε και πρακτικά με την τεράστια κινητοποίηση-ευαισθητοποίηση που έδειξε η ελληνική κοινωνία απ’ άκρου σε άκρο της χώρας. Μάλιστα αναλυτές λένε ότι εκείνες τις μέρες κινητοποιήθηκαν περισσότεροι άνθρωποι από όσους είχαν πάρει μέρος στις αντιμνημονιακές κινητοποιήσεις.
Όταν ήρθαν οι εκλογές και το αποτέλεσμα 41%-20%, δεν ήταν λίγοι εκείνοι (κυρίως από τον χώρο της Αριστεράς) που επιτέθηκαν στον λαό και στην κοινωνία και έμειναν στη μαγική εικόνα του αποτελέσματος, αμφισβητώντας ότι υπάρχει ένα μεγάλο, αλλά βουβό, χωρίς φωνή τμήμα της κοινωνίας το οποίο δεν εκφράζεται από το υπάρχον πολιτικό σύστημα, και ψηφίζει με κλειστή τη μύτη και απειλούμενο από τους πελατειακούς μηχανισμούς.
Το πικρό καλοκαίρι, με τις πυρκαγιές, τις πλημμύρες και τις καταστροφές που επέφεραν, δυνάμωσε την πεποίθηση ότι η χώρα έχει ένα σημαντικό, υπαρξιακό πρόβλημα. Χωρίς πάλι την απλόχερη εθελοντική αλληλεγγύη τμήματος της κοινωνίας, οι συνέπειες από τις καταστροφές θα ήταν πολύ μεγαλύτερες. Τότε, κατακαλόκαιρο κι ενώ συνέβαιναν όλα αυτά, από τα ΜΜΕ προσφέρθηκε για κατανάλωση η «Συριζιάδα». Ο δε Μητσοτάκης και η συντροφία του νόμιζαν ότι θα πετύχουν στις αυτοδιοικητικές το «13+3», για να καταλάβουν (τη δεύτερη Κυριακή) πως «δεν είναι μια καλή μέρα για τη Ν.Δ.», αφού έχασε 4 περιφέρειες και τους 3 μεγαλύτερους δήμους της χώρας.
Κι αυτά όλα χωρίς καμία «γραμμή» από τα κόμματα, ή και κόντρα στη γραμμή των κομμάτων (π.χ. του ΚΚΕ για άκυρο-λευκό όπου δεν κατέβαινε). Έτσι μαυρίστηκε ο άχρηστος Μπακογιάννης, έχασε ο Αγοραστός στη Θεσσαλία, βγήκε ο Κ. Μουτζούρης στο Β. Αιγαίο κ.λπ. Ένα τμήμα ψηφοφόρων έπραξε αυτό που έκρινε καλύτερο και πιο χρήσιμο, αντί να ακολουθήσει όποια οδηγία είχαν δώσει οι κομματικοί μηχανισμοί.
«Τώρα είναι η στιγμή»
Κι ενώ η «Συριζιάδα» έγινε «Κασσελιάδα» και ολόκληρη η αξιωματική αντιπολίτευση «γης μαδιάμ» (έχουμε έκρηξη και θραύσματα του ΣΥΡΙΖΑ, ήτοι: ΛΑΕ, Πλεύση Ελευθερίας, ΜεΡΑ25, Νέα Αριστερά και 2-3 διαφορετικές παρατάξεις εντός του εναπομείναντος κόμματος) κι όλα –μα όλα!– τα «θραύσματα» έχουν αποδεχθεί σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό την παγκοσμιοποιητική και συστημική ατζέντα και έχουν καταπιεί την αμερικανοποίηση της πολιτικής ζωής σαν φυσιολογικό φαινόμενο, ο Μητσοτάκης ξανααισθάνθηκε πως τώρα είναι η στιγμή να φουλάρει τον «πολυδιάστατο εκσυγχρονισμό». Οι σύμβουλοί του, με επικεφαλής τον Αμερικανό κ. Στάνλεϋ Γκρίνμπεργκ, έδωσαν το σύνθημα: «Όρμα Κυριάκο, τώρα είναι η στιγμή».
Έτσι η φάμπρικα νόμων στήθηκε. Εργασιακό και ασφαλιστικό πριν τις γιορτές, με τον νέο χρόνο «επιστολική ψήφος», «γάμος», ποινικοί κώδικες με άριες Φλωρίδη (παράδειγμα συνέπειας στις «αρχές»), ιδιωτικά πανεπιστήμια. Παράλληλα ανέβηκε η επιθεώρηση «πολεμάμε την ακρίβεια και την αισχροκέρδεια, δεν είμαστε μπανανία» (και ταυτόχρονα εισέπραξε η κυβέρνηση μια ευρωπαϊκή νότα καταδίκης για το «κράτος δικαίου», διότι το πήγαινε πολύ φιλοαμερικανικά…). Ο 5ος γύρος Στρατηγικού Διαλόγου ΗΠΑ-Ελλάδας μας δένει ολοκληρωτικά στο πολεμικό άρμα των ΗΠΑ, η φρεγάτα ξεκίνησε, Σούδα, Αλεξανδρούπολη και Ελευσίνα σε φουλ ενεργοποίηση για ενίσχυση Ισραήλ και Ουκρανία…
Μέσα σε αυτό το φόντο, και ενώ όλοι προετοιμάζονταν για τη μεγάλη «μάχη» των ευρωεκλογών, ξεκίνησαν κινητοποιήσεις και αγώνες σε δύο χώρους: στον αγροτικό κόσμο, που νοιώθει το κίνδυνο της εξαφάνισης, και στα πανεπιστήμια από τους φοιτητές και πανεπιστημιακούς, κόντρα στη νέα «αρπαχτή» που προωθεί ο Μητσοτάκης για να εξυπηρετήσει το fund CVC και τη σκανδαλώδη, σχεδόν αποικιοκρατική ίδρυση παραρτήματος ιατρικής (όλα είναι ήδη κανονισμένα).
Ένα πράγμα δεν υπολόγισαν: τα Τέμπη, τη δράση των γονιών των αδικοχαμένων ανθρώπων, και το πόσο βαθιά έχει σημαδέψει αυτή η ιστορία την ελληνική κοινωνία, τους νέους, τους γονείς, τους πολίτες.
Αν δεν υπήρχε η δράση του συλλόγου συγγενών των θυμάτων, αν δεν υπήρχε η απόφαση ζωής να αγωνιστούν για δικαιοσύνη, αν δεν υπήρχε μια μάνα-σύμβολο που την αγκάλιασε η βουβή κοινωνία, τότε ίσως η πολιτική επιθεώρηση που παίζεται να συνεχιζόταν χωρίς προσκόμματα
Η υπόθεση των Τεμπών ως κοιτίδα νέας κοινωνικής διαθεσιμότητας
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, και μάλιστα σε ανεπτυγμένες χώρες, ζητήματα δικαιοσύνης να γίνονται καταλύτης εξελίξεων και πόλος συσπείρωσης μεγάλων τμημάτων της κοινωνίας (π.χ. Βέλγιο παλιότερα για την υπόθεση εκτεταμένης παιδεραστίας, ΗΠΑ για την αθώωση αστυνομικών για ρατσιστικά εγκλήματα, Ισραήλ πρόσφατα κ.ο.κ.). Η απόδοση ή μη δικαιοσύνης, η συγκάλυψη και η συνενοχή, η ενεργός δραστηριότητα θεσμών και λειτουργών της πολιτικής, της διοίκησης, των υποδομών, της δικαιοσύνης, των ΜΜΕ πιάνονται επ’ αυτοφώρω στην προσπάθεια να «ξεπλύνουν» ένα συστημικό έγκλημα, νομίζοντας ότι σε 3-4 βδομάδες θα ξεχαστεί.
Αν δεν υπήρχε η δράση του συλλόγου συγγενών των θυμάτων, αν δεν υπήρχε η απόφαση ζωής να αγωνιστούν για δικαιοσύνη (σαν ό,τι αναγκαίο στη μνήμη των θυμάτων και ενάντια στο «μπάζωμα» των ευθυνών, σαν πράξη που δίνει νόημα ζωής και κουράγιο σε όσους έχασαν τους οικείους τους), αν δεν υπήρχε μια μάνα-σύμβολο, η κυρία Καρυστιανού, που ύψωσε το ανάστημά της και την αγκάλιασε η βουβή κοινωνία, τότε ίσως η πολιτική επιθεώρηση που παίζεται να συνεχιζόταν χωρίς προσκόμματα. Διότι ήδη όλοι οι πολιτικοί φορείς (κόμματα κι οργανώσεις) έχουν προσανατολιστεί: τέρμα οι κινητοποιήσεις, τώρα όλα για τα ψηφοδέλτια και τα ποσοστά.
Από καιρό είχαν συμφωνήσει για την ημερομηνία λήξης των κινητοποιήσεων (όσοι παίζουν έναν ρόλο σε αυτά): τέλος Φεβρουαρίου – αρχές Μαρτίου ξεκινά ο «αγώνας» των ψηφοδελτίων, χωρίς άλλους περισπασμούς. Μένει μόνο η αστεία απόφαση της ΓΣΕΕ για γενική απεργία στις… 17 Απρίλη. Οι αγρότες επιστρέφουν στους τόπους τους. Τα ΑΕΙ σε ορισμένες σχολές τελούν υπό κατάληψη, αλλά λειτουργούν όλα (κατειλημμένα και μη) με τηλε-εξετάσεις και τηλεμαθήματα (προς τέρψιν του ψηφιακού μετασχηματισμού). Ακόμα και προσωπικότητες του ριζοσπαστικού χώρου της Αριστεράς δήλωσαν ότι πραχτικά η περίοδος της κινητοποίησης τελειώνει, τώρα πρέπει το αγωνιστικό κομμάτι να εκφραστεί πολιτικά μέσω της ριζοσπαστικής αριστεράς. Άλλωστε τούτες τις μέρες, μετά από το ριάλιτι-συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, γίνονται κι άλλα συνέδρια: ΛΑΕ, Νέα Αριστερά, ΝΑΡ.
Και βεβαίως το θέμα είναι οι ευρωεκλογές. Το ΚΚΕ ρίχνεται στον προεκλογικό αγώνα και διοργανώνει μια εκδήλωση αφιερωμένη στον Γ. Μπιθικώτση, στην οποία ο Γενικός Γραμματέας θα βγάλει λόγο. Μεγάλα ονόματα του τραγουδιού θα παραστούν, ενώ (για να μην ξεχνιόμαστε) είχαν ηχηρά απουσιάσει από όλες τις συναυλίες συμπαράστασης στον Παλαιστινιακό λαό, ενάντια στη γενοκτονία του. Η προεκλογική περίοδος ξεκινά και επίσημα, ποια Τέμπη και ποια δικαιοσύνη… Ψηφοδέλτια τώρα!
Ένας μικροπολιτικός σχεδιασμός, και πώς ξεπεράστηκε
Το κλείσιμο της αυλαίας των κινητοποιήσεων σχεδιάστηκε με μια απεργία που συνδέθηκε από ΑΔΕΔΥ, ΠΑΜΕ κ.λπ. με το θέμα των Τεμπών, διότι είχαν την ιδέα πως ίσως έτσι να αυξηθεί κάπως η μαζικότητα της απεργίας. Αυτός ο μικροπολιτικός σχεδιασμός ξεπεράστηκε από την υπαρκτή κοινωνική διαθεσιμότητα για τα Τέμπη από εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες (για παράδειγμα η Θεσσαλονίκη πραγματικά «βούλιαξε» λόγω των Τεμπών, κι όχι της απεργίας). Είχαν ήδη δει την εξεταστική της Βουλής, είχαν σιχαθεί την περσόνα του θρασύτατου Κ. Καραμανλή (υιού Αχιλλέως), και κυρίως είχαν αγκαλιάσει το «δημοψήφισμα» υπογραφών για νομοθετική άρση της ασυλίας των βουλευτών, την ίδια στιγμή που η εξεταστική έκλεινε τις εργασίες της.
Μέχρι τώρα έχουν μαζευτεί 1.300.000 υπογραφές, ενώ ο αρχικός στόχος ήταν οι 500.000. Στην τραγική επέτειο του εγκλήματος μια άτυπη κοινωνική αντιπολίτευση ξεπέρασε όλα τα κόμματα, δίνοντας ηχηρή παρουσία στο δημόσιο βίο της χώρας. Έδωσε υπόσταση και φωνή για τον στιγματισμό του εγκλήματος, για τη συνέχιση της έρευνας, για την παραδειγματική τιμωρία των ενόχων. Την ίδια μέρα κτύπησαν δύο πρωταγωνιστές: ο θρασύς Καραμανλής που (αντί να το βουλώσει) δήλωσε ότι συμπάσχει κι αυτός, και ο Μητσοτάκης με το επικό «Στα Τέμπη συγκρούστηκαν ανθρώπινα λάθη με χρόνιες παθογένειες». Επομένως δεν φέρουν καμία ευθύνη. «Πάμε παρακάτω, θα ξεχαστεί κι αυτό».
Κανένα κόμμα σήμερα, κανένα συνδικάτο, ένωση κ.λπ. δεν μπορεί να συγκεντρώσει για οποιοδήποτε θέμα 1.300.000 υπογραφές. Και κανένα κόμμα ή συνδικάτο δεν μπορεί να δημιουργήσει γεγονότα που να βάζουν φρένο στον θεσμικό και συστημικό κατήφορο. Γιατί; Επειδή έχουν αποδεχθεί το πλαίσιο αυτό. Τι έκαναν 1 χρόνο για τα Τέμπη; Τίποτα. Βοήθησαν όλοι για τη συγκάλυψη, έδειξαν «χαρακτήρα» και σύνεση (ιδιαίτερα τις πρώτες κρίσιμες μέρες), δεν ζήτησαν να φύγει κανείς, δεν έθεσαν πολιτικά θέματα με αιχμές και έμφαση, δεν απαίτησαν να συλληφθούν και να τιμωρηθούν όλοι οι πραγματικοί υπεύθυνοι. Δεν έκαναν καμία έρευνα για το τι έγινε εκεί – αν δεν ήταν οι γονείς να βάλουν πραγματογνώμονες και νομικούς, αν δεν έδειχναν τόση δραστηριότητα και αποφασιστικότητα, το θέμα θα είχε προσπεραστεί.
Πολιτικά τα «Τέμπη» –κι ό,τι αυτά συμβολίζουν– είναι πολύ πιο απειλητικά για την κυριαρχία Μητσοτάκη από τα όποια ποσοστά και τις όποιες εκατοστιαίες μονάδες διαφοράς ανάμεσα στο πρώτο και τα υπόλοιπα κόμματα
Οφείλεται μια απάντηση
Αλλά τι έκαναν τα κόμματα της «αντιπολίτευσης» έστω για να ενώσουν τις κινητοποιήσεις, να τις βαθύνουν σε περιεχόμενα, να τις βάλουν σε μια προτεραιότητα, να θέσουν πολιτικούς στόχους που να πληγώνουν την υπάρχουσα κυβέρνηση; Τίποτα ουσιαστικό. Έκαναν «αντιπολίτευση» με το μυαλό στα «ψηφαλάκια», στα γκάλοπ, στο αν τσιμπάνε κάτι. Ήδη έχουν πιάσει επαφές με διαφημιστικές, ετοιμάζουν τα συνθήματα των ευρωεκλογών, σφυρίζουν λήξη κάθε κινητοποίησης για να γίνει αποτελεσματικά η «μάχη των μαχών», δηλαδή… οι ευρωεκλογές.
Όλοι οι επικεφαλής και οι ηγεσίες των κομμάτων, τα στελέχη και τα «όργανα», οφείλουν να δώσουν μια απάντηση: Πώς ένας σύλλογος πληγέντων γονέων και μία γυναίκα-σύμβολο, μέλος αυτού του συλλόγου, έκαναν πολύ περισσότερα, πολύ πιο ουσιαστικά πράγματα από όλους τους Προέδρους, τους Γενικούς Γραμματείς, τα επιτελεία, τους βουλευτές, τα ΜΜΕ κ.λπ. των κομμάτων για το θέμα των Τεμπών; Πώς βρήκαν ονόματα και υπεύθυνους, πώς έβαλαν πραγματογνώμονες και νομικούς, πώς έτρεξαν παντού για να βρουν στοιχεία και να απαιτήσουν δικαιοσύνη; Πώς μπόρεσαν να τα κάνουν όλα αυτά μια χούφτα άνθρωποι, και κοτζάμ κόμματα και ηγεσίες δεν μπορούν να κάνουν τίποτα; Ή, ακριβέστερα, δεν θέλουν να θέσουν το ζήτημα σαν κεντρικό, να δημοσιοποιήσουν στοιχεία και ονόματα (που τα ξέρουν!), να απαιτήσουν τιμωρία, να ξεσηκώσουν τον λαό σε έναν αποφασιστικό αγώνα προάσπισης της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης ενάντια στη διάλυση της χώρας και των υποδομών, για την τιμωρία των υπευθύνων.
Από το 2010 μπαίνει ξανά και ξανά το αίτημα της τιμωρίας όσων φταίνε για τη χρεοκοπία και διάλυση της χώρας, μα όλα τα πολιτικά κόμματα σφυρίζουν αδιάφορα. Βλέπουν «λαϊκισμό», «εθνολαϊκισμό», «ακροδεξιό κίνδυνο» κ.λπ. Κανένα από το κόμματα δεν καλεί το λαό σε κινητοποίηση ενάντια στο κουρέλιασμα του Συντάγματος, για Πραγματική Δημοκρατία, για Κοινωνική Δικαιοσύνη. Όλοι ξέρουν πως αυτά δεν πραγματοποιούνται με «ποσοστά». Γίνονται με κοινωνική διαθεσιμότητα, γίνονται όταν τεθούν τα μείζονα ζητήματα στο επίκεντρο, γίνονται όταν παράγεται Πολιτική που απαντά στο «υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας».
Τα «Τέμπη» ως ενεργό, βαθύ και συμβολικό ρήγμα
Όσα περιγράφουμε δείχνουν ότι τα «Τέμπη» έχουν σημαδέψει βαθιά την ψυχή και την καρδιά των Ελλήνων. Επειδή σχεδόν όλη η Ελλάδα είναι, ή θα μπορούσε να είναι, πάνω στο τρένο. Επειδή η συγκάλυψη και το ακαταδίωκτο έχουν χτυπήσει κόκκινο, ατιμάζοντας τον λαό, τις νεκρές και εξαϋλωμένες ψυχές. Επειδή το συστημικό ψέμα και οι μηχανισμοί έδρασαν στο φουλ στην περίπτωση αυτή: σβήστηκαν τα βίντεο, δεν προστατεύτηκε ο χώρος, μπαζώθηκε η περιοχή για να συγκαλυφθούν οι ευθύνες, δεν έδωσαν ποτέ μέχρι τώρα στοιχεία για το τι μετέφερε η εμπορική αμαξοστοιχία, κάνουν λόγο για «ανθρώπινο λάθος και χρόνιες παθογένειες». Επειδή η πληγή είναι πολύ βαθιά και το έγκλημα μεγάλο.
Η κινητοποίηση μπορεί να φέρει αποτελέσματα, να ματαιώσει τη συγκάλυψη, να έρθουν στο φως στοιχεία και ευθύνες, να καθίσουν στο σκαμνί οι υπεύθυνοι, να στιγματιστούν χοντρά όσοι γενικολογούν και δεν κάνουν αυτό που πρέπει. Να γκρεμιστεί το ακαταδίωκτο των υπεύθυνων και η ασυλία των βουλευτών! Και βέβαια η αλαζονεία της Ν.Δ. και του επιτελείου Μητσοτάκη μπορεί να στραπατσαριστεί με την υπόθεση των Τεμπών, έτσι και το ζήτημα μετατραπεί σε ελκυστή εξελίξεων από διάφορες πλευρές. Πολιτικά τα «Τέμπη» –κι ό,τι αυτά συμβολίζουν– είναι πολύ πιο απειλητικά για την κυριαρχία Μητσοτάκη από τα όποια ποσοστά και τις όποιες εκατοστιαίες μονάδες διαφοράς ανάμεσα στο πρώτο και τα υπόλοιπα κόμματα.
Τι σημασία έχει αν ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι δεύτερο ή τρίτο κόμμα, αν το ΠΑΣΟΚ θα πάρει κάτι παραπάνω, αν κάποιο κόμμα ανεβάσει τα ποσοστά του, αν κάποιο μικρότερο τα καταφέρει να εκλέξει έναν ευρωβουλευτή; Μηδαμινή, μπροστά στα μεγάλα προβλήματα της χώρας και της κοινωνίας που συμβολικά μπορεί να υπογραμμίζουν τα «Τέμπη». Η απαξίωση του κομματικού συστήματος και εν γένει του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος είναι μεγάλη. Ο Μανώλης Κοττάκης θα υπογραμμίσει: «Ὁ λαός, μέ ἀρχηγό μιά μάνα, νέα ἀξιωματική ἀντιπολίτευση»…
Η απόσταση από την ύπαρξη μιας κοινωνικής διαθεσιμότητας και την επανεμφάνιση βαθύτερων «θέλω» (τα οποία αγνοούν η Βουλή, τα κόμματα, η δικαιοσύνη, το επιτελικό και ψηφιακό κράτος), από το να υπάρξει αυτή η διαθεσιμότητα και με πολιτικό τρόπο, δεν είναι «ένα τσιγάρο δρόμος». Αλλά ούτε διαρκεί μια αιωνιότητα. Αντίσταση και νέα συνείδηση, με επικέντρωση στα μείζονα εθνικά, κοινωνικά και πολιτικά θέματα υπόστασης της χώρας: αυτό είναι το βασικό μας καθήκον, όσες δυσκολίες υπάρχουν και όσα εμπόδια κι αν παρεμβληθούν.
